فلسفه شب چله در آذربایجان

چیلله بزرگ می‌گوید: «من گئتدیم دونداردیم. اوشوتدوم. ناخوشلاتدیم گلدیم» " (من رفتم سردشون کردم و لرزاندم و مریضشون رکردم)! "

برادر کوچکتر می‌گوید: «اگر من گئدسم، قاری لری کورک دن، لو لئهین لری لولک دن، گلین لری بیلک دن، کؤرپه لری بلک دن، ائیله رم.» (تو که کاری نکرده ای! ببین من چه می‌کنم! " کاری می‌کنم که نوزادان در گهواره هایشان یخ بزنند)! "

برادر بزرگتر به طعنه به او می‌گوید: "عؤمرون آزدی، دالین یازدی! " (عمرت کوتاه است و به دنبالت بهار می‌آید)

چیلله‌ی کوچک در طول فرمانروایی خود، سرما را در تمام سرزمین‌ها حکمفرما می‌کند و در یکی از همین روزها، در یکی از کوه‌های قلمرو خود به دست برف اسیر می‌شود. خبر به قاری ننه می‌رسد و او برای آزادی فرزندش از زندان برف، به کوه رفته و با سیخی که روی آتش، داغ و به نبرد برف رفته و در نهایت، برف‌ها را آب می‌کند. چیلله‌ی کوچک بعد از آزادی متوجه می‌شود که در آن روز زمستان تمام شده و "بایرام آیی" یا همان اسفندماه آغاز شده است.

آداب و رسوم در جشن شب یلدا

اقوام ایرانی چند هزار سال است که شب یلدا آخرین شب پاییز و تاریکترین شب در طول سال را تا صبح بیدار می‌مانند و در کنار دوستان و اشنایان خود به سرگرمی و شادی می‌پردازند تا از این حیث غم نبودن خورشید و سردی و تاریکی آن شب را فراموش کنند و بعد از تاریکی هنگامی که خورشید طلوع می‌کند یه رخت و خواب بروند.

آیین شب یلدا یا همان شب چله، خوردن میوه‌هایی مانند هندوانه، انار و شیرینی و صرف آجیل مخصوصو میوه‌های گوناگون است که این‌ها جنبه نمادی از تندرستی، برکت و شادکامی می‌باشد. وجود میوه‌های هندوانه و انار در شب یلدا حکایت از نماد سرخی خورشید نیز در این شب دارد. گرفتن فال حافظ نیز از دیگر مرسومات این شب است.

میوه‌ها و خوراکی‌های مرسو در شب یلدا

تزئینات شب یلدا و خوراکی‌ها و میوه‌هایی که هنگام پذیرایی از مهمانان در جشن شب یلدا صورت می‌گیرد از دیگر ملزومات این شب است. آجیل‌های مخصوص شب یلدا که به آجیل مشکل گشا نیز معروف هستند از بادام، تخمه و پسته و گردو تشکیل شده است. میوه‌هایی که در این شب استفاده می‌شود باید دارای دانه‌های ریز باشند که نشان از برکت و باروری است و میوه‌هایی که رنگ آن‌ها سرخ است نیز به دلیل نماد سرخی خورشید است نیز استفاده می‌شود. انار، هندوانه، سیب قرمز و لبو از این قبیل میوه‌ها می‌باشند.