اگر قرار بود همه، همه چیز را بدانند، نظام زندگی بشری مختل می‌شد. پس مجبوریم با همین علم محدود، برای جای جای زندگی، دست به انتخاب بزنیم و از "دوراهی"ها عبور کنیم، اما میل به بهترین انتخاب یا ترس از انتخاب نادرست و عواقب آن، انسان را گاه به وادی تحیّر می‌برد؛ اینجاست که بزنگاه اتصال به منبع "بهترین"هاست یا شاید بهتر باشد که بگوییم بهانه دیگری است که یادآوری‌مان می‌کند: "همه کاره اوست".
"استخاره کردن" در ذهن ما، معمولاً برابر است با راه نجات از سرگردانی در دوراهی‌های سخت انتخاب. البته این معنا درست است و محقق هم می‌شود اما با مطالعه روایات اهل بیت (ع)، "استخاره" بیشتر یک "تکلیف" است تا یک راه حل. استخاره‌ای که اهل بیت عصمت (ع) بر آن تأکید و اصرار و توصیه دارند، مفهومی عام‌تر و گسترده‌تر از استخاره‌ای است که عموم ما می‌شناسیم.
پیامبر بزرگوار اسلام (ص) استخاره را یکی از مؤلفه‌های خوشبختی می‌دانند: "از خوشبختى آدمى این است كه از خداوند طلب خیر كند و به قضاى الهى خشنود باشد؛ و از بدبختى آدمى این است كه از خداوند طلب خیر نكند و از قضاى الهى ناخشنود باشد".[1]
امیرالمؤمنین (ع) تأکید دارند که باید بسیار استخاره کرد و كسى كه از خدا طلب خیر كند، پشیمان نشود.[2] و اینکه کاری را بدون استخاره از خدای متعال انجام ندهید: "از خدا طلب خیر كن و بدون آن، كارى را انتخاب نكن ؛ زیرا بسا كسى كه [بدون طلب خیر از خدا] كارى را انتخاب كرده و آن موجب نابودى او شده است."[3] قطعاً منظور امام (ع) این نیست که همه در همه حال تسبیح به دست یا قرآن به دست باشند و کاری را بدون این دو استخاره معمول انجام ندهند؛ چراکه اصلاً امکان پذیر نیست؛ پس باید چه کرد؟ چگونه می‌توان طبق فرمایش و تأکید ائمه (ع) در هر کار استخاره کرد؟
پاسخ این است که باید تلاش کنیم اصل استخاره یعنی طلب و تمنای خیر از خدای مهربان، در زندگی و تصمیماتمان همیشه جاری باشد و این یعنی اینکه ارتباط قلبی و اتصال روحی با خدا را در خود تقویت کنیم تا در ریزِ کارها و انتخاب‌ها، یاد خدا و طلب خیر از او فراموشمان نشود. مطابق روایات می‌توان چند نوع استخاره را انجام داد که قطعا منافاتی با هم ندارند و بنا به حال و موقعیت فرد کاربرد دارند:
1- استخاره با دعا
پیامبر خدا (ص) راهکاری عملی در این زمینه دارند: "هر گاه قصد انجام كارى كردى، درباره آن هفت بار از خدا طلب خیر كن. سپس، بنگر كه چه چیز زودتر به دلت خطور مى كند، خیر در همان است؛ یعنى به همان عمل كن."[4] امام صادق (ع) دعای طلب خیر را به ابن ابی یعفور آموزش داده و فرمودند: ابتدا خدا را به بزرگى و عظمت یاد مى‌كنى و او را مى‌ستایى و بر پیامبر و خاندانش درود مى‌فرستى و سپس مى‌گویى: «اللّهمّ إنّى اسئلك بأنّك عالم الغیب و الشهادة الرحمن الرحیم و أنت علاّم الغیوب ، أستخیر اللّه برحمته»؛ پروردگارا! از تو كه داناى غیب و آشكار و رحمان و رحیمى و تو كه داناى تمام رازهایى تقاضا مى كنم ؛ از خدا به مدد رحمتش طلب خیر مى كنم.[5]
آسانترین راه استخاره
استخاره از طریق دعا شاید شاملترین و آسانترین راه استخاره باشد که هم می‌تواند با خواندن الفاظی باشد که معصوم (ع) تعلیم نموده‌اند[6] و هم تنها با ارتباط قلبی با خدای رحمان می‌توان در دل از او طلب خیر کرد. امام صادق (ع) فرموده باشند: "كسى كه با طیب خاطر (از تَه دل) یك بار، از خدا طلب خیر كند، خداوند حتماً به او خیر عنایت خواهد كرد."[7] "هیچ بنده مؤمنى نیست كه براى كارى كه مى‌خواهد انجام دهد یك بار از خدا طلب خیر كند، مگر آن كه خداوند او را به بهترین آن دو كار [كه در انتخاب آنها تردید دارد] راهنمایى كند."[8]
2- استخاره با قرآن
این نوع از استخاره مشهورترین نوع آن میان ماست علاوه بر آنکه ریشه روایی نیز دارد و از تعالیم اهل بیت (ع) است. امام صادق (ع) به كسى كه خدمت ایشان عرض كرد: گاه تصمیم به انجام كارى مى گیرم و درباره آن از خدا طلب خیر مى كنم، اما فكرم به جایى نمى رسد ـ فرمود: "قرآن را باز كن و به اولین آیه اى كه چشمت مى افتد، به خواست خدا، عمل كن."[9]
3- استخاره با نماز
امام صادق (ع) فرمودند: [10]دو ركعت نماز بخوان و از خدا طلب خیر كن؛ زیرا سوگند به خدا كه هیچ مسلمانى از خدا طلب خیر نكند، مگر آن كه خداوند قطعا براى او خیر و نیكى قرار مى‌دهد."
فراموش نکنیم
در موضوع استخاره که گاهی برای بعضی چالش‌برانگیز می‌شود، باید به چند نکته مهم عنایت داشت.
آن استخاره ای که قرار است همیشه راهگشای مشکلات ما باشد، اصل طلب خیر از خدایی است که همه‌کاره عالم است یعنی تعبیر دیگری است از این جمله که قدیمی‌ها گفته‌اند: "از تو حرکت، از خدا برکت"؛ یعنی عقل و درایت و علم و مطالعه و تحقیق کامل و مشورت با عقلا و صاحبان فن را با توجه به اینکه همه اینها هم نعمت خدا و از جانب خداست، به کار بگیر و به علاوه همه اینها، از خدا طلب خیر کن تا نتیجه تصمیم و اقدام تو، با خیر و نیکی به سرانجام برسد. پس قرار نیست استخاره کردن جایگزین فکر و تعقل و مشورت باشد بلکه باید همه آنها رنگ و بوی طلب خیر از خدا بگیرند.
- آنچه که در روایات درمورد روش‌های استخاره ذکر شد، گویای این بود که فرد خودش انجام دهد؛ البته اشکالی ندارد که مثلاً استخاره با قرآن را به فرد معتمد دیگری بسپارد، اما باید مراقب سودجویان نااهلی که خود را موجه جلوه داده‌اند باشیم و به هرکسی اعتماد نکنیم.
- موارد و روش‌های دیگری برای استخاره هست که در مفاتیح الجنان آداب آن آمده است.
پی‌نوشت:
[1] -" مِن سعادَةِ ابنِ آدَمَ اسْتَخارَتُهُ اللّه "میزان الحكمه،ج 3، ص 576
[2] - أكْثِرِ الاسْتِخارَةَ (نهج البلاغة : الكتاب ٣١ ) ما نَدِمَ مَنِ اسْتَخارَ (غرر الحكم : ٩٤٥٣ )
[3] - غرر الحكم : ٢٣٤٦
[4] - بحار الأنوار : ٩١/٢٦٥/١٩
[5] - میزان الحكمه،ج 3، ص 577
[6] - علاوه بر روایتی که ذکر شد، دعایی از امام سجاد (ع) در صحیفه سجادیه در باب طلب خیر آمده است. صحیفه سجادیه دعای 33
[7] - فتح الأبواب: ٢٥٧
[8] - بحار الأنوار : ٩١/٢٥٧/٢
[9] - تهذیب الأحكام : ٣/٣١٠/٩٦٠
[10] - الكافی : ٣/٤٧٠/١
منبع:تبیان
انتهای پیام/