شاخص کیفیت هوا (AQI) شناخته‌شده‌ترین شاخص به‌منظور تحلیل کیفیت هوا است که برای اعلام وضعیت هوا در ایران از این شاخص استفاده می‌شود.
با توجه به داده‌های AQI، از ابتدای مهرماه تا سوم بهمن در سال‌های ۹۶ و ۹۷ می‌توان یک تحلیل مشخص و ساده‌ای نسبت به وضعیت کیفیت هوا داشت. به‌طور کلی میانگین شاخص AQI در دو سال ۹۶ و ۹۷ در بازه مذکور، به‌ترتیب برابر ۱۰۰ و ۸۰ است که نشان از بهبود کیفیت هوا نسبت به سال گذشته دارد.
بیشتر بخوانید: کاهش آلودگی هوا هدف قانون هوای پاک است
حال سؤال اینجاست که چه عاملی باعث شده تا چنین تغییری در کیفیت هوای امسال نسبت به سال گذشته به وجود آید؟
در مقدمه پاسخ به این سؤال لازم است بدانیم که کیفیت هوا تحت تأثیر دو دسته عوامل طبیعی و انسان‌ساخت تغییر می‌کند، لذا باید در این دو دسته بررسی‌های لازم صورت گیرد.
وقتی شرایط سال جاری را با سال گذشته مقایسه می‌کنیم، متوجه دو تغییر اساسی می‌شویم که عبارت‌اند از: افزایش بارندگی و اجرای فاز دوم طرح کاهش.
تأثیر این دو عامل در بهبود نسبی کیفیت هوای تهران بر کسی پوشیده نیست، اما اینکه این وضعیت مطلوب چه میزان متأثر از این دو عامل خواهد بود، همچنان محل بحث کارشناسان این حوزه است.
- افزایش بارندگی شهر تهران
آمار بارندگی در شهر تهران از ابتدای سال آبی (اول مهر) تا سوم بهمن در دو سال ۹۶ و ۹۷ نشان می‌دهد که میزان بارندگی نه‌تن‌ها نسبت به سال گذشته بلکه نسبت به متوسط ۵۰ سال اخیر نیز افزایش داشته است. بارندگی در سال جاری در بازه مذکور، نسبت به سال گذشته و متوسط ۵۰ سال اخیر به‌ترتیب ۵۳۰ و ۷۰ درصد افزایش داشته است؛ بنابراین افزایش ۵۳۰ درصدی بارندگی در سال جاری نسبت به سال گذشته مطمئناً بهبود کیفیت هوای تهران را به‌همراه خواهد داشت.
به همین منظور بسیاری از کارشناسان، علت اصلی بهبود کیفیت هوا را افزایش میزان بارندگی می‌دانند. از طرفی این میزان بارندگی به‌حدی بالا بوده است که برخی کارشناسان هواشناسی حتی کیفیت هوای بهتری را برای شهر تهران انتظار داشتند.
علی عابدینی، معاون توسعه و پیش‌بینی سازمان هواشناسی درخصوص تأثیر بارندگی این‌گونه بیان می‌کند: «در پاییز سال ۹۷، ۴۲ روز بارانی بوده است، به‌عبارتی حدود ۵۰ درصد روز‌های پاییزی امسال، بارانی بوده است. درحالی‌که در پاییز ۹۶ تنها ۱۵ روز بارانی (معادل ۱۶ درصد روز‌های پاییز ۹۶) ثبت شده است.»
همچنین کیومرث کلانتری، مدیرکل محیط زیست استان تهران، علت اصلی کاهش آلودگی هوا را ناپایداری جوی ناشی از بارندگی می‌داند و می‌گوید: «درخصوص هوای پاک، سال گذشته ۱۲ روز هوای پاک داشته‌ایم، ولی امسال تاکنون ۱۸ روز هوای پاک ثبت شده است که بخش عظیمی از کاهش آلودگی هوا را مدیون ناپایداری هوا هستیم»
- اجرای فاز دوم طرح کاهش
در سوی دیگر این مسئله بعضی از مسئولان، فاز دوم طرح کاهش را بی‌تأثیر نمی‌دانند و تأکید فراوانی دارند که طرح کاهش توانسته چنین وضعیت مطلوب (کاهش آلودگی هوا) را ایجاد کند. این مسئله که طرح کاهش اثر محسوسی روی کاهش آلودگی هوا داشته است، مخالفان زیادی در بین کارشناسان مختلف و حتی در بدنه مسئولان مربوطه دارد. همچنین با توجه به بررسی‌های صورت‌گرفته مشخص شد که طرح کاهش فعلی تنها ۵/۱ درصد می‌تواند به حذف ذرات معلق شهر تهران و کاهش آلودگی هوا کمک کند.
در آخرین اظهارنظر درخصوص تأثیر طرح کاهش در بهبود کیفیت هوای امسال تهران، نواب حسینی‌منش، مدیرعامل ستاد معاینه فنی تهران این‌گونه بیان می‌کند: «سال گذشته آلودگی هوا یک‌روز پس از بارندگی‌ها به تهران بازمی‌گشت، اما امسال فاصله میان هوای سالم ناشی از بارندگی تا هوای ناسالم به ۳ تا ۴ روز رسیده است. در واقع مردم می‌توانند پس از بارش‌ها، سه روز هوای سالم تنفس کنند که این امر نشان می‌دهد طرح کاهش در تقلیل انتشار آلاینده‌ها در هوای تهران اثربخش بوده است.»
در این اظهارنظر که به نوعی دفاع از اثرگذاری طرح کاهش محسوب می‌شود، چند نکته مطرح است که صحت ادعای وارده را زیر سؤال می‌برد:
۱- حسینی‌منش به طور ناخواسته علت اصلی بهبود وضعیت هوا را بارندگی می‌داند. به‌طوری‌که می‌گوید باران، هوا را پاک می‌کند و طرح کاهش در ادامه‌دار بودن آن مؤثر است؛ بنابراین اگر باران نبارد، طرح کاهش نمی‌تواند اثر محسوسی داشته باشد.
۲- با بررسی آمار بارش و روز‌های آلوده، روز‌هایی وجود دارند که هوای آلوده دقیقاً بعد از روز بارانی اتفاق می‌افتد؛ لذا این نکته که بعد از بارندگی‌ها همیشه تا ۴ روز هوای آلوده نداریم، کاملاً اشتباه است. علت اینکه برخی روز‌ها بعد بارندگی، تداوم هوای پاک داریم، میزان بارندگی است که در میزان ناپایداری جوی مؤثر است. به‌طوری‌که هرچه بارندگی بیشتر باشد، احتمال اینکه تعداد روز‌های بیشتری بعد از آن، هوای آلوده نداشته باشیم، بیشتر خواهد شد.
۳- اگر طرح کاهش می‌خواهد به‌عنوان یک راهکار مؤثر برای کاهش آلودگی هوا مطرح شود، چرا در این ایام که آلودگی هوا به اوج خود رسیده است، نمی‌تواند مثمرثمر واقع شود؟
با توجه به نکات مطرح شده مشخص است که طرح کاهش فعلی به تنهایی نمی‌تواند اثرگذاری جدی در کاهش آلودگی هوای تهران داشته باشد. آن‌چه باعث بهبود نسبی کیفیت هوای تهران در سال جاری شده، افزایش ۵۳۰ درصدی میزان بارندگی نسبت به سال گذشته است؛ بنابراین لازم است مسئولین مربوطه به جای اکتفا کردن به طرح‌های حداقلی، به سمت راهکار‌های مؤثر حرکت کنند و برای پیشبرد این هدف از نظرات کارشناسان این حوزه بهره ببرند.
منبع: فارس
انتهای پیام/