به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، یکی از موضوعات مرتبط با اساتید دانشگاه در سال ۹۷، که حاشیه‌های کمی هم نداشت، اصلاح آیین‌نامه فعلی ارتقای اعضای هیات‌علمی است؛ آیین‌نامه‌ای که از نظر قریب‌به اتفاق کارشناسان دانشگاهی ایرادات خاص خود را دارد که بخشی از آن هماهنگ‌نبودن شاخص‌های فعلی ارتقا با فضای فعلی علمی و پژوهشی کشور است.
آغاز این دغدغه در خردادماه امسال بود؛ جایی که رهبر انقلاب در دیدار با اساتید دانشگاهی درباره بحث ارتقای اساتید می‌گویند: «یک مساله هم مساله مقاله‌محوری است که اشاره کردم باید مقاله‌ها در جهت حل مسائل کشور باشد. مسیر ساده تولید مقاله برای ارتقای اساتید هم خودش یک مشکل است؛ در آیین‌نامه ارتقا، مقاله برای ارتقای اساتید یک نقش بسیار اساسی دارد.
خب این یک مسیر ساده‌ای است، یک مقدار کار را دقیق‌تر باید انجام داد، یعنی ارتقا را صرفا مبتنی‌بر مقاله نباید کرد، کار‌های اساسی‌تری وجود دارد که آن‌ها می‌تواند ملاک ارتقا باشد.»
همین مساله باعث شد تلاش‌ها برای اصلاح ماده‌های این اساسنامه بیشتر شود، موضوعی که هرچندوقت یک‌بار مسئولان آموزشی در بین خبرنگاران حاضر می‌شوند و از آخرین اقدامات خود برای تغییرات خبر می‌دهند. در این رابطه اخیرا وزیر علوم از تغییر معیار‌های ارزیابی اساتید در یکی از ماده‌های حاشیه‌دار این آیین‌نامه خبر داده است.
وزیر علوم در بخشی از گفت‌وگوی خود به آخرین وضعیت اصلاح آیین‌نامه ارتقای اعضای هیات‌علمی اشاره می‌کند و می‌گوید: «آیین‌نامه ارتقای اعضای هیات‌علمی دانشگاهها در شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شده است و هر نوع تغییر اساسی و اصلی باید در این شورا بررسی شود که یک راه طولانی را باید طی کند.»
غلامی وزیرعلوم درمورد برخی اصلاحات صورت‌گرفته در یکی از ماده‌های پرحاشیه این آیین‌نامه اظهار کرد: «در ماده سه این آیین‌نامه که به پژوهش و فناوری اختصاص دارد، استاد می‌تواند برای ارتقای مرتبه علمی از طرح پژوهشی، ثبت اختراع یا همکاری با صنعت استفاده کند.»
این آیین‌نامه در گذشته برای ارتقای استاد تمرکز روی مقاله داشت و ۲۵ امتیاز ارتقا از مقاله به دست می‌آمد. اما با اصلاحات انجام‌شده، ۵۰ درصد امتیاز ماده سه از طریق طرح‌ها و همکاری‌های استاد با صنعت به دست می‌آید. این اصلاحیه به ارتقای استادانی که درمقابل مقاله کمتر، همکاری بیشتر با صنعت و اختراعات مضاعفی دارند، کمک می‌کند.»
البته وزیر علوم در این مصاحبه به موارد مهم دیگری نیز اشاره کرده است، به‌گونه‌ای که این اصلاحیه نیاز به طرح در شورای عالی انقلاب فرهنگی ندارد و هیات‌ممیزه دانشگاهها آن را به‌عنوان یک توضیح اجرایی، تصویب و اجرا می‌کنند.
البته این اظهارات طی روز‌های اخیر نبوده است و روزگذشته بود که اساتید بسیجی برخی دانشگاهها در تحقیقی ۱۰ مساله اصلی آموزش عالی را بررسی کردند که مساله ارتقای اعضای هیات‌علمی یکی از آنهاست. در بخشی از این پژوهش آمده است: «چالش‌های اصلی آموزش عالی در قالب یک لیست تهیه و درنهایت ۱۰ مساله کلان شناسایی شد.
یکی از این موارد آیین‌نامه ارتقای اساتید است که متناسب با شرایط امروز تدوین نشد. کارگروه‌هایی برای پیگیری این آیین‌نامه در سطح وزارت علوم تشکیل شده است و چگونگی حضور استادان در مسائل صنعتی و اجتماعی به‌منظور ارتقایشان بررسی می‌شود. برخی استادان صرفا درحال مقاله‌نویسی هستند و مساله‌ای از مشکلات کشور را برطرف نمی‌سازند.
اگر قرار به رویکرد حل‌المسائلی است، استاد باید درگیر مسائل اجتماعی باشد و حل مساله در ارتقای استاد موثر خواهد بود.» کارگروه مطرح‌شده در این پژوهش همان کارگروهی است که در تیرماه امسال در وزارت علوم تشکیل شده است. این کارگروه بعد از دیدار خردادماه اساتید دانشگاهها با رهبری، و تاکید ایشان بر بازنگری در آیین‌نامه فعلی ارتقا شکل گرفت، هدف از تشکیل این کارگروه حمایت از کارآفرینی، تجاری‌سازی و تقویت مقالات با کیفیت‌تر است.
در آیین‌نامه فعلی ارتقای اعضای هیات‌علمی دانشگاهها، چهار ماده اصلی دیده می‌شود. ماده یک که شامل فعالیت‌های فرهنگی، تربیتی و اجتماعی در واقع مجموعه‌ای از فعالیت‌های اعضای هیات‌علمی است که در حوزه فرهنگی، تربیتی و اجتماعی آثار و فعالیت‌های قابل‌ارائه‌ای را انجام داده‌اند.
این ماده در ارتقای اساتید، امتیاز حداکثر ۱۰ نمره‌ای دارد. ماده ۲ که شامل فعالیت‌های آموزشی به‌منظور آموزش و تربیت دانشجو و حفظ و ارتقای کیفیت آموزشی برای یک استاد دانشگاه است که این ماده نیز در آیین‌نامه فعلی امتیاز حداکثری ۲۰ نمره‌ای دارد.
ماده ۴ این آیین‌نامه نیز بیشتر به فعالیت‌های اجرایی اشاره دارد که این بند نیز در جای خود قابل نقد و بررسی است و در آیین‌نامه فعلی امتیاز نمره‌ای در نظر گرفته شده است.
اما ماده ۳ آیین‌نامه ارتقا مهم‌ترین و در اصل چالش‌برانگیزترین ماده آن است؛ ماده‌ای که تمامی انتقادات نسبت به آیین‌نامه فعلی روی بند‌های آن قرار دارد، این ماده دارای ۱۶ بند است و در واقع بار اصلی امتیاز اساتید دانشگاه تا سقف ۸۵ نمره از ۱۳۰ نمره نهایی را به دوش می‌کشد. ماده ۳، فعالیت‌های پژوهشی و فناوری اساتید را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و اساتید با توجه به وضعیت پژوهشی و آموزشی که تحت عبارت انتشار تعداد کمی مقالات است، امتیازات این ماده را دریافت می‌کنند. به‌طور واضح‌تر این ماده ملاک امتیاز را تعداد مقالات یک استاد قرار می‌دهد و این مساله در عنوان هر بند این ماده دیده می‌شود،
«۱-مقاله علمی/ منتشرشده در نشریه‌های علمی، پژوهشی معتبر داخلی و خارجی تا هفت امتیاز
۲-مقاله علمی- مروری منتشرشده در نشریه‌های معتبر تا هفت امتیاز
۳- مقاله‌های علمی چاپ‌شده در نشریه‌های علمی-ترویجی داخلی معتبر تا سه امتیاز
۴- مداخل چاپ‌شده در دانشنامه‌ها، دایره‌المعارف‌ها و فرهنگ‌ها با نظر هیات‌داوری موردتایید هیات‌ممیزه تا دو امتیاز» و عنوان‌های دیگر وضعیت امتیازدهی این ماده را مشخص می‌کند. در بخش امتیازات پژوهشی، این ماده وضعیت متفاوتی دارد و نحوه تخصیص امتیازات پیچیدگی خود را دارد، به‌طور مثال در بند ۲ آن، امتیاز طراحی سیستم‌ها، روش‌ها و خدمات جدید به‌منظور حل معضلات آموزشی، پژوهشی، بهداشتی و درمانی
۵ تا ۴ امتیاز دارد، یا مثلا در بند ۸ آن که بیشترین ارزش را به اختراع، اکتشاف و تولید محصولات پژوهشی و فناورانه اختصاص می‌دهد، از یک تا ۱۵ امتیاز در نظر گرفته شده است.
گرچه وزیر علوم از فرمول جدیدی در امتیازات ماده ۳، رونمایی کرده است، اما هنوز ابهامات خاصی پابرجاست و در مصاحبه اخیر وزیر علوم نیز به چگونگی دقیق اعمال این امتیازات اشاره‌ای نشده است.
به‌طور مثال حداقل امتیاز‌های لازم برای ارتقای مرتبه استادیاری به دانشیاری در حوزه پژوهشی آیین‌نامه سال ۹۵، در ماده ۳، ۷۵ امتیاز و حداقل امتیاز لازم برای ارتقای مرتبه دانشیاری به استادی ۸۵ امتیاز در نظر گرفته شده است.
اما حالا و با اصلاحات صورت‌گرفته، این سوال مطرح می‌شود که ۵۰ درصد امتیاز مورد اشاره که از طریق طرح‌ها و همکاری‌های استاد با صنعت به دست می‌آید، به چه صورت در نظر گرفته می‌شود و مابقی امتیازات این ماده که دارای ۱۶ بند در بخش آموزشی و ۱۸ بند در بخش پژوهشی است، به چه صورت خواهد بود؟ در این‌باره نظر رئیس دانشکده هوافضا دانشگاه خواجه‌نصیر قابل‌توجه است.
حسن کریمی رئیس دانشکده هوافضا دانشگاه خواجه‌نصیرمزرعه‌شاهی،درباره اصلاح ماده ۳ آیین‌نامه ارتقای اساتید گفت: نمی‌دانم این اتفاق تا چه‌اندازه می‌تواند اثرگذار باشد، اما مشکلی که همیشه وجود داشته، این است که در نظر گرفتن امتیاز بالا آن هم صرفا برای مقاله ISI و امثال آن، چقدر توانسته کاربرد علمی و صنعتی داشته باشد و چه مشکلی را از صنعت و جامعه حل می‌کند و این یکی از انتقادات همیشگی بوده است.
او ادامه داد: مدتی است کارشناسان وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی در جهت اصلاح این ماده از آیین‌نامه کار می‌کنند تا بتوانند راهکاری را پیدا کنند و با توجه به صحبت‌های اخیر وزیر علوم، گویی تلاش‌ها بر این است که رنگ‌وبوی امتیازدهی به فعالیت‌های صنعتی اساتید بیشتر شود و اصلاح ماده ۳ نیز در همین راستا است.
رئیس دانشکده هوافضا دانشگاه خواجه‌نصیر با بیان اینکه قطعا وقتی اصلاح این ماده تصویب و ابلاغ شود، هیات‌های ممیزه دانشگاهها مکلف می‌شوند بخشی از امتیاز اساتید را براساس فعالیت‌ها و پروژه‌های صنعتی اختصاص دهند، تصریح کرد: البته این کار نیز منتقدانی دارد؛ چراکه آن‌ها معتقدند باید دید که اصلا همه اعضای هیات‌علمی این امکان را دارند که ارتباطات صنعتی و پروژه‌های صنعتی را داشته باشند یا خیر، و اصلا اجرای این مصوبه چه سازوکاری خواهد داشت؟
کریمی‌مزرعه‌شاهی اظهار داشت: با این حال باید مراقبت زیادی شود تا همین مساله امتیازدهی به اساتید براساس فعالیت‌های صنعتی‌شان، به مشکل جدیدی تبدیل نشود. به‌عبارت دیگر باید حواس‌مان باشد تا فعالیت اساتید در حوزه صنعتی واقعا به مرحله عمل برسد و خط‌کش سنجش فعالیت اساتید در این حوزه بسیار ظریف است.
او با بیان اینکه شاخصی که با آن امروز در حوزه تعداد مقالات اساتید مورد استفاده قرار می‌گیرد، شاخص شناخته‌شده محسوب می‌شود، گفت: یعنی براساس تعداد و درجه‌بندی مقالات می‌توان عمل کرد، اما زمانی که قرار است سنجش اندازه‌گیری اساتید از مقاله یکباره به حوزه فعالیت‌های صنعتی تغییر کند، باید خط‌کشی که براساس آن به اساتید امتیازدهی خواهد شد نیز با دقت مشخص شود تا در آینده شاهد عارضه جدیدی نباشیم.
اظهارات اخیر وزیر علوم در اصلاح ماده ۳ آیین‌نامه ارتقا گرچه شاید یک حرکت روبه‌جلو در رفع حداقلی ایرادات فعلی باشد، اما ابهامات این آیین‌نامه کماکان پابرجاست؛ که در گزارش پیشین «ارتقای اساتید گروگان ISI»، به ۱۰ ابهام فعلی این آیین‌نامه اشاره شده است، ابهاماتی که خلاصه ۱۰ مورد آن به این شرح است:
۱- ترکیب بودن دو وزارت دانشگاهی؛ به این معنی که در فاکتور‌های ارتقای مرتبه اعضای هیات‌علمی «وزارت علوم و وزارت بهداشت» یکسان‌انگاری وجود دارد.
۲- نگاه یکسان به همه دانشگاهها؛ براساس عقیده بسیاری از اساتید، آیین‌نامه فعلی ارتقا، نگاه یکسانی به همه دانشگاهها در حوزه‌های آموزشی و پژوهشی دارد.
۳- عدم‌تفکیک مناطق جغرافیایی؛ یکی از چالش‌های اصلی این آیین‌نامه محسوب می‌شود.
۴- ابهام در انتظارات جدی از اساتید؛ مشخص نیست با اجرای این آیین‌نامه، انتظارات هر بخش از اساتید چیست.
۵- علاقه به ISI؛ امتیازات در نظر گرفته‌شده در این آیین‌نامه باعث علاقه اساتید به افزایش ارائه مقاله می‌شود.
۶- وضعیت پیچیده تجاری‌سازی و تولید دانش؛ پرابهام‌ترین بخش آیین‌نامه ارتقاست که در آن امتیازات اساتیدی که به دنبال تجاری‌سازی طرح‌های خود هستند، وضعیت نامعلومی دارد.
۷- میانبر پایان‌نامه‌ها؛ این مورد نیز در ماده ۳ آیین‌نامه ارتقا ابهامات خاص خود را دارد.
۸- نبود ساختاری برای تنزل علمی اساتید؛ هرچه آیین‌نامه روش‌های ارتقا را ارائه داده است، ساختاری برای تنزل اساتید ارائه نمی‌دهد.
۹- افزایش گرایش افراد به انتحال علمی است؛ این ابهام در مساله تقلب و سرقت علمی می‌تواند قابل بررسی باشد.
۱۰- ارتقای علمی اساتید همیشه مسئول؛ که ایرادات ماده چهارم را مورد بررسی قرار داده است.
منبع:روزنامه فرهیختگان
انتهای پیام/