در ادامه مشروح این گزارش را می‌خوانید.
در سال 1375 و پس از تصمیم نظام جمهوری اسلامی برای ورود مردم به امور اجرایی در حوزه فرهنگ، ضوابط تأسیس مؤسسات فرهنگی در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید.
متعاقب این مصوبه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متولی امر صدور مجوز برای مؤسسات فرهنگی و به‌خصوص قرآنی شد. این آیین‌نامه سبب شد تا مؤسسات قرآنی پا به عرصه بگذارند و برای دریافت مجوز به وزارت ارشاد مراجعه کنند، بدین ترتیب در سال 79 هسته‌ای در شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل شد به نام کمیته قرآن که به رصد مسائل مختلف قرآنی جهت توسعه فرهنگ قرآنی می‌پرداخت.
یکی از مواردی که در این شورا مورد بررسی قرار می‌گرفت، توسعه مشارکت‌های مردمی در امر مؤسسات فرهنگی و سیاست‌های توسعه فرهنگ قرآنی بود، در جلسات متعددی که با دعوت از مدیران مؤسسات قرآنی مختلف در این شورا برگزار می‌شد، بر تشکیل ساختار واحد کشوری برای توسعه حضور مردم تأکید و پس از بحث‌ها و نشست‌های مختلف تشکیل اتحادیه که یکی از پیشنهادات بود، تصویب شد.
در زمان تأسیس این اتحادیه حدود 14 موسسه بزرگ و سرشناس قرآنی در کشور وجود داشت، بدین ترتیب اساسنامه‌ای با همکاری سازمان اوقاف و امور خیریه، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین سازمان تبلیغات اسلامی تصویب و در جریان اجرای حقوقی قرار گرفت.
در سال 82 شورای عالی انقلاب فرهنگی به آیین‌نامه تأسیس مؤسسات الحاقیه‌ای افزود که طبق آن اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت که متشکل از اعضای حقوقی بود بتواند به‌صورت قانونی ثبت شود، این اتفاق در سال‌های 83-82 صورت گرفت و اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت با اهداف زیر تشکیل شد:
1- توسعه مشارکت‌های مردمی در امر ترویج فرهنگ قرآنی
2- توسعه تعامل مؤسسات با نهادها و دستگاه‌های تصمیم‌گیری حوزه فرهنگ
3- تعامل و مشارکت مؤسسات در بهره‌وری از تجربیات یکدیگر
اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور هم‌اکنون با بیش از 850 مؤسسه عضو با به فعالیت خود ادامه می‌دهد. همچنین اتحادیه مؤسسات قرآنی ـ مردمی کشور در سال 1388 توسط سازمان تبلیغات اسلامی از طریق مجمع عمومی مؤسسات کشور تأسیس شد و از طریق 31 اتحادیه استانی در سطح کشور در بخش‌های ساماندهی، آموزش، تبلیغ و ترویج و پژوهش، فعالیت‌های مختلفی را با حمایت سازمان دارالقرآن الکریم انجام می‌دهد.
فلسفه وجودی اتحادیهها برای وحدت‌بخشی تعاملات بین حوزه مردمی با دستگاه‌های دولتی و حاکمیت در حوزه قرآن بود و هر دو اتحادیه با این هدف تشکیل شدند، اما با گذشت حدود 9 سال از تأسیس دومین اتحادیه، شاهد موازی‌کاری، تشتت و تعدد در سیاست‌گذاری، تصمیم‌گیری و ارائه خدمات به فعالیت‌های مردمی هستیم.
از همین رو در سال 90 و پیرو جلسات و تعاملاتی که میان این دو نهاد مردمی صورت گرفت، پیشنهاد ادغام دو اتحادیه مطرح و هر دو اتحادیه جهت وحدت‌بخشی و هماهنگی فعالیت‌های مردمی با دولت و حاکمیت تصمیم گرفتند؛ چراکه این اختلاف و تعدد نمایندگی مؤسسات در بسیاری موارد سبب بروز مشکلات عدیده‌ای ازجمله در حوزه تخصیص بودجه به مؤسسات، در حوزه تعامل مؤسسات با دولت، سردرگمی مسئولان از عدم وجود مسئول واحد شده و به مؤسسات و فعالیت‌های قرآنی آسیب وارد کرده است؛ بنابر این در حالی که اعضای هیئت مدیره هر دو اتحادیه و نیز مسئولان وزارت ارشاد و نیز سازمان تبلیغات اسلامی به اصل مبحث ادغام دو اتحادیه و ضرورت وحدت‌بخشی به این کانال ارتباطی میان حوزه مردمی و نهادهای حاکمیتی معتقد بودند.
سرانجام شورای توسعه به صورت ضمنی با تدوین پیش‌نویس یک اساس‌نامه، درخواست دو اتحادیه مبنی بر ادغام را مورد تأیید قرار داد. البته اساس‌نامه اتحادیه مدغم هنوز هم به تایید اعضا نرسیده است.
از حدود یک سال و نیم پیش، برای به نتیجه رسیدن بحث ادغام، عزم جدی ایجاد و پس از برپایی سلسله جلسات متعددی با حضور اعضای این دو اتحادیه و نیز مسئولان ارشاد و سازمان تبلیغات اسلامی، همچنین مسئولان شورای توسعه فرهنگ قرآنی در راستای تصمیم‌گیری در مورد روند ادغام اتحادیهها و نحوه اجرای فرآیند ادغام؛ سرانجام مقرر شد، ادغام اتحادیهها از استان‌ها آغاز و پس از شکل‌گیری اتحادیه واحد و مدغم در استان‌ها، مجمع عمومی اتحادیه کشوری تشکیل و اتحادیه مدغم در کشور نیز ایجاد شود.
بدین ترتیب، پس از تدوین اساس‌نامه اتحادیه‌های استانی در مرکز و ابلاغ آن به استان‌ها و تعیین جدول زمان‌بندی برپایی مجمع عمومی در هر استان، از ابتدای مرداد ماه سال 96، شاهد برپایی مجمع عمومی و انتخابات هیئت مدیره و بازرسی اتحادیه مدغم در همه استان‌های کشور بودیم.
انتخاباتی که به زعم بسیاری از موسسات قرآنی حاضر با تخلفات بسیاری در استان‌ها همراه بود که البته در آن زمان به سبب پرهیز از تفرقه و اختلاف افکنی، به صورت گسترده بازگو نشد.
یکی دیگر از اتفاقات صورت گرفته در استان‌ها، فیلتر کردن و عدم ثبت نام از مؤسسات ارشاد دارای موافقت اصولی بود در برخی استان‌ها که باعث حذف بسیاری از موسسات عضو ارشاد بود. این موضوع نیز یکی از بزرگترین چالش‌‌های اتحادیه مدغم در استان‌ها بود که این بار نیز به دلیل جلوگیری از اختلاف افکنی، تنها در جلسات هیئت رسیدگی و جهت جلوگیری از تکرار این اتفاقات، در حضور مسئولان مطرح و با بی‌توجهی هیئت رسیدگی مواجه شد.
پس از تشکیل اتحادیه مدغم در هر 32 استان، همگان انتظار رشد و جهشی چشم‌گیر را در فعالیت‌های قرآنی استان‌ها داشتند، اما متاسفانه علی‌رغم گذشت یک سال از ادغام در استان‌ها، نه تنها رشد و فعالیت خاصی در استان‌ها صورت نگرفت، بلکه شاهد رکود و عقب‌گرد در برخی استان‌ها بوده‌ایم.
یکی از مهمترین دلایل این رکود و کندی فعالیت‌های قرآنی در استان‌ها و تخلفات صورت گرفته در بسیاری از استان‌ها به گفته بسیاری از فعالان قرآنی، وابستگی اتحادیه مدغم شکل گرفته به دستگاه‌ها و نهاد دولتی و حاکمیتی بود که از همان ابتدای طرح موضوع ادغام مورد توجه مسئولان اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور بود و متاسفانه در مدت یک سال اخیر در موارد مختلف در استان‌ها زیر پا گذاشته و نقض شده است.
درجه اهمیت این موضوع به قدری بود که در نهایت اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور که پیشتاز موضوع ادغام و داعیه‌دار این اتفاق در کشور بود، سرانجام در راستای جلوگیری از آسیب به بدنه فعالیت‌های مستقل مردمی، در چهاردهمین مجمع عمومی خود که با حضور بیش از 300 نماینده موسسات قرآنی از سراسر کشور، در مشهد مقدس برپا شد، با رای بیش از 95 درصد اعضای حاضر در این مجمع، به انصراف و خروج از روند ادغام اتحادیهها رای داد.
انتهای پیام/