چرخش فرمان ترکیه به سمت اسد/گذر از اتحادیه اروپا به سوی گذرگاه «نصیب»

هفت سال از بحران سوریه گذشته و ترکیه ای که تمام تلاش خود را صرف مبارزه با اسد و سرنگونی او کرده بود، کم‌کم به آخر خط دشمنی با سوریه و مردم آن رسیده است.

به گزارش خبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان؛ "یک کشتی بزرگ باری سوریه پس از سال‌ها از تنگه «بُسفر» در شهر استانبول عبور کرد و عازم دریای سیاه شد." این خبر را صفحه توئیتری وبگاه«marine traffic» که خطوط کشتیرانی بین‌المللی را رصد می‌کند به همراه تصاویری از این کشتی باری به نام «سوریه» منتشر کرد. این برای اولین بار پس از هفت سال بوده که یک کشتی باری سوری از تنگه «بُسفر» ترکیه عبور و به سمت دریای سیاه حرکت کرد. این کشتی با پرچم سوریه در بندر «قوچه ایلی» در خلیج «ازمیت» توقف کرده و سپس به سمت بندر روسی «قفقاز» در دریای سیاه به راه افتاده و این در حالی است که از شروع تیرگی روابط بین ترکیه و سوریه در سال ۲۰۱۱، به دلیل حمایت ترکیه از برخی گروه‌های مسلح تروریستی و اشغال بخش‌هایی از خاک سوریه تاکنون، اولین بار است که یک کشتی سوری از تنگه بسفر می‌گذرد؛ تنگه‌ای که در شهر استانبول قرار دارد و دو قاره آسیا و اروپا را از هم جدا می‌کند.

ترکیه در نقش پلیس دریا

رویترز خبر می‌دهد که گارد ساحلی ترکیه یک کشتی حامل ۳۳۳ پناهجوی سوری به مقصد ایتالیا را در بندر مرسین در شمال شرقی دریای مدیترانه متوقف کرد. همچنین بی بی سی به نقل از اردوغان اعلام کرده که نیروی دریایی یک کشتی را که مملو از سلاح بود، در مسیر کشور سوریه شناسایی و توقیف کرده است. آنها وعده داده که هر محموله‌ای که از آب‌های ترکیه و یا مسیر هوایی این کشور به مقصد سوریه در حرکت باشد، حتما توقیف خواهد شد، وبسایت "مارین ترافیک" هم که مسیر کشتی‌ها و موقعیت کشتی‌ها را نشان می‌دهد، می‌نویسد که کشتی باری "آتلانتیک کروزر" در نزدیکی سواحل سوریه در دریای مدیترانه توسط ترکیه متوقف و برای بازرسی به بندر اسکندرون هدایت شده است، دیدبان حقوق بشر هم از توقف ثبت نام آوارگان و مهاجران سوری توسط مقام‌های ترکیه خبر داده و اعلام کرده است که متوقف شدن ثبت نام از مهاجران و آوارگان سوری موجب محروم شدن آن‌ها از دسترسی به خدمات ضروری خواهد شد و آن‌ها را در معرض خطر اخراج از خاک ترکیه قرار می‌دهد و این‌ها فقط بخشی از تلاش ترکیه برای فشار بر سوریه و مردم آن جهت براندازی نظام آن‌ها بود.

بستن تنگه حیاتی بسفر برای براندازی نظام سوریه!

حمایت ترکیه از تروریست‌ها و تلاش برای برای براندازی حکومت قانونی سوریه به این جا ختم نشد و آن‌ها حتی تلاش داشتند تا از کمک‌های روسیه در جهت مبارزه با تروریست‌ها جلوگیری کنند. ترکیه قصد بستن تنگه‌های بسفر و داردانل به منظور جلوگیری از عبور کشتی‌های روس را داشت که پس از دوره‌ای کشمش با واکنش شدید روسیه مواجه شد، و در نهایت مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه با یادآوری اینکه در قرارداد مونترو نحوه عبور کشتی‌های مختلف از تنگه‌های بسفر و داردانل تنظیم شده است، تاکید کرد که عبور کشتی‌های جنگی روسیه از آب‌های ترکیه مطابق با قوانین بین المللی است.

تلاش هفت ساله ای  که بی نتیجه ماند

نزدیک به هفت سال از شروع بحران سوریه گذشته و حالا ترکیه‌ای که تمام تلاش خود را صرف مبارزه با اسد و سرنگونی او کرده بود و از مخالفان اسد از نظر مالی و تجهیزاتی پشتیبانی فزاینده‌ای می‌کرد، کم‌کم به آخر خط دشمنی با بشار اسد و مردم سوریه رسیده است. روزی نیروهایش را با تجهیزات روانه عراق می‌کرد تا علیه کرد‌های ترکیه مبارزه کند و برایشان مهم نبود که عراق کشوری مستقل، غیروابسته و دارای حکومت، قانون و ارتش است.  شبانه به خاک کشور‌های همسایه حمله می‌کرد و بعد‌ها به بهانه امنیت مرزهایش از حملات تروریستی داعش، نزدیک به شش هزار ارتشی را با تجهیزات پیشرفته روانه سوریه کرد و این بخشی از سیاست‌های ترکیه در چند سال اخیر و در سطح منطقه بوده است.

فرمانروایی منطقه رویایی که بر باد رفت

حضوری تاثیرگذار و رویای فرمانروایی در خاورمیانه با به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه در اولویت سیاست خارجی ترکیه قرار گرفت و خاورمیانه در کنار بالکان و آسیای مرکزی به عنوان عمق استراتژیک تعریف شد. روزنامه گاردین در گزارشی با عنوان «رویای امپراطوری اردوغان، خطری برای ترکیه است» ابتدا به رفتارهای رجب طیب اردوغان در صحنه سیاست خارجی پرداخته، از رویارویی وی با شیمون پرز رئیس وقت رژیم صهیونیستی در اجلاس سال 2009 داووس تا حمایت وی از مخالفان دولت سوریه و معتقد است که اردوغان تلاش کرد با این اقدامات در عرصه بین‌المللی به خصوص در خاورمیانه برای خود کسب اعتبار کند و می نویسد که اردوغان زمانی که پذیرش پناهجویان سوری را آغاز کرد، تصور می‌کرد که دولت بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه ظرف تنها چند هفته سقوط کند! دشمنی‌های دولتمردان ترکیه با سوریه در چند سال گذشته نتیجه‌ای جز ویرانی، مرگ و آوارگی برای سوری‌ها نداشت و حمایت آن‌ها از گروه‌های تکفیری در سوریه، به جایی رسیده که حتی خود را با دیگر کشور‌های منطقه درگیر کردند که مثال بارز آن هدف گیری و انهدام جنگنده روسی توسط آن‌ها و بحران‌های پس از آن برای ترکیه بود.

گذر از اتحادیه اروپا به سوی گذرگاه نصیب

تمل ایزکیت، دیپلمات بازنشسته و سابق ترکیه در تهران معتقد است که شاید از لحاظ جغرافیایی ترکیه در خاورمیانه باشد، اما پیشینه ترکیه با این منطقه گره نخورده است. دلیل ایفای نقش ترکیه در میانجی‌گری بر سر مسئله فلسطین هم به این دلیل است که ترکیه کشور غربی و دوست مشترک اعراب و اسرائیل است. این دیپلمات سابق ترکیه بر این باور است که دولت آنکارا تلاش کرده است تا در خاورمیانه همچنان با نفوذ و تاثیرگذار باشد، اما واقعیات منطقه چیز دیگری است. به عنوان مثال، باوجود تمام مذاکرات و تلاش‌ها نتوانستیم بازیگر اصلی در آتش‌بس میان حماس و اسرائیل باشیم و مصر این نقش را ایفا کرد و برای برقراری رابطه میان حماس و فتح هم تلاش‌های بسیاری کردیم، اما هیچ‌گاه موفق نبودیم. این دیپلمات پیشین و تحلیل‌گر مسائل خاورمیانه در پاسخ به سوالی در ارتباط با روابط اسرائیل و ترکیه، معتقد است که کشورش نمی‌تواند در حالی که با اسرائیل روابطی پر تنش دارد ، در منطقه تاثیرگذار باشد و این در حالی است که دولت ترکیه، اسرائیل را از معادلات خود حذف کرده و گمان می‌کند تنها با حمایت چند بازیگر عرب و سنی در منطقه می‌تواند در خاورمیانه مسلط باشد.

بازگشایی جاده بین المللی دمشق- حلب و گذرگاه مرزی «نصیب»  درکنار تلاش‌ ها برای احیای روابط با سوریه و دولت بشار اسد همگی نشانه هایی از چرخش آنکارا به سمت دمشق است. از همین رو به نظر می‌رسد که  ترکیه پس از چالش‌های اخیر خود با غربی‌ها و ناامیدی از سیاست‌های یک بام و دوهوای اروپا و آمریکا در ماه‌های گذشته، قصد دارد، چرخشی قابل توجه در سیاست‌های خود نسبت به غرب ایجاد کند. در ادامه ذکر این نکته قابل توجه این است که با کمرتگ شدن تمایل این کشور برای پیوستن به اتحادیه اروپا ترکیه در جست و جوی متحدانی جدید است که به‌لحاظ فرهنگی و جغرافیایی همخوانی بیشتری با آن‌ها دارند. دعوت از دو مقام ایرانی و روس، یعنی سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح ایران و والری گراسیموف، فرمانده کل ارتش روسیه نشانه‌ای از این استراتژی جدید بود که پس از آن موفق به امضای قرارداد سامانه دفاعی اس-۴۰۰ با روسیه شد،علاوه براین در نشست آستانه هم با ایران و روسیه برای گسترش مناطق امن در سوریه به توافق رسیدند.

از تلاش برای سرنگونی تا دوستی با اسد

پروژه سرنگونی اسد که اردوغان آن را به نیابت از آمریکا و اسرائیل بر عهده گرفته و به واسطه آن هزینه‌های فراوانی را متقبل شده بود، مثل دیگر پروژه‌های آنها میسر نشد. حالا خود را در مقابل ایالات متحده‌ای می‌بینند که بر حمایت از کرد‌ها اصرار دارد و اتحادیه اروپایی که در کنار واشنگتن خواستار تحقق درخواست کرد‌ها و عدم بازداشت آن‌ها به اتهام دخالت در کودتای ترکیه، هستند. ترکیه را نمی‌توان بازیگری مهم در منطقه نامید، چراکه قادر به هدایت تحولات نبوده و تنها آن‌ها را نظاره و دنبال می‌کند. ترکیه هنر دشمنی را به خوبی می‌داند و به همین خاطر است که دوستان و همسایگان منطقه‌ای خود را به آسانی از دست می‌دهد و عواملی نظیر تلاش برای پیوستن به اتحادیه اروپا و حمایت آمریکایی‌ها از این کشور در این تمایل آن‌ها به غربی‌ها تاثیر گذارند، ولی همیشه شاهد چرخش سیاست‌های ترکیه پس از ناامیدی از شرکای غربی خود بوده ایم که نمونه بارز آن را در موضوع سوریه به وضوح مشاهده کردیم.

گزارش از : سید محسن حسینی

انتهای پیام/