استاد محمد باقر ضرابیان حلبی ساز همدانی، این هنر را بعد از 6 دهه همچنان زنده نگه داشته است بطوری که می توان گفت، او آخرین نسل بازمانده وسازنده وسایل با حلبی در همدان است.
فرصتی فراهم شد تا سری به کارگاه او بزنم وبا این استاد زبردست هم صحبت شوم.
دراین کارگاه کوچک اما پر از صفا وصمیمی که با دیدنش هر بیننده ای را به گذشته های دور می برد ، انواع اشیای ساخته شده با جنس حلبی ازجمله قندان و سماور در آن یافت می شود.
استاد ضرابیان حرف های خود را اینگونه آغاز کرد، در روزگاران گذشته که خبری از انرژی گاز نبود، بخاری نفت سوزچکه ای و چراغ های سه فتیله ساخته شده ازحلبی در همدان شهرت خاص داشت و از آن بعنوان چراغ خوراک پزی استفاده می شد.
پیرمرد هنرمند ما هنر حلبی سازی را از پدر هنگام جنگ جهانی دوم آموخته است و مدت 32 سال با علاقه واشتیاق در کنار پدرش مشغول بوده و تاکنون هم ادامه داده است که در این باره هم لوح تقدیر های مکرری از مسئولان دریافت کرده است و در نمایشگاه های صنایع دستی هم حضور فعال داشته است.
او می گوید: تلاش فراوانی در انجام این کار داشته وبیشتر عمر خود را درساخت انواع وسایل با حلبی کرده بطوری که 110 اثر حلبی را به موزه امامزاده عبدالله همدان وقف کرده است.
ضرابیان گفت: روزگاری همدان راسته بازاری در دل بازار مرکزی همدان داشت که تعداد زیادی حلبی ساز در آن مشغول به کار بودند، اما متاسفانه اکنون این بازار به فروش کیف ،کاپشن و لوازم التحریر تغییر کرده، دیگر حلبی در زندگی امروزی نه کاربردی دارد ونه خریداری باید بگویم که حلبی جای خود را به مس وسپس به آلومینیوم داد.
هنرمند کهن سال ما، اما هنوز دستی بر سندان وچکش وحلبی دارد ومعتقد است برای زنده نگه داشتن این هنر قدیمی باید تلاش خود را ادامه دهد.
وارث هنر باستانی که شهرتی فراتر از مرزهای استان وکشور دارد نوه کهنسال همان نور علی ضرابیان است که روزگاری ضرباهنگ چکش کاری هایش آهنگ دلنشین ضرابخانه ناصرالدین شاه قاجار بوده و هنر زیبای حلبی سازی ارثیه ماندگار او در همدان است، هنر زیبایی که با وجود گذشت زمان و ورود وسایل پر زرق وبرق هنوز هم می توان نمونه هایی در دکوراسیون خانه های شهر ببینی ولذت ببرید.
پیرمرد شیرین زبان ما آهی می کشد با نگاهی خیره به هنرهای دستش، گذشته را در ذهنش مرورمی کند اما غم درونش را پنهان می کند و اینگونه باگویش شیرین همدانی و با مهربانی ادامه می دهد، خدا رحمتشان کنه، اوستاکارای همدان دیگه خیلی ساله نیستند.
استاد ضرابیان که در آستانه 85 سالگی است ادامه داد: عشق به حلبی ساز اجازه نداده فراموشی بگیرم چرا که هنر موجب می شود روح جوان باقی بماند.
این هنرمند لبخندی زد و گفت:دخترم بنشین خسته می شوی ،کنارش نشستم و او با حوصله وقطعه ای از فلز را برش داد وگفت وقتی شروع به کار می کنم نیرو می گیرم.
سرو صدای برش حلب که بلند شد استاد ما هم صدایش را بلند تر کرد وگفت، 180 سال پیش که پول های فرنگی جای سکه های نقره را گرفته وضرابخانه ناصرالدین شاه تعطیل و پدر بزرگ، استاد بیکار و راهی دیارغربت می شود و در سفربه روسیه ساخت سماور و قلیان برنزی را می آموزد و فوت وفن حلبی سازی نیز تحفه ای است که از آلمان به همدان می آورد و بانی این حرفه در دیار هگمتانه می شود، فرزندانش را نیز می آموزد و آنها نیز به شاگردانشان و اینگونه راسته حلبی ساز ها در بازار همدان شکل می گیرد.
برش به برش قطعه های حلبی را می برید و ادامه می داد، آن وقت ها حلبی سازی در همدان ارزش داشت، اما حالا دیگر چیزی به اسم حلبی باقی نمانده به غیر از چند مغازه که لوله بخاری و کانال کولر می سازند.
ضرابیان می گوید: درگذشته حلبی سازی هنر نبود، شغلی رایج بود و این مصنوعات فلزی هم وسیله زندگی اگر در خانه ای از این وسایل نبود زندگی لنگ می ماند، از جمله وسایلی که مایحتاج مردم بود پیه سوز، چراغ موشی وگردسوز بود که خانه کاهگلی همدانی ها را روشن می کرد.
او گفت: گلاب پاش، سماور ذغالی، اسپند دود کن و خیلی چیزهای دیگر از جمله وسایل مایحتاج خانه ها بود.
استاد سینه ای صاف کرد و گفت: 58 سال به فروشندگی و تعمیر لوازم خانگی مشغول بودم تا اینکه به در خواست فرزندانم کار را رها کرده و بازنشسته شدم، اما عشق به پیشه پدری همچنان در من زنده ماند وباعث شد بار دیگر به پای چرخ وسندان کشیده شوم، از خدا خواستم هم قدرت و هم حافظه دهد تا آنچه که در دوران نوجوانی و جوانی آموختم بیاد آورم و چراغ این صنعت خاموش را روشن نگه دارم.
اما حالا دیگر دستان هنرمند وتوانمند استاد ما کمتر به او یاری می دهد اما باز هم همچنان ادامه می دهد، احساس کردم جان استاد ضرابیان به این هنر و دست سازه هایش بسته است چرا که عشق دیدن آثارش در چشمانش موج می زند اما او خوشحال است که هنر اجدادش را تاکنون زنده نگه داشته و توانسته مجموعه ای بی نظیر از خود به یادگار بگذارد.
گفتنی است، حلبی سازی همدان به همت دستان هنرمند استاد محمد باقر ضرابیان در فهرست آثار ملی ثبت و به یونسکو نیز برای ثبت پیشنهاد شده است،همچنین لوح های سپاس و تندیس هایی در 24 نمایشگاه وجشنواره هدیه گرفته است.
انتهای پیام/ج
گزارش؛ زهرا جعفرپور ایروانی