۳۹ سال سواد آموزی در ایران/از تشکیل نهضت سواد آموزی تا جایگاه ایران در مقایسه با جهان

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان،‌  زندگی برای او از دوره دبستان جور دیگری رقم خورد و چشمانش دیگر او را یاری نمی‌کردند، تا جایی که دیگر هیچ چیز را نمی‌دید؛ نابینایی موجب شد که نتواند تحصیل را هم ادامه دهد اما خودش می‌گوید همواره در دلش شوق کسب علم داشت.

بیشتربخوانید: نشست تبیین دستاورد‌های چهل ساله انقلاب در تفت برگزار شد

مرضیه عرب سرهنگی، ۳۳ سال دارد، ازدواج کرده و یک دختر کلاس سوم دبستانی دارد؛ وی می‌گوید: تنبلی چشم شدید داشتم، پزشکان گفتند آب مروارید شدید است؛ عمل کردم اما موفقیت آمیز نبود، قبل از ازدواج هم پیوند قرنیه انجام دادم اما پس خورد. 

وی ادامه می‌دهد: کلاس اول را تا نیمه‌ رفتم و چون نابینایی‌ام بیشتر شد، عملاً نتوانستم درس بخوانم و در همان دوره دبستان بودم که به طور کامل نابینا شدم.

خانم عرب‌سرهنگی در آن زمان در شهرستان گرمسار زندگی می‌کرد و چون امکانات برای تحصیل فرد نابینا آن هم خارج از سن تحصیل نبود، نتوانست درس بخواند؛ از طرفی اسم او در سیستم سوادآموزی به عنوان کسی که در دبستان درس خوانده بود، ثبت‌ شده بود و این باعث می‌شد که نتواند در نهضت سوادآموزی ادامه تحصیل دهد.

خانم عرب‌سرهنگی می‌گوید: چندی پیش با خانم کامفر رئیس نهضت سوادآموزی پاکدشت آشنا شدم و این آشنایی منجر شد که به سازمان نهضت سوادآموزی مراجعه کنم و مشکل تحصیلم حل شد.

او از تابستان امسال تا کنون توانسته است خط بریل را یاد بگیرد و از طریق آن بتواند بخواند و بنویسد؛ می‌گوید: یک کمبود خاصی در زندگی داشتم اما حس می‌کنم این مشکل را دیگر ندارم و مثل بقیه مردم هستم.

خانم عرب‌سرهنگی به دخترش زهرا اشاره می‌کند و می‌افزاید: دخترم خوشحال است می‌گوید «مامان سواد یاد گرفتی» و حتی به من املا می‌گوید.

*** وقتی نهضت سوادآموزی تشکیل شد

سازمان نهضت سوادآموزی یک نهاد برخاسته از متن انقلاب شکوهمند جمهوری اسلامی است که پس از دستور تاریخی بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی در هفتم دی‌ماه سال ۱۳۵۸ با هدف زدودن پدیده شوم بی‌سوادی از چهره نظام مقدس اسلامی، مسؤولیت ساماندهی و مدیریت ارائه خدمات سوادآموزی و فراهم نمودن فرصت دوم آموزش را برای جاماندگان از فرصت اول آموزش عهده‌دار شد.

سازمان نهضت سوادآموزی از بدو تأسیس تاکنون به منظور توسعه و ارتقای سطح سواد جامعه با بهره‌گیری از ظرفیت‌های بین‌المللی، ملی، بومی و منطقه‌ای طرح‌های گوناگونی را به مرحله اجرا درآورده است.

از جمله این برنامه‌ها شامل طرح نیروهای مسلح، طرح زندانیان، طرح سوادآموزی کارکنان و کارگران، طرح مساجد، طرح مدارس، طرح آموزش کودکان لازم التعلیم، طرح بسیج سوادآموزی، طرح خدمات مکاتبه‌ای، طرح گروه‌های پیگیر سواد، طرح خدمات رسانه‌ای،‌ طرح آموزش اتباع خارجی، طرح آموزش دختران روستایی، طرح خواندن با خانواده، طرح ایجاد مراکز یادگیری محلی، طرح آموزش فرد به فرد، طرح سوادآموزی عشایر، طرح سوادآموزی و آموزش مهارت زنان سرپرست خانوار، طرح پیشگیری از معلولیت‌ها و توانمندسازی مادران اشاره کرد.

از دیگر طرح‌ها می‌توان به طرح قرآن‌آموزی، طرح آموزش مردم محور، طرح کیفیت‌بخشی به فعالیت‌های سوادآموزی، طرح کتابخانه سیار، طرح آموزش‌های محلی و منطقه‌ای،‌ طرح تولید نشریات محلی، طرح تولید نشریات دیواری، طرح کیفیت‌بخشی به فعالیت‌های سوادآموزی، طرح مداخله تغذیه،‌ طرح ارتقای دانش کشاورزی، طرح ستاد مواد مخدر، طرح ایجاد قفسه ویژه نوسوادان در کتابخانه‌های عمومی، طرح آگاه‌سازی برای پیشگیری از معلولیت‌ها، طرح آموزش دختران شاغل روستایی بازمانده از تحصیل و طرح متناسب‌سازی محتوای آموزشی با محیط‌های خاص (تولید محتوای آموزشی محلی) اشاره کرد.

همچنین طرح آموزش اولیای بی‌سواد دانش‌آموزان، طرح آموزش کودکان و نوجوانان ۱۹-۱۰ ساله بی‌سواد، آموزش مقدماتی رایانه (طرح ICDL)، طرح آموزش از طریق تبلت، طرح آموزش تلویزیونی (لوح و قلم)، طرح حلقه‌های کتابخوانی و طرح آموزش عملی نماز از دیگر طرح‌هاست.

اجرای همه این طرح‌ها منجر شده است تا قریب به ۸ میلیون نفر از بی‌سوادان در حد سوم ابتدایی و ۱.۵ میلیون نفر در حد پایان ابتدایی ارتقای تحصیلی داشته باشند.

***طرح‌های در حال اجرای سوادآموزی

۱- آموزش اولیای بی‌سواد دانش‌آموزان:

این طرح با هدف به صفر رساندن بی‌سوادی در بین اولیای دانش‌آموزان از طریق تقویت نقش و مسؤولیت مدیر مدرسه، استفاده از ظرفیت و امکانات مدرسه و بهره‌گیری مطلوب از نقش دانش‌آموزان در شناسایی، جذب و آموزش اولیا تدوین شده و به اجرا درآمده است. 

این طرح از آغاز به کار خود در سال ۹۴  توانسته است بیش از ۳۰۲ هزار نفر والدین بی‌سواد را در سراسر کشور شناسایی و آموزش دهد. همچنین این طرح به عنوان یک تجربه ملی موافق توسط یونسکو اعلام و در وبسایت مؤسسه آموزش مادام‌العمر UIL درج شد. 

۲- سواد آموزی گروه سنی ۱۹-۱۰ ساله:

طرح سوادآموزی گروه سنی ۱۹-۱۰ ساله با هدف ارائه آموزش سواد پایه به افراد غیرمحصل این گروه سنی که در سرشماری سال ۱۳۹۰ یا پایگاه اطلاعات ثبتی طرح سواد، بی‌سواد شناخته شده یا فاقد سابقه آموزشی معادل و بالاتر از سوم ابتدایی هستند، طراحی و به اجرا درآمده است. 

این طرح از ابتدای شروع به کار خود از سال ۱۳۹۴ توانسته است تعداد ۶۵۶۹۶ فرد بی‌سواد ایرانی و خارجی را تحت پوشش ببرد. 

۳- سوادآموزی عشایر: 

طرح سوادآموزی عشایر با هدف ارتقای شاخص باسوادی و بالا بردن سطح آگاهی جامعه عشایری کشور با هماهنگی معاونت امور خانواده ریاست جمهوری در حال اجراست.

این طرح از آغاز به کار خود، تاکنون با توانمندسازی هزاران نفر از آموزش‌دهندگان باسواد جامعه عشایری و روستایی توانسته است تعداد ۳۰۵ هزار نفر از زنان و دختران عشایری را تحت پوشش دوره سوادآموزی برده و باسواد کند. 

آمار سوادآموزان عشایری از ابتدای فعالیت تا سال ۱۳۹۷

۴- مراکز یادگیری محلی:

مراکز یادگیری محلی مراکزی هستند که علاوه بر آموزش پایه سواد، مهارت‌های زندگی، اجتماعی، حقوق شهروندی و شغلی و حرفه‌ای را به افراد سوادآموز ارائه می‌کند.

در سال‌های ۱۳۷۹ لغایت ۱۳۸۶ تعداد ۳۵۱۲ مرکز یادگیری محلی راه‌اندازی شد و از سال ۱۳۸۷ لغایت ۱۳۹۳ این مراکز مسکوت و تعطیل شد و مجدداً براساس مصوبه هیأت دولت این مراکز از سال ۱۳۹۴ با شیوه جدید احیا و راه‌اندازی شد و تاکنون ۳۵۰ مرکز در سراسر کشور دایر شده است و در هر مرکز حداقل برای ۷۵ نفر از بی‌سوادان و کم‌سوادان ضمن ارائه آموزش خواندن، نوشتن و حساب کردن، مهارت‌های اساسی زندگی و کسب و کار زودبازده آموزش داده می‌شود. 

آمار تعداد مراکز یادگیری محلی از ابتدای فعالیت تا سال ۱۳۹۷

۵- حلقه‌های کتاب و  کتابخوانی:

طرح حلقه‌های کتاب و کتاب‌خوانی به منظور ترویج فرهنگ و عادت به مطالعه و یادگیری مادام‌العمر و مشارکتی، تثبیت و تحکیم سواد، غنی‌سازی محیط زندگی افراد کم‌سواد در جامعه از سال ۱۳۹۵ به اجرا درآمده است.

این طرح با تشکیل ۵۸۰۴ حلقه کتابخوانی بیش از ۵۸۶۷۱ نفر کم‌سواد مخاطب را تحت پوشش برده است. 

آمار تعداد حلقه و سوادآموزان تحت پوشش طرح حلقه‌های  کتابخوانی

۶- خواندن با خانواده:

در این طرح در سال‌های ۱۳۷۶ لغایت ۱۳۸۹، سوادآموزی توانست ۳ عنوان کتاب از ۱۵ عنوان کتاب طرح خواندن با خانواده را در بین حدود ۵ میلیون و ۳۷۵ هزار نفر از سوادآموزان دوره مقدماتی، ۶ عنوان کتاب در بین حدود ۳ میلیون و ۸۳۴ هزار نفر از سوادآموزان دوره تکمیلی و ۶ عنوان کتاب در بین حدود یک میلیون و ۵۰۴ هزار نفر از سوادآموزان دوره پایانی، آموزش دهد و گام دوم این طرح در سال ۱۳۹۴ با رویکرد جدید آغاز شد و در این مدت توانسته تعداد ۱۵۰ هزار نفر را در سال تحت آموزش قرار دهد. 

گام دوم طرح مذکور از طریق دراختیار گذاشتن کتاب‌های کاربردی سعی دارد نسبت به توسعه و تقویت فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در بین مخاطبان و اعضای خانواده، تقویت مهارت خواندن و نوشتن فراگیران دوره‌های سوادآموزی و استفاده بهینه از اوقات فراغت اعضای باسواد خانواده در امر مطالعه و کتاب‌خوانی اقدام کند.

این طرح از سال شروع به کار خود در سال ۱۳۹۵ تاکنون در بین ۳۱۱۱۷۷ نفر از سوادآموزان (دوره‌های سوادآموزی و انتقال) به اجرا در آمده است. 

۷- سوادآموزی اتباع خارجی:

طرح سوادآموزی اتباع خارجی به منظور ارتقای شاخص باسوادی و آموزش سواد به مهاجران مقیم ایران برای تقویت و ترویج فرهنگ اسلامی و توانمندسازی مهاجرین خارجی با اولویت اتباع کشور افغانستان در جهت بهبود زندگی فردی و اجتماعی شکل گرفته است.

از سال ۱۳۶۳ لغایت ۱۳۸۹ تعداد ۶۸۱۱۵۳ نفر از اتباع و مهاجرین خارجی در کلاس‌های سوادآموزی ثبت‌نام و آموزش دیده‌اند. 

سازمان نهضت سوادآموزی توانسته است از سال ۹۰ تاکنون بیش از ۱۰۲۸۳۵ نفر از اتباع بی‌سواد را از خدمات سوادآموزی منتفع کند. در مجموع از سال ۶۳ تاکنون ۷۸۳۹۸۸ نفر از اتباع تحت پوشش برنامه‌های سوادآموزی قرار گرفته‌اند. 

همچنین این سازمان علاوه بر فعالیت‌های سالانه معمول خود با همکاری نهادهای بین‌المللی مانند کمیساریای عالی پناهندگان ملل متحد، شورای مهاجرین کشور نروژ و ریلیف با هماهنگی اداره کل اتباع وزارت کشور با انعقاد تفاهم‌نامه همکاری مشترک نسبت به شناسایی و جذب ۲۶۶۱۶ نفر از اتباع و مهاجرین خارجی اقدام کرده است. 

۸- سوادآموزی زندان‌ها:

این طرح با هدف آموزش سواد پایه و مهارت‌های اساسی زندگی به زندانیان بی‌سواد و کم‌سواد گروه سنی ۶۰-۱۰ ساله ارائه می‌شود که با مشارکت سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور در سراسر کشور در حال اجراست.

این طرح از ابتدا تا سال ۹۰، تعداد ۷۶۹۶۷۵ نفر و از سال ۹۰ تاکنون نیز ۱۷۷۸۴ مددجو را تحت پوشش برده و باسواد کرده است. 

۹- سوادآموزی نیروهای مسلح:

این طرح با هدف شناسایی و آموزش سربازان بی‌سواد در مراکز نظامی و پادگان‌ها با مشارکت نیروهای مسلح کشور به اجرا درمی‌آید که با استفاده از ظرفیت نیروی انسانی نیروهای مسلح توانسته است.

این طرح از سال آغاز به کار خود تا سال ۹۰ توانسته است به شناسایی و آموزش سواد به ۵۴۱۵۷۴ سرباز بی‌سواد و کم‌سواد اقدام کرده و از سال ۹۰ تاکنون، ۴۴۲۶ نفر را باسواد کند. 

۱۰- مسابقه کتابخوانی و انشانویسی:

این طرح با در نظر گرفتن شعارهای سال اعلامی از سوی مقام معظم رهبری یا پرسش‌های مهر ریاست جمهور و با هدف گسترش و ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در میان سوادآموزان و تقویت مهارت‌های خواندن و نوشتن و کاربست آن در زندگی اقدام به برگزاری مسابقات انشانویسی در بین مخاطبان دوره‌های سوادآموزی می‌کند.

بر اساس نتایج به دست آمده جمعا یک میلیون و ۴۹۸ هزار و ۳۹۴ نفر در این مسابقات شرکت کرده‌اند که ۳۶ درصد آن مربوط به مسابقه انشانویسی و ۶۴ درصد آن در خصوص مسابقه کتابخوانی است. 

در سال جاری نیز مسابقه انشانویسی در سطح تمام کلاس‌های دوره انتقال در طول هفته سوادآموزی و همچنین مسابقه کتابخوانی در دهه مبارک فجر انقلاب اسلامی با موضوع داستان یک زندگی (آموزش، همت، تولید) در بین ۱۷۶ هزار نفر از سوادآموزان دوره انتقال کلاس‌های سراسر کشور برگزار می‌شود. 

۱۱- طرح آموزش مقدمات رایانه به سوادآموزان دوره انتقال (LCDL):

طرح تلفیق سواد پایه با مهارت‌های رایانه LCDL با هدف تعمیم و گسترش مهارت استفاده از رایانه در برنامه‌های سوادآموزی، ایجاد و افزایش دانش رایانه‌ای سوادآموزان، تحت پوشش و ایجاد و بهبود انگیزه و نگرش کار با رایانه در سوادآموزان تحت پوشش در راستای تبلور اهداف دولت الکترونیک با مشارکت  بنیاد LCDL طراحی و بین سوادآموزان دوره انتقال به اجرا درمی‌آید.

این طرح ابتدا سال ۹۴ صورت پایلوت در ۶ استان کشور و در سال ۹۵ در ۱۱ استان به اجرا درآمد و بعد از طی مراحل آزمایشی خود در سال ۹۶ به سراسر کشور تعمیم داده شد و براساس گزارش استخراج شده از سامانه سوادآموزی این طرح از ابتدای آغاز به کار خود ۱۴۷۷۹ نفر را تحت پوشش برده است. 

این طرح در سال ۱۳۹۷ در بین ۱۶۰ طرح ارسال شده از سراسر جهان توانست حائز رتبه برتر مسابقه بین‌المللی سوادآموزی یونسکو سال ۲۰۱۸ شود. 

۱۲- طرح کلید بهشت (آموزش عملی نماز):

طرح کلید بهشت «آموزش عملی نماز» با مشارکت ستاد اقامه نماز و با هدف ترویج معارف نماز و فرهنگ درست‌خوانی نماز در بین آموزش‌دهندگان و سوادآموزان دوره‌های سوادآموزی به اجرا درآمد.

این طرح از سال ۱۳۹۶ تاکنون در بین ۲۴۵۰۰ آموزش‌دهنده و تعداد ۲۳۵۰۰۰ سوادآموز دوره‌های سوادآموزی در دو مرحله به اجرا درآمده است. 

۱۳- طرح سوادآموزی تبلتی خانواده سلامت:

طرح سوادآموزی تبلتی خانواده سلامت در سال ۱۳۹۶ به منظور آشنایی سوادآموزان با فضای مجازی و استفاده از فناوری‌های نوین در آموزش سواد با همکاری دفتر منطقه‌ای یونسکو در بین سوادآموزان دوره انتقال در چرخه آموزش قرار گرفت.

طرح مذکور در هفت استان کشور، فاز اولیه خود را با تحت پوشش بردن ۱۰۰ نفر از سوادآموزان با اولویت مناطق محروم و حاشیه‌ای به اجرا درآورد. بررسی‌های کارشناسی حاکی از اثربخشی آموزش به وسیله تبلت در ارتقای آگاهی سوادآموزان دوره انتقال و تسلط آنان بر موضوع آموزش دارد. 

وضعیت تولید کتب درسی و کمک درسی

توانمندسازی نیروی انسانی

سازمان نهضت سوادآموزی به منظور توانمندی کارکنان و آموزش‌دهندگان و دانش‌افزایی در بین عوامل ستادی و استانی خود به پیش‌بینی و اجرای برنامه‌های آموزشی کوتاه‌مدت اقدام کرده است. 

سازمان توانسته از ابتدا تا سال ۱۳۸۹ سالانه حدود ۴۸ هزار نفر آموزشیار و تعداد ۱۲۸۴ نفر از کارکنان را آموزش دهد و این روند از سال ۱۳۹۰ توسعه پیدا کرد و توانست نزدیک به ۷۰ هزار نفر از آموزش‌دهندگان و حدود ۹۰۰ نفر از همکاران سوادآموزی را در دوره‌های مختلف ضمن خدمت آموزش دهد. 

فعالیت‌های پشتیبانی

شورای عالی پشتیبانی سوادآموزی: شورای عالی پشتیبانی سوادآموزی کشور به عنوان بالاترین مقام سیاست‌گذاری و تصمیم‌سازی فعالیت‌های سوادآموزی در کشور به منظور شتاب‌بخشی به فعالیت‌های سوادآموزی، ریشه‌کنی بی‌سوادی در گروه سنی زیر ۵۰ سال، سیاستگذاری برای پشتیبانی دستگاه‌های اجرایی و سازمان‌های  مردم نهاد، استفاده از توان اجرایی دستگاه‌های استانی و شهرستانی و هدایت آنها برای کمک به فعالیت‌های سوادآموزی برگزار شده و اعضای حاضر در آن ضمن ارائه گزارش از وظایف محوله خود اقدام به اتخاذ تصمیمات لازم می‌کنند. 

یادواره شهدای سوادآموزی:

یادواره شهدای سوادآموزی به همت این سازمان و معاونت‌های سوادآموزی استان‌ها به منظور تجلیل از خانواده‌های شهدای سوادآموزی هشت سال دفاع مقدس و گرامیداشت یاد و خاطره این شهدا به صورت ملی و استانی از سال ۹۴ شروع شده است. 

 طرح کتابت قرآن کریم:

در دی‌ماه سال ۱۳۹۴ طرح کتابت قرآن کریم توسط بالغ بر ۳۰۰۰ نفر از سوادآموزان دوره دوم سوادآموزی که با روخوانی قرآن کریم آشنا بوده و آمادگی و علاقه‌مندی خود را برای شرکت در این برنامه اعلام کرده بودند، برگزار شد؛ نُسخ کتابت شده در استان‌ها جمع‌آوری و پس از کنترل و تأیید، به سازمان نهضت سوادآموزی ارسال شد. 

از ابتدای شروع طرح، نیت شد نُسخ تهیه شده به بارگاه ملکوتی ائمه طاهرین [مولی الموحدین امام علی(ع)، سیدالشهدا امام حسین(ع)، ثامن الحجج آقا علی‌ابن موسی‌الرضا(ع)]، حرم امام خمینی(ره) و دفتر مقام معظم رهبری تقدیم شود که اولین نسخه در گردهمایی مدیران و معاونین سوادآموزی استان‌ها در ۱۹ اردیبهشت ماه ۹۷ در شهر مقدس مشهد طی مراسمی به موزه آستان مقدس امام هشتم علیه السلام تقدیم شد. 

کسب جایزه بین‌المللی کنفوسیوس سال ۲۰۱۸:

این سازمان در سال ۲۰۱۸ به دلیل برنامه‌ریزی، اجرا و پایش طرح آموزش پایه رایانه در دوره انتقال ICDL که با همکاری بنیاد ICDL در میان بیش از ۷۶۰۰ نفر از سوادآموزان دوره انتقال سراسر کشور موفق به کسب جایزه بین‌المللی سوادآموزی کنفوسیوس یونسکو شد. 

جایگاه ایران در سوادآموزی در مقایسه با جهان: 

با توجه به اطلاعات و آمار درج شده در مؤسسه آمار یونسکو، نرخ باسوادی جمعیت گروه سنی ۱۵ ساله و بالاتر در سال ۲۰۱۶ در جهان ۸۲.۲ اعلام شده که ایران با داشتن ۸۶ درصد باسوادی در این گروه سنی ۳.۸ درصد بالاتر از میانگین جهانی قرار دارد. همچنین در گروه سنی ۲۴-۱۵ ساله، ایران با داشتن نرخ باسوادی ۹۷.۴ درصد باسوادی ۶ درصد از میانگین جهانی در این گروه سنی بالاتر قرار گرفته است. علاوه بر این با توجه به اطلاعات اعلام شده از سوی وب‌سایت اطلس جهانی، کشور جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۱۵ با داشتن نرخ باسوادی ۱۵ ساله و بالاتر با ۸۶ درصد در رتبه ۹۸ جهان قرار دارد. 

روند توسعه نرخ باسوادی در کشور از رشد بسیار خوبی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران برخوردار بوده است به نحوی که از سال ۱۳۵۵ تا سال ۱۳۹۵ در گروه سنی ۱۵ ساله و بالاتر با رشد ۴۹.۹ درصدی رشد سواد و در گروه سنی ۲۴-۱۵ سال شاهد ۴۱.۳ رشد در نرخ‌های باسوادی هستیم. 

افزایش درصد باسوادی در گروه سنی ۶ ساله و بالاتر

جمعیت ۶ سال و بالاتر کشور بالغ بر ۷۱۵۰۶۳۹۲ شمارش شده است که ۶۲۶۶۶۷۶۰ نفر آنها خود را باسواد و ۸۷۹۵۵۵۳ نفر فاقد سواد اعلام کرده‌اند.

بر این اساس درصد باسوادی از ۴۷.۵ درصد سال ۱۳۵۵ به ۸۷.۶ درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده است. به عبارت دیگر میزان باسوادی در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی بالغ بر ۴۰ درصد افزایش یافته است. 

افزایش درصد باسوادی در گروه سنی ۲۹-۱۰ ساله

کل جمعیت این گروه سنی بالغ بر ۲۵۷۴۱۳۹۳ نفر بوده‌اند که از این رقم تعداد ۲۵۰۵۷۶۹ نفر باسواد و ۶۶۸۸۹۰ نفر بی‌سواد اعلام شده‌اند.

درصد باسوادی در این گروه از ۵۹.۸ درصد در سال ۱۳۵۵ به ۹۷.۳ درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده است که حاکی از رشد ۳۷ درصدی است. 

افزایش درصد باسوادی در گروه سنی ۴۹-۱۰ ساله

کل جمعیت ۴۹-۱۰ ساله ۵۱۷۳۱۳۳۴ نفر بوده‌اند که از این رقم تعداد ۴۹۰۰۶۷۹۶ نفر باسواد ۲۶۹۲۳۸۹ نفر بی‌سواد و ۳۲۱۴۹ نفر اظهار نشده بوده‌اند.

درصد باسوادی در این جمعیت حدود ۴۸.۸ درصد در سال ۱۳۵۵ بوده است، در حالی که طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ این رقم به ۹۴.۷ درصد است و قریب به ۴۶ درصد رشد نشان می‌دهد. 

کاهش فاصله درصد باسوادی بین زنان و مردان

در راستای هدف ایجاد عدالت جنسیتی در سوادآموزی، همچنین ضمانت دسترسی کامل و عادلانه دختران به آموزش پایه با کیفیت مناسب، در سال‌های مورد مطالعه با اختصاص حدود ۸۰ درصد از فعالیت‌های سوادآموزی به دختران و زنان به خصوص در مناطق روستایی موجب شده شاخص سواد در قشر زنان با شتاب بیشتری افزایش پیدا کند، به طوری که نتایج سرشماری انجام شده در بین سال‌های ۱۳۵۵ لغایت سال ۱۳۹۵ نشان می‌دهد تفاوت نرخ باسوادی در بین زنان و مردان از ۲۳.۴ درصد در سال ۱۳۵۵ به حدود ۶.۸ درصد در سال ۱۳۹۵ کاهش یافته است. 

کاهش فاصله درصد باسوادی بین مناطق شهری و روستایی

به منظور تحقق عدالت آموزشی و کاهش اختلاف سواد بین مناطق شهری و روستایی کشور، با اختصاص حدود ۵۵ درصد از فعالیت‌های سوادآموزی به مناطق روستایی در ۳۹ سال گذشته، موجب شده شاخص سواد در مناطق محروم کشور بهبود پیدا کند به طوری که طبق سرشماری‌های انجام شده، بین سال‌های ۱۳۵۵ لغایت ۱۳۹۵ میزان باسوادی مناطق شهری از ۶۵.۴ درصد در سال ۱۳۵۵ به ۹۰.۸ درصد در سال ۱۳۹۵ افزایش یافته است. در همین زمان نرخ باسوادی مناطق روستایی از ۳۰.۵ درصد به ۷۸.۵ درصد افزایش نشان می‌دهد.

به عبارت دیگر میزان افزایش باسوادی در مناطق روستایی با شتاب بیشتری صورت گرفته است و تفاوت درصد باسوادی در بین مناطق شهری و روستایی از ۳۴.۹ درصد سال ۱۳۵۵ به حدود ۱۲.۳ درصد در سال ۱۳۹۵ کاهش یافته است.

* و اما چرا هنوز بی‌سواد داریم؟

برخی می‌گویند چرا نهضت سوادآموزی هنوز نتوانسته است تمام بی‌سوادان را آموزش دهد؛ حجت‌الاسلام‌والمسلمین قرائتی رئیس سابق سازمان نهضت سوادآموزی در این خصوص در بیست و نهمین اجلاس روسای آموزش و پرورش گفت: «سوادآموزی در سال‌های اول مثل درخت توت می‌ماند یعنی افراد بی‌سواد به راحتی جذب می‌شدند پس از آن به مانند درخت انار است که باید دانه دانه چید و در نهایت مثل گردو که باید آنها را به سختی چید».

علی باقرزاده رئیس سازمان نهضت سوادآموزی درباره آخرین وضعیت سوادآموزی در کشور اظهار کرد: «درصد باسوادی ۴۹ـ۱۰ سال در کشور ۹۵.۷ است مثلا استان مازندران ۹۸.۴ درصد، قزوین ۹۸ درصد و تهران ۹۷.۸ باسوادی دارند».

وی افزود: «بر اساس آمار ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر بیسواد ۱۰ تا ۴۹ در کشور وجود دارد که از این جمعیت ۴۰۰ هزار نفر از اتباع خارجی هستند، ۳۰۰ هزار نفر بنا بر اعلام مراجع مربوطه، آموزش ناپذیر هستند و در نهایت یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر می‌ماند که ما  یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر آنها را شناسایی کردیم که تحت پوشش هستند».

باقرزاده اضافه کرد: «در گروه سنی ۲۹ـ۱۰ سال، ۲۸ استان نرخ باسوادی‌شان بالای ۹۷ درصد است و ۸ استان بالای ۹۹ درصد است که اتفاق بسیار خوبی است و آن یک‌درصد هم معمولاً افراد آموزش ناپذیر هستند؛ در گروه سنی ۴۹ـ۱۰ سال، ۱۱ استان بالای ۹۷ درصد باسوادی دارند؛ استان‌های مازندران، قزوین و تهران دارای باسوادی ۹۸ درصد در این گروه سنی هستند».

به نظر می‌آید پایان یافتن بی‌سوادی در کشور یک عزم ملی می‌خواهد همان موضوع که امام خمینی(ره) در سال 1358 در فرمان تاریخی خود برای تشکیل نهضت سوادآموزی به آن اشاره کردند.

در بخشی از متن پیام حضرت امام خمینی (ره) آمده بود: «... مایه بسی خجلت است که در کشوری که مهد علم و ادب بوده و در سایه اسلام زندگی می‌کند که طلب علم را فریضه دانسته است، از نوشتن و خواندن محروم باشد؛ ما باید در برنامه دراز مدت، فرهنگ وابسته کشورمان را به فرهنگ مستقل و خودکفا تبدیل کنیم و اکنون بدون از دست دادن وقت و بدون تشریفات خسته کننده برای مبارزه با بیسوادی به طور ضربتی و بسیج عمومی قیام کنیم تا ان‌شاءالله در آینده نزدیک، هر کس نوشتن و خواندن ابتدایی را آموخته باشد.

برای این امر لازم است تمام بی‌سوادان برای یادگیری و تمام خواهران و برادران باسواد برای یاد دادن بپاخیزید و وزارت آموزش و پرورش با تمام امکانات بپا خیزد و از قرطاس بازی و تشریفات اداری بپرهیزد و برادران و خواهران ایمانی برای رفع این نقیصه دردآور بسیج شوید و ریشه این نقص را از بن برکنید؛ تعلیم و تعلم عبادتی است که خداوند تبارک و تعالی ما را بر آن دعوت فرموده است....»

منبع:فارس

انتهای پیام/

 وقتی پشت غول بی‌سوادی به خاک مالیده شد/روایت ۳۹ سال «سوادآموزی» در ایران