هفته گذشته سال ۲۰۱۹ میلادی آغاز و سال ۲۰۱۸ با تمام فراز و فرود‌ها و اتفاقاتش پایان یافت، در این گزارش سه مورد از مهمترین اتفاقات آسیای مرکزی و قفقاز مربوط به حوزه دیپلماسی کشور را مرور کرده‌ایم.
به گزارش خبرنگار حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، سال ۲۰۱۸ میلادی، سالی پر تلاطم و پر حادثه برای جهان بود و در این میان قاره آسیا هم از این قاعده مستثنا نبود؛ در همین راستا سفر‌ها و رایزنی‌های بسیاری بین ایران و کشورهای این منطقه انجام شد. از تعیین کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر تا نشست‌های آستانه برای باز گرداندن صلح و ثبات به کشور سوریه، همه از جمله اتفاقاتی است که در سال ۲۰۱۸ در آسیا اتفاق افتادند و دستگاه دیپلماسی ایران هم به نوعی در آن دخیل بود، در همین راستا می توانید تعدادی از این اتفاقات مهم سال گذشته را در ادامه بخوانید.
تکلیف سهم ایران از دریای خزر چه شد؟
شاید از مهمترین موضوعاتی که امسال مطرح شد، سهم ایران از دریای خزر بود که در این رابطه نظرات متفاوت زیادی وجود داشت؛ برخی با استناد به قرارداد بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی مبنی بر ۵۰- ۵۰ بودن سهم دو طرف از خزر، اعتقاد داشتند نصف دریای خزر سهم ایران است و مابقی باید بین ۴ کشوری که پس از فروپاشی شوروی بوجود آمده‌اند تقسیم شود و اظهار می‌کردند که شوروی دچار فروپاشی و تجزیه شده، بنابراین ۵۰ درصد سهم این کشور باید بین ۴ کشور جدید تقسیم شود. در مقابل عده‌ای هم این امر را قبول نداشته و اظهار می‌کنند که هیچ گاه سهم ایران نصف دریای خزر نبوده و طلب کردن این مقدار از آن غیر معقول است، زیرا در این صورت وارد آب‌های سایر سرزمینی کشورها می‌شویم. در همین راستا و برای بررسی این موضوعات، امسال نشست‌هایی برای تعیین کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر تشکیل شد که آخرین آن در شهر آکتائو قزاقستان با شرکت کشورهای ایران، روسیه، قزاقستان، آذربایجان و ترکمنستان بود. در نهایت پس از این نشست ظریف اعلام کرد نه در گذشته سهم ایران ۵۰% بوده و نه امروزه ۱۱% است او تاکید کرد که سهم ایران از این دریاچه در آینده اعلام خواهد شد؛ همچنین در مورد بهره برداری از منابع مشترک یا مورد اختلاف کشورها در این دریاچه هم قرار بر این شد تا اصل بر این باشد که دو یا سه کشور ذینفع با یک‌دیگر توافق و نسبت به بهره برداری از منابع نفتی اقدام کنند و البته ظریف این موضوع را هم خاطرنشان کرد که تنها سهم روسیه و قزاقستان مشخص شده و برای سایر کشورها هنوز سهمی در این مورد تعیین نشده است.
نشست‌های «آستانه»، در آستانه صلح سوریه
هشت سال از آغاز جنگ داخلی سوریه گذشته است و در این مدت، نشست‌های مختلفی برای بازگرداندن صلح، ثبات و امنیت به این کشور انجام شده که یکی از آنها نشست آستانه است. در این نشست ۳ کشور ایران، روسیه و ترکیه شرکت می‌کنند و تا کنون در شهرها و کشورهای مختلفی مانند سوچی روسیه، آستانه قزاقستان، تهران، ژنو سوئیس و... در سطوح کارشناسان، ورزای امور خارجه و سران کشورها برگزار شده است. به عقیده برخی کارشناسان نشست آستانه، موثرترین اقدام جهانی در راستای برقراری صلح در سوریه بوده است. جابری‌انصاری دستیار ویژه وزیرامور خارجه در رابطه با اقداماتی که در نشست آستانه انجام شد، اظهار کرد: یکی از کار‌هایی که در این روند انجام شد، ایجاد مناطق کاهش تنش در مناطقی بود که عمده تمرکز جمعیتی سوریه در آنها قرار داشت و خوشبختانه این رویکرد تلفات انسانی را در نبرد‌های جاری کاهش داد.
روسای جمهور سه کشور ایران، روسیه و ترکیه برای نخستین بار در آذر ۱۳۹۶ در چارچوب روند آستانه در سوچی روسیه گردهم آمدند و سپس در فروردین ۱۳۹۷ در آنکارا این نشست را برگزار کردند. سومین دور رایزنی ها در سطح سران هم در شهریور ماه امسال در تهران با محوریت ادلب برگزار شد. به گفته جابری انصاری، ادلب از مناطق باقیمانده چهارگانه کاهش تنش است. ادلب استانی در شمال سوریه است که شاید تا پیش از این شاید حتی اسم آنرا هم به ندرت شنیده بودند اما به واسطه حضور تروریست‌هایی که از بخش های دیگر سوریه به این منطقه هجوم آورده بودند، کمتر روزی بود که اسم ادلب در رسانه های دنیا به کار برده نشود.
وضعیت ادلب و اهمیت برقراری ثبات در سوریه از جمله دلایلی بود که هفتم دی ماه و در آستانه سال جدید میلادی آخرین نشست آستانه در قزاقستان برگزار شد، نماینده‌های ایران، روسیه، ترکیه و نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه در این رایزنی ها حضور داشتند و تدوین قانون اساسی جدید سوریه را هم می توان مهمترین محور این نشست دانست. اما در نهایت قرار شد پایان گفت و گو ها به سال جدید موکول شود. تا کنون ۱۱ نشست تحت عنوان آستانه برگزار شده است و در سال جاری میلادی شاهد ادامه این مذاکرات خواهیم بود.
چالش‌های ایرانیان مقیم گرجستان، از شایعه تا واقعیت
شاید بتوان بحث برانگیز‌ترین اتفاق سال در حوزه سیاست خارجی را رفتار پلیس‌های مرز زمینی گرجستان و فرودگاه تفلیس با اتباع ایرانی دانست! این در حالی است که در آبان ماه سال ۱۳۸۹ قرارداد لغو روادید بین ایران و گرجستان به امضاء رسید. از آن زمان تا کنون ایرانیان زیادی برای ثبت شرکت، زندگی، تحصیل و یا تفریح به این کشور سفر می‌کردند، اما اخیرا خبرهایی مبنی بر بدرفتاری و ریجکت اتباع ایرانی از گرجستان به گوش می رسد. همچنین ایرانیان ساکن در این کشورهم گلایه دارند که با وجود یک دهه اقامت، زندگی و تحصیل در گرجستان اقامتشان دائمی نشده و یا از تمدید اقامت برخی از آنها با بهانه‌های مختلفی امتناع شده است. آذر ماه گذشته، عده‌ای از ایرانیان مقابل سفارت گرجستان در تهران تجمع کرده و به وضعیتشان اعتراض کردند، سفیر این کشور با حضور در جمع معترضین به آنها وعده بررسی انتقادات را داد. در این میان برخی از تجمع کنندگان اظهار می‌کردند که بهانه‌ی نیروهای امنیتی برای ممانعت از ورود ایرانیان، ناقص بودن مدارکشان است، ولی به گفته مسافرین این ادعا صحت ندارد؛ حتی در این میان خانمی حدودا ۳۵ ساله بود گه به گفته خود، بیش از ۲۰ ساعت در فرودگاه تفلیس بازداشت بوده و مورد ضرب و شتم و تزریق قرار گرفته بوده است. پس از این اتفاقات بهرام قاسمی سخنگوی دستگاه دیپلماسی کشورمان از ایرانیان خواست تا ارائه ضمانت دولت گرجستان از سفر‌های غیر ضروری به این کشور خودداری کنند و پس از آن و با پیگیری وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و سفارت کشورمان در تفلیس، اعلام شد که قرارداد لغو روادید بین دو کشور بازنگری و تکمیل خواهد شد و در چهارم دی ماه این جلسه با حضور سیدجواد قوام‌شهیدی سفیر کشورمان در تفلیس، برگزار شد. در این نشست اعلام شد که مقامات ایرانی و گرجستانی برای افزایش آگاهی مسافران ایرانی درباره مقررات تردد از مرز گرجستان، تلاش بیشتری خواهند کرد.
ایران و آسیا، در سال ۲۰۱۸
بی شک ۲۰۱۸ میلادی سالی پر حادثه بود، از جنگ یمن و سوریه در خاورمیانه گرفته تا خروج آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک از جمله مهمترین رویدادهای این سال به شمار می آیند، نمی توان نادیده گرفت که سرنوشت رژیم حقوقی دریای خزر و سهم ایران از این دریا که پس از ۲۶ سال همچنان نامشخص مانده و تعیین تکلیف آن به آینده موکول شده است هم جز مهمترین رویدادهای سال گذشته میلادی بوده است که دستگاه دیپلماسی کشورمان بررسی آنرا به عهده دارد. در مورد صلح سوریه هم می توان دید که باوجود اینکه نتیجه قطعی از نشست ها حاصل نشده است اما این کشور با افقی روشن به استقبال سال جدید رفت. محمدرضا رئوف شیبانی سفیر سابق کشورمان هم به تازگی در سوریه در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، در رابطه با وضعیت سوریه اینطور اظهار کرد که سوریه یک بحران پیچیده و چند وجهی را در هفت سال گذشته تجربه کرده است، اما در شرایط فعلی دولت و ارتش این کشور نزدیک به ۷۰ درصد از خاک سوریه را از دست تروریست‌ها خارج کرده و موفق شده‌اند سیطره امنیتی خود را بر این مناطق حاکم کنند. البته در شرایط میدانی ۳ یا ۴ موضوع همچنان به عنوان عوامل استمرار بحران وجود دارد؛ یکی از آنها منطقه ادلب است که تنها استان باقیمانده در اختیار گروه‌های تروریستی و معارضین مسلح سوری محسوب می‌شود. حال گفته می‌شود که قرار است در یک الی دو هفته نخست سال جدید میلادی مذاکرات آستانه از سر گرفته شود تا هر چه زودتر سوریه رنگ صلح و ثبات را به خود ببیند.
گزارش از رهادخت رستگار
انتهای پیام/