در قرآن کریم هم بر اهمیت علم و دانش‌اندوزی اشاره شده است و خداوند در بخشی از آیه 9 سوره زمر می‌فرماید: «بگو آیا کسانی که می دانند با کسانی که نمی‌دانند مساوی‌اند؟» این آیه اشاره به افرادی دارد که به بهانه عبادت، مطالعه و راه علم آموزی را رها کرده‌اند تا از راه کسب ثواب سعادت‌مند شوند، اما از دیدگاه رسول خدا (ص) شخص عالم برتر از غیر عالمی است که شبانه روز به عبادت خدا می‌پردازد.
ایشان همچنین می‌فرمایند: «آنگاه که عالم و عابد در روز رستاخیز محشور می‌شوند به عابد گفته می‌شود به بهشت درآی و به برکت عبادت خود از نعمت‌های بهشتی بهره‌مند شو ولی به عالم می گویند اینجا بایست و هر که را میخواهی شفاعت کن و هیچکس را شفاعت نخواهی کرد مگر آن که شفاعت تو پذیرفته شود و بدین ترتیب عالم در جایگاه پیامبران می‌ایستد. ( جامع الصغیر. جلد 1، صفحه 57)
علاوه بر این در دین اسلام اولین آیه‌ای که بر پیامبر (ص) نازل می‌شود که منشأ بزرگترین تحولات بشری در تاریخ هم قرار گرفت آیه اول سوره العلق و دستور صریح پروردگار به پیامبر برای آغاز خواندن است ولی خواندن نیاز به موتور محرکه جستجو دارد و این جستجو باید در طلب دانش باشد.
رهبر معظم انقلاب نیز بارها در سخنان خود به اهمیت دانش‌اندوزی و کسب علم تأکید کرده‌اند و در دیدار اعضای ستاد بزرگداشت 4 هزار شهید استان گلستان در آذر ماه سال 95 می‌فرمایند: "سعی کنید منشورات و محصولات را به ذهن‌ها برسانید، به مخاطب‌ها برسانید یعنی ما فقط دلمان به این خوش نباشد که حالا کتابی را تولید کرده‌ایم، البته بلا شک تولید کتاب مهم است یا تولید فیلم و تولید هنری مهم است منتهی در کنار این پیدا کردن مخاطب یا به یک معنا تولید مخاطب هم مهم است. سعی کنید کتاب را بتوانید به ذهن مخاطب برسانید امروز جوان‌های ما احتیاج دارند به خوراکی‌های فکری»
ایشان افزودند: «به نظر من طبقه ناشر در هر بخشی از نشر و طبع جزو مجموعه‌های ارزشمند جامعه محسوب می‌شود چون تولیدکنندگان کتاب و ناشران آن مهمترین وسیله انتقال فرهنگ را در اختیار مردممان می‌گذارند. در اینجا کسی نباید بگوید که ناشران به دنبال کسب درآمدند البته این حرف، حرف درستی است ناشران به دنبال کسب درآمدند، چه بسا گاهی مؤلف و مترجم هم همین فکر را می‌کند ولی این از ارزش کار آنها نمی‌کاهد.ممکن است یک پزشک هم که شما از او اینقدر تشکر می‌کند برای کار پزشکی خود درآمدی کسب کند یا یک پرستار و یا هر فرد امدادگر و خدوم دیگری برای خودش درآمدی کسب کند اینکه کسی در مقابل انجام کاری درآمدی کسب می‌کند از ارزش ذاتی کار نمی‌کاهد. البته اگر کسی که این کار را انجام می‌دهد نیت مخلصانه داشته باشد و این کار را برای اهداف عالی و الهی بکند ارزش و مزد او مضاعف و چند برابر می‌شود.»
1-افزایش آرامش و کاهش استرس، در زندگی روزمره امروز که تنش و استرس فراوانی را برایمان به وجود می‌آورد شاید یکی از بهترین راه‌ها برای مقابله با این اضطراب مطالعه کتاب باشد. در این زمینه تحقیقات زیادی انجام شده که ثابت کننده این ادعا است و بیان می‌کند افراد 6 دقیقه بعد از شروع خواندن و ورق زدن کتاب آرامش را احساس می‌کنند. مهم نیست که چه کتابی مطالعه کنید و همین که در دنیای کتاب غرق می‌شوید از دنیای نگرانی‌ها و اضطراب فاصله می‌گیرید.
2- تقویت ذهن و حفاظت از آن، بر اساس تحقیقاتی که در مجله آنلاین نورولوژی منتشر شده است خواندن کتاب در تمام طول عمر باعث می شود که مغز در سنین پیری توانایی خود را حفظ کند، همچنین سرعت کاهش توانایی مغز و حافظه در افرادی که در طول عمر خود به طور مرتب فعالیت‌های تحریک‌کننده ذهن از جمله کتاب خواندن را انجام نمی‌دهند 48 درصد بیشتر از افرادی است که این فعالیت‌ها را در برنامه روزانه خود قرار داده اند.
3- تحریک ذهنی و پیشگیری از آلزایمر، تحریک ذهن و فعال نگه داشتن آن به وسیله تکنیک‌های تقویت حافظه باعث پیشگیری از ابتلا به آلزامیر و زوال عقل یا کند کردن روند این بیماری می‌شود. طبق تحقیقات منتشر شده در مجله علمی PNAS در سال 2001 بزرگسالانی که فعالیت‌های درگیر کننده مغز مثل کتاب خواندن و حل معما را انجام می‌دهند کمتر به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شوند زیرا یکی از عوامل ایجاد آلزایمر یا انعکاس تأثیرات این بیماری فعالیت نداشتن مغز است.
4- داشتن خواب راحت، کتاب خواندن یکی از بهترین روش‌ها برای مقابله با اختلالات خواب است موضوعی که بسیاری از متخصصان اختلالات خواب هم به آن اشاره می‌کنند. لامپ‌های پر نور و نور ساطع شده از وسایل الکترونیکی این پیام را به مغز ارسال می‌کند که زمان بیداری و موقع خواب نرسیده است بنابراین بهتر است به جای خواندن مطالب از روی لب تاپ و گوشی کتابی را زیر نور ملایم مطالعه کنید تا کمتر از 30 ثانیه به خواب بروید.
5- افزایش همدلی، طبق تحقیقات منتشر شده در مجله PLOS ONE غرق شدن در داستان‌ها و افسانه‌ها باعث تقویت همدلی و هم احساسی در فرد می‌شود، در واقع همدلی قرار دادن خود در جایگاه دیگران و درک احساس و تجربه آنها است. بر اساس نتایج این تحقیق کسانی که تحت تأثیر یک کتاب قرار گرفته بودند همدلی بیشتری نسبت به دیگران احساس می‌کردند.
6- مقابله با افسردگی با مطالعه کتاب‌های خودیاری، افسردگی باعث تضعیف انگیزه افراد می‌شود و این باور را ایجاد می‌کند که تغییر برای چنین افرادی غیر ممکن است. بر اساس تحقیقات انجام شده خواندن کتاب‌های خودیاری همراه با جلسات حمایتی پس از یکسال موجب کاهش سطح افسردگی و بهبود زندگی افراد می‌شود.
7- افزایش آگاهی، کسب هر نکته و مطلب جدیدی هر چند کوتاه و اضافه کردن آن به اندوخته‌های قبلی باعث آمادگی فرد برای غلبه بر چالش‌های زندگی خواهد شد. در واقع ممکن است که یک فرد هر چیزی که دارد از قبیل پول، کار و حتی سلامتی را از دست بدهد اما دانش و آگاهی هیچگاه از بین نمی‌رود و همراه با فرد می‌ماند.
8- گسترش دایره لغات، هر چه افراد مطالعه بیشتری داشته باشند با کلمات بیشتر و جدیدتری آشنا شده و ناخودآگاه در مکالمات روزمره از آن استفاده می‌کنند. داشتن فن بیان علاوه بر اینکه باعث افزایش سطح اعتماد به نفس می‌شود در زمینه‌های حرفه‌ای و شغلی هم بسیار کمک کننده است.
9- افزایش تمرکز، انجام چند کار به طور هم زمان عملی است که بسیاری از ما آن را انجام می‌دهیم این رفتار باعث افزایش استرس و کاهش بهره‌وری می‌شود. کتاب خواندن با درگیر کردن فرد در داستان و دور شدن از دنیای اطراف تمرکز را افزایش می‌دهد بنابراین پیشنهاد می‌شود قبل از شروع کار 15 تا 20 دقیقه کتاب بخوانید.
10- آرامش خاطر، موضوع مورد مطالعه می‌تواند آرامش خاطر را به ارمغان بیاورد. به طور مثال خواندن متن‌های معنوی فشار خون را کاهش داده و آرامش خاطر را به فرد می‌دهد همچنین بر اساس تحقیقات کتاب‌هایی با موضوع خودیاری به بهبود اختلالات خلقی و بیماری‌های روانی خفیف کمک شایانی می‌کند.
11- مطالعه سرگرمی رایگان برای زندگی با کیفیت‌تر: بسیاری از افراد تمایل دارند کتاب را خریداری کرده و آن را برای خود داشته باشد ولی گاهی اوقات به علت گرانی قیمت کتاب از این کار امتناع می‌کنند، برای داشتن یک سرگرمی ارزان و حتی رایگان می‌توان در نزدیک‌ترین کتابخانه عضو شد و به صورت رایگان و هزینه اندک به تعداد زیادی کتاب دسترسی پیدا کرد و در صورت در دسترس نبودن کتابخانه استفاده از کتاب‌های الکترونیکی می‌تواند جایگزین مناسبی باشد.
شاید بتوان گفت کتابخوانی و مطالعه در کودکان دارای اهمیت ویژه تری است و یکی از مهمترین محاسن مطالعه افزایش توانمندی‌های آنها است؛ کودکان نیازمند آموختن مهارت‌های زندگی هستند و کتاب منبعی مورد اعتماد در این زمینه است البته انتخاب کتاب و داستان مناسب برای کودکان اهمیت ویژه‌ای دارد.
_کتاب باید پر از تصاویر با رنگ‌ها شاد، براق و نوشته‌های کم باشد.
_محتوای خلاقانه‌ای داشته و برای کودک هیجان انگیز باشد.
_تقسیم بندی آن باید طوری باشد که خواندن کتاب را برای کودک آسان کند.
_داستان باید دارای محتوای آموزشی باشد.
_کتاب خوب برای کودکان باید دارای شخصیت‌هایی باشد که بتوانند در شرایط سخت تصمیم‌گیری درستی انجام دهند و مهم تر از همه اینکه کتاب باید پایان خوشی داشته باشد.
با تمام فوایدی که از کتاب و کتابخوانی بیان شد اما بسیاری از چهره‌های شاخص فرهنگی کشور معتقدند که درصد کتابخوان و کتابخوانی در جامعه کاهش یافته است و تحلیل‌های گوناگونی برای این موضوع ارائه می‌کنند اما مدیران فرهنگی این کشور چنین اعتقادی ندارند و بیان می‌کنند که رشد و افزایش میزان کتاب های منتشر شده در دو دهه گذشته نشان می‌دهد میزان تولید و تعداد کتابخوان‌ها در ایران افزایش پیدا کرده است. شکی نیست که اعداد و ارقام کتاب‌های منتشر شده در سال‌های اخیر افزایش یافته ولی دو نکته حائز اهمیت است:
1- بسیاری از کتاب‌های منتشر شده کتاب‌های درسی دانش‌آموزان و دانشجویان است.
2- میزان مطالعه آزاد با تیراژ کتاب‌ها همخوانی درست و منطقی ندارد.
درباره بررسی اهمیت کتابخوانی و علت کاهش مطالعه غیردرسی دانشجویان با رئیس اداره فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت وگو کردیم.
مهتاب رضی رئیس اداره فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه دانشگاهی گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان، درباره کتاب خوانی گفت: معیار سنجش کتاب و کتاب خوانی تیراژ کتاب است و باید این معیار عوض شده و فضای مجازی قرار بگیرد زیرا در حال حاضر به دلیل سهل الوصول بودن شبکه های اجتماعی گرایش جوانان به آن ها افزایش پیدا کرده است و دانشجویان بسیاری از اطلاعات خود را از این فضا دریافت می کنند.
وی افزود: به دلیل شرایط اقتصادی تیراژ کتاب ها پایین آمده ولی عناوین آن بالا رفته است؛ در این شرایط نمی توان گفت میزان مطالعه کم شده بلکه تنها شکل مطالعه عوض شده است.
رضی بیان کرد: طبق آمار و پژوهش‌ها مطالعه در بین دانش آموزان و دانشجویان بیشتر مطالعه درسی و این برخاسته از نیاز آنهاست، یعنی دانشجویان بر اساس نیاز خود کتاب‌ها را انتخاب و مطالعه می کنند، البته مطالعه و پژوهش دانش آموزان و دانشجویان در زمینه غیر درسی با کاهش مواجه بوده است زیرا آنها ترجیح می دهند برای درس وقت بیشتری را اختصاص دهند و نمرات بالایی بگیرند که این عقیده می تواند ناشی از سبک زندگی آن ها باشد.
عبدالحسین الله کرم استاد دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی و رئیس شورای هماهنگی حزب الله در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه دانشگاهی گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان، درباره اهمیت کتابخوانی گفت: مطالعه کتاب دارای ارزش بالایی است ولی هدفمند بودن آن اهمیت بیشتری دارد. زیرا هر کتاب حاصل مطالعه و پژوهش است و باید از مطالب آن به بهترین شکل استفاده کرد.
وی افزود: کتاب های علمی حاصل تجارب محققان است از جمله کتاب هایی که پیرو تزهای دانشگاهی در دوره دکتری و پایان نامه های دکتری است.
الله کرم درباره علت دور شدن افراد از کتاب بیان کرد: از دیر باز توجه به مطالعه در بین افراد تحصیل کرده و دانشگاهی، همچنین افراد طلبه وجود داشت ولی به نظر می رسد امروز فضای مجازی فرصت را از پرداختن به کتاب و مطالعه گرفته و خود را جایگزین آن کرده است.
استاد دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: برای افزایش سرانه مطالعه بهترین راه در ابتدا تشویق دانشجویان توسط اساتید دانشگاه و در کنار آن ترغیب به مطالعه و کتاب خوانی است.
در این میان دلایل دانشجویان برای نپرداختن به مطالعه غیر درسی قابل تامل است؛ در ادامه با چند دانشجو از دانشگاه های مختلف گفت وگو کردیم و علت این امر را از آن ها جویا شدیم.
علی دانشجوی دانشگاه شهیدبهشتی در این باره گفت: من هیچ گونه مطالعه غیر درسی ندارم زیرا در حال حاضر در 2 جای مختلف مشغول به کار هستم و از طرفی رسیدگی به درس های دانشگاه فرصتی برای مطالعه غیردرسی ندارم.
فاطمه دانشجوی معماری دانشکده فنی و حرفه‌ای دختران دکتر شریعتی اظهار کرد: من به مطالعه غیردرسی علاقه دارم ولی رسیدگی به درس های دانشگاه و سرگرم بودن با فضای مجازی فرصتی برای این کار نمی گذارد.
مریم دانشجوی مدیریت بازرگانی دانشگاه پیام نور بیان کرد: به جز کتاب های درسی مطالعه دیگری ندارم زیرا یا فرصتی برایم نمی ماند یا کتاب مناسب و خوبی برای خواندن نمی شناسم.
مصطفی دانشجوی دانشگاه صدرا گفت: علاقه زیادی به مطالعه کتاب های غیردرسی دارم و همیشه یک کتاب همراه خود دارم ولی اغلب اوقات به دلیل خستگی کار و درس این کار برایم مقدور نیست.
البته هستند دانشجویانی که به هر نحوی یک ساعت را در برنامه روزانه خود به مطالعه غیردرسی اختصاص می دهند با 2 نفر از این دانشجویان گفت وگو کردیم.
فاطمه دانشجوی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: هفته‌ای 10 تا 12 ساعت به طور متغیر کتاب های اندیشه ای مثل کتاب های رهبرمعظم انقلاب، علی صفایی حائری و شهید مطهری، کتاب های رمان و داستان مثل کتاب های رضا امیرخانی و کتاب های ارزشی وزندگی نامه شهدای مدافع حرم و دفاع مقدس را مطالعه می کنم.
همچنین فرناز دانشجوی دانشگاه علم و فرهنگ بیان کرد: 3 ساعت در هفته مطالعه غیردرسی دارم و معمولا سیر مطالعاتی دارم و در حال حاضر کتاب های شهید مطهری را می خوانم.
علاوه بر دلایلی که دانشجویان بیان کردند شاید دسترسی نداشتن به کتاب مناسب یا کتاب فروشی، منتشر نشدن کتاب های ارزشمند، طراحی ساده و نامناسب کتاب ها و همراه نبودن آن با تکنولوژی، گرانی کتاب و عدم تبیین جایگاه کتاب در خانواده از دلایلی باشد که سرانه مطالعه غیر درسی آن ها را کاهش داده است.
همان طور که بیان شد علی رغم اینکه با گران شدن کاغذ تیراژ کتاب ها پایین آمده است اما سرانه مطالعه کاهش پیدا نکرده و فقط مطالعه در کشور هدفمند شده و شکل آن تغییر کرده است یعنی کسب اطلاعات و دانش دیگر محدود به کتاب نیست و افراد می توانند با یک جستجوی ساده در دنیای گسترده و بی نهایت اینترنت و فضای مجازی فرصت های زیاد و بی شماری را کسب کنند.
انتهای پیام/