دلایل بروز حاضر جوابی در کودکان و راهکارهای مقابله با آن‌را از یک مشاور خانواده در سازمان بهزیستی شده است؛ متن مصاحبه با اشرف عسگری سامانی را در ادامه می‌خوانیم.
نقش والدین در پرورش و تربیت فرزندان چیست؟
همان‌طور که می‌دانیم کودکان با یک باطن پاک، معصوم و ویژگی‌های منحصر به فرد پا به این دنیا می‌گذارند و والدین به عنوان مسبب ورود کودکان به دنیا ملزم هستند وظایف ذاتی و انسانی خود را در تأمین نیازهای فیزیولوژیک و اجتماعی فرزندانشان تأمین کنند.
نیازهای فیزیولوژیک شامل تأمین خوراک، پوشاک، مسکن و امنیت است که معمولاً والدین توجه ویژه‌ای در این زمینه دارند، اما فراهم کردن نیازهای اجتماعی مانند تربیت صحیح و پرورش ابعاد روحی، عاطفی و اجتماعی کودکان برای داشتن یک زندگی سالم به مراتب سخت‌تر و سنگین‌تر از نیازهای اولیه است.
* حاضرجوابی در کودکان به عنوان یک عادت رفتاری و اکتسابی در پاسخگویی به یک موضوع است
بیشتر بخوانید: چگونه رفتار بد کودکان را اصلاح کنیم؟
حاضرجوابی در کودکان را چگونه تعریف می‌کنید؟
حاضرجوابی در کودکان به عنوان یک عادت رفتاری و اکتسابی در واکنش و پاسخگویی به یک موضوع است که گاهی با لحن بی‌ادبانه و شرورانه است.
حاضرجوابی در سنین پایین ابزاری برای خودشیرینی است؛ متأسفانه والدین به این رفتار پاسخ مثبت می‌دهند و درب سیاری از مواقع بعد از گذشتن دوران کودکی والدین نمی‌توانند حاضرجوابی را در کودکشان کنترل کنند.
البته باید به این نکته توجه کرد که «نه گفتن» به پاره‌ای از مسائل یک شجاعت محسوب می‌شود و والدین در موقع حاضرجوابی فرزندانشان بر سر دوراهی قرار می‌گیرند؛ از طرفی دوست دارند کودک مستقلی داشته باشند که در برابر خواسته‌های نابجای دیگران بایستد و از طرفی هم هیچ خانواده‌ای گستاخی و بی‌ادبی را نمی‌پسندد، بنابراین لازم است والدین دلایل حاضرجوابی کودکان خود را شناسایی کنند و متناسب با این دلایل بهترین شیوه را برای تربیت خود به کار بگیرند.
بیشترین دلایل حاضرجوابی در کودکان مربوط به چه مسائلی است؟
اولین دلیل حاضرجوابی در کودکان کسب استقلال و خودمختاری است؛ یعنی کودک می‌خواهد استقلال خود را به حیطه آزمایش بگذارد، بنابراین با گفتن جملاتی مانند «دلم نمی‌خواهد» نسبت به دستورات والدین واکنش نشان می‌دهد و می‌گوید از «از شما خسته شدم» و استقلال بیشتری می‌خواهم.
گاهی کودک در مقابل خواسته‌های والدین حاضرجوابی مؤدبانه دارد و تنها در مقابل خواسته‌ها «نه» می‌گوید؛ مثلاً کودک وقتی والدین می‌خواهند لباس‌های او را بپوشانند می‌گوید « خودم لباسم را می‌پوشم»؛ این حاضرجوابی دلیل مثبت دارد و نه تنها نباید تعدیل شود، بلکه نیاز به تشویق هم دارد.
یکی دیگر از دلایل حاضرجوابی در کودکان یادگیری است؛ یعنی کودک در محیطی آموزشی قرار می‌گیرد که در آن محیط حاضرجوابی در پاسخ به سوألات یک هنجار است و باید تلاش کنیم این محیط را تغییر دهیم تا کودک به آن عادت نکند.
* دلایل حاضرجوابی کودکان متعدد است
عدم آگاهی کودک از رفتار، یکی دیگر از دلایل حاضرجوابی در کودکان است؛ خیلی از مواقع کودکان به این دلیل حاضرجوابی می‌کنند چون این را تنها راه ابراز عقیده می‌دانند، اما راه درستی را برای ابراز عقاید و احساسات خود انتخاب نمی‌کنند، بنابراین در چنین حالتی باید به کودکانمان آموزش دهیم که این لحن صحبت کردن، حاضرجوابی و زبان‌درازی محسوب می‌شود.
در برخی مواقع حاضرجوابی راهی برای یادگیری مهارت‌های زبانی و افزایش اعتماد به نفس در کودکان است و والدین بایستی مراقب باشند که این مهارت به شیوه‌های دیگری در کودک تقویت شود نه با استفاده از لحن‌های غیرمؤدبانه.
کودکان زمانی‌که دچار اضطراب و ناراحتی می‌شوند، تلاش می‌کنند احساسات خود را با حاضرجوابی به نمایش بگذارند و در چنین موقعیتی والدین باید تلاش کنند هیچ‌گونه واکنش مثبت و منفی نسبت به رفتار کودکانشان نداشته باشند، زیرا کودکان می‌خواهند میزان علاقه والدینشان را بسنجند.
آیا اقدامات پیشگیرانه‌ای برای جلوگیری از رفتارهای نامناسب کودکان در مواقع خاص وجود دارد؟
والدین می‌توانند با شناسایی رفتارهای مثبت و منفی کودکان، این رفتارها را تعدیل و یا تشویق کنند.
در بحث حاضرجوابی اگر کودک مخالفت خود را با والدین به صورت مؤدبانه ابراز کند، باید والدین به عقیده او احترام بگذارند.
* والدین حاضرجواب کودکان حاضرجواب تربیت می‌کنند
یکی دیگر از اقدامات پیشگیرانه در جلوگیری از حاضرجوابی در کودکان، اصلاح رفتار والدین است؛ والدین همیشه بهترین الگو برای فرزند هستند و زمانی که والدین در مقابل خواسته‌های نامعقول دیگران، رفتار غیرمؤدبانه‌ای دارند؛ نباید انتظار داشته باشند فرزندشان رفتار مؤدبانه‌ای در مقابل دیگران داشته باشد.
والدین باید رفتار مؤدبانه را به کودکانشان آموزش دهند که رفتار خود را کنترل کند و نیازهای خود را به شیوه صحیح بیان کند، در این‌صورت رفتارهایی مانند بهانه‌گیری و پرخاشگری مسئله‌ساز نمی‌شود.
چه راهکارهایی را برای برخورد والدین با کودکان حاضرجواب پیشنهاد می‌کنید؟
مؤثرترین راه در مقابله با حاضرجوابی کودکان برخورد قاطعانه و با آرامش است؛ والدین باید به این نکته توجه کنند که نباید به‌هیچ وجه از موضع خود کوتاه بیایند و همچنین بدانند برخورد بد با کودک هیچ چیزی را درست نمی‌کند، بلکه باعث لجبازی در کودک می‌شود.
می‌توان در مقابل حاضرجوابی کودکان از روش‌های جایگزین استفاده کرد؛ به طور مثال زمانی که کودک در مقابل درخواست شما واکنش‌هایی مانند «نمی‌خوام» و « به شما مربوط نیست» از خود نشان می‌دهند، والدین به جای عصبانی شدن می‌توانند به فرزندشان بگویند احتمالاً دلیل این رفتار غیرمؤدبانه تو خستگی است، بهتر است کمی استراحت کنی و بعد کاری که به تو محول شده را انجام دهی.
بسیاری از کودکان حاضرجواب برای به کرسی نشاندن حرف خود از رفتارهای غیرمؤدبانه استفاده می‌کنند، اما والدین می‌توانند از موضع خود کوتاه نیایند و به کودکشان بگویند تا زمانی که رفتار مؤدبانه‌ای نداشته باشی، به خواسته‌هایت توجهی نمی‌شود.
*والدین در مقابل حاضرجوابی واکنش مثبت و منفی نشان ندهند
برخی از کودکان برای جلب توجه والدین دست به حاضرجوابی می‌زنند در این موقعیت هرگونه واکنش مثبت و منفی باعث تشویق کودک به حاضرجوابی می‌شود و بی‌تفاوتی نسبت به این رفتار در کودک موجب خاموش شدن این رفتار در او می‌شود.
والدین نباید از «نه گفتن» به کودک خود بهراسند، چراکه کودک زمانی که می‌بیند والدین از موضع خود کوتاه نمی‌آیند، به مرور زمان سعی می‌کند رفتار خود را اصلاح کند.
حاضرجوابی در برخی از کودکان دلایل خاصی ندارد که در این موارد والدین باید از متخصصان و کارشناسان مسائل خانواده و کودک استفاده کنند.
* تحت‌الشعاع قرار گرفتن آینده کودکان حاضرجواب با استعداد در آینده
عواقب حاضرجوابی کودکان در آینده چیست؟
حاضرجوابی در سنین بالاتر ارتباطات اجتماعی فرد را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و امکان دارد کودک با وجود استعداد و توانمندی بالا به صرف اینکه آدم حاضرجوابی است و رفتار غیرمؤدبانه دارد، توانایی‌های او نادیده گرفته شود و همین مسئله باعث می‌شود فرد به مرور زمان دچار سرخوردگی شود.
منبع: فارس
انتهای پیام/