به گزارشخبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان،"خروج از برجام "جدید ترین خبر مربوط به توافق هسته‌ای است که این بار نه از زبان منتقدین و به زعم برخی دلواپسان، بلکه از سوی عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه در چند روز اخیر شنیده شد. شخصی که از اعضای اصلی تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران بوده و به نوعی نقش سخنگویی در مورد توافق هسته‌ای را نیز در سه سال اخیر برعهده داشته‌است، معاون وزیر امور خارجه در مصاحبه‌ای با شبکه خبری یورونیوز گفته است؛ برجام در آی‌سی‌یو (بخش مراقبت‌های ویژه) است، چراکه پس از خروج آمریکا، تعادل خود را از دست داده؛ حال اگر اروپا و دیگر امضاکنندگان برجام می‌خواهند این توافق هسته‌ای را حفظ کنند باید فداکاری بیشتری کنند و خصوصا حضور نداشتن آمریکا و تحریم‌های دوباره این کشور علیه ایران را جبران کنند، وی همچنین تصریح کرده، چشم‌انداز روشن و مثبتی برای ادامه مذاکرات با اروپا برای حفظ برجام نمی بیند و تاکید داشته انتظار ایران به سر آمده و احتمال خروج ایران از برجام در هفته‌های آینده وجود دارد.
تیتر "خروج ایران از برجام در هفته های آینده" در حالی برای صحبت های معاون وزیر خارجه انتخاب می شود که بعد از پا پس کشیدن ترامپ از توافق هسته‌ای و امضا دستور بازگشت تحریم های ایران در دوره‌های زمانی مشخص،تکاپوی برای مذاکره برجامی بدون آمریکا کلید خورد به طوریکه در پی آن محمد جواد ظریف سفرهای خود را به روسیه،چین و بروکسل آغاز کرد و سپس کمیسیون مشترک بدون طرف آمریکایی به در خواست ایران تشکیل شد و پس از آن نیز برخی سران اتحادیه اروپا مانند مرکل و مکرون به شرق سفر کردند تا ارزیابی داشته باشند از اینکه چگونه می توانند برجام را حفظ کنند و در نهایت نامه ای را به استیون منوچین وزیر خزانه داری کاخ سفید نوشتند که ما را از تحریم هایی که قصد انجام آن را دارید مستثنی کنید و طرحی را هم تحت عنوان اقدامات مسدود کننده تصویب کردند تا شرکتهایشان بتوانند در ایران فعالیت کنند.
اما سیب سیاست به شکل دیگری چرخید و در نهایت شرکتهای اروپایی از بیم تحریم به گیت های خروجی ایران پناه بردند و کار به چند شرکت کوچک ختم شد؛ علاوه بر این وضعیت سوئیفت مالی نیز در زمین و هوا گرفتار شد تا تکلیف FATF مشخص شود! همچنین سران اتحادیه اروپا نیز پس از این رفت و آمدهای دیپلماتیک چندین بار تاکید کردند خواهان جنگ اقتصادی با آمریکا بر سر ایران نیستند و حتی ادامه برجام بدون آمریکا را خیالبافی و رویا دانستند،بنابراین آنچه که مسلم است به قول معاون وزیر خارجه حال برجام خوب نیست ودر آی سی یو روزگار می گذراند.
محدودیت های اروپا در دادن تضمین های عملی به ایران
قبل از هر چیز باید گفت،اروپایی ها در حالی به صورت زبانی تاکید دارند برجام باید حفظ شود که در عرصه عمل دچار محدودیت هستند و نمی دانند باید با ترامپ و سیاست های مرکانتلیستی او چه کنند،چراکه منافع شرکتهایشان را با سیاست های ملی گرایانه و اعمال تعرفه های سنگین به خطر می اندازد؛ اما لازم به ذکر است؛ در دنیای کنونی اقتصاد و سیاست جهانی طوری درهم آمیخته شده که تفکیک این دو حوزه تا حدودی سخت به نظر می رسد.علاوه براین روابط اقتصادی بین کشورهایی که خود را در جریان بازار آزاد غرق کرده اند تا حد زیادی به هم متصل شده که هر تغییر یا نوسان کوچک می تواند طول موجهای بلندی را در سطح جهان داشته باشد و اقتصاد کشورهای مذکور را تحت تاثیر قرار دهد،بنابراین با توجه به رقم بالای تعاملات مالی بین دو سوی اقیانوس اطلس، کار به جایی رسیده که کشورهای اروپا تلاش می کنند اخبار مربوط به ترامپ را مخفی کنند تا روابط اقتصادیشان در بازارهای مختلف بین المللی، از التهابات ذهنی جمهوری خواه تندرو تاثیر نپذیرد ،در نتیجه هر از چند گاهی دست به سانسور خبری هم می زنند!!
با توجه به این زنجیره اقتصاد جهانی که همه کشورها را به نوعی درگیر خود کرده است، باید اذعان کرد با خروج ترامپ از برجام یک پای میز مذاکره شکست، به طوریکه رسیدن به نقطه تعادل جدید کار چندان آسانی نیست و به قول عراقچی نیازمند فداکاری بیشتر طرف اروپایی است، اما با توجه به شواهد وقرائن به نظر می رسد اروپا نمی تواند چندان مستقلانه تصمیم گیری کند و دست به فداکاری اقتصادی و سیاسی بزند،زیرا باید منویات ایران نظیر تسهیل روابط پولی و بانکی،خرید نفت ،ادامه سرمایه گذاری ها و حضور شرکت های بزرگ را تضمین کند که دقیقا شامل همان مواردیست که از آنها به عنوان گره های زنجیره اقتصاد جهانی یاد می شود ! و رشته اقتصاد اروپا را به جریان تجارت جهانی وصل می‌کند. بنابراین با اشاره به حجم تعاملات اقتصادی ده برابری بروکسل - واشنگتن نسبت به تهران، برخی کارشناسان اقتصادی عقیده دارند اروپا در دادن تضمین های عملی محدودیت دارد و گرفتار تار عنکبوت اقتصاد جهانی است که یک سوی آن به خیابان های نیویورک وصل می شود.
بنابراین با اشاره به مطلبی که ذکر شد احتمال خروج ایران از برجام در صورت عدم تضمین های شفاف اروپا، به یکی از گزینه های تحلیلگران مسائل بین الملل بدل شده است و آنها تلاش کرده اند با توجه به اهمیت توافق هسته‌ای به لحاظ امنیتی ابعاد مختلف پیامد خروج ایران از برجام را مورد بررسی قرار بدهند،لذا در این میان سوال اصلی برای کارشناسان اینگونه مطرح شده که اگر ایران از توافق هسته‌ای خارج شود چه پیامدهایی را برای قاره سبز نشینان در پی دارد ؟
خروج ایران از برجام محتمل ترین گزینه روی میز
در فردای روزی که ترامپ اعلام کرد دیگر در برجام باقی نخواهد ماند مواردی نظیر: خروج از NPT؛ خروج متقابل از برجام،از سر گیری فعالیت های هسته ای در فردو و نطنز، غنی سازی 20 درصد و غیره ...تحت عنوان آلترناتیوهای های ایران در صبح بدون برجام معرفی شدند و در مقابل نیز ترس اروپا از به خطر افتادن هویت سیاسی و مستقل عمل کردن در مقابل ترامپ و جلوگیری از یکجانبه گرایی او از عمده دلایل برای رفتار بروکسل نشینان در پسا خروج ذکر شد و بارها در رسانه های مختلف به اشکال مختلف مورد بررسی قرار گرفت، اما به نظر می رسد از میان گزینه های روی میز ایران،خروج از برجام در شرایط کنونی و با توجه به بد عهدی اروپایی ها و کاخ سفید در کنار سایر موارد نظیر از سر گیری فعالیت هسته‌ای محمتل ترین آلترناتیو برای تهران باشد،بنابراین این تصمیم ایران می تواند پیامد های خواسته و نا خواسته‌ای را در پی داشته باشد که عده از صاحبنظران با توجه به نقش منطقه ای ایران مهم ترین خروجی های برجام بدون ایران را تحت تاثیر قرار گرفتن امنیت اروپا ذکر کرده اند.
پیامدهای امنیتی خروج ایران از برجام برای اروپا
در این میان کارشناسانی که احتمال خروج ایران از برجام را بررسی کرده اند،با اشاره به مولفه های دخیل در امنیت اروپا، وجود وابستگی غیر قابل انکار بین مناطق مختلف جهان در حوزه های سیاسی و اقتصادی و قدرت تصمیم گیری واحد های سیاسی در شرایط خاص، پیامد های امنیتی برجام بدون تهران را در سه گزینه چنین برشمرده‌اند:
1- "عدم امنیت روانی و سردرگمی در محاسبات" :با خروج ایران از توافق هسته‌ای عملا دیگر محدودیتی متوجه پیشرفت فناوری هسته‌ای صلح آمیز تهران نخواهد بود و ایران می تواند راه رفته را با سرعت بیشتری ادامه دهد، که این امر ابهام در رفتار ایران افزایش می دهد و موجب تشدید عدم امنیت روانی اروپا می شود، زیرا اروپا دیگر قادر به تعامل شفاف با ایران در این زمینه نخواهد بود و همین موضوع موجب می شود در محاسبات خود دچار سردرگمی شود، زیرا دولتی که در رفتار خود ابهام ایجاد می کند و مشتی باز نشده دارد باعث می شود طرف مقابل دائما با حدس و گمان و احتیاط تصمیم گیری کند که این موضوع احتمال ریسک و خطر پذیری را افزایش می دهد.
2-"سریزی خیل عظیمی از مهاجرین و عدم امنیت اجتماعی و مرزی در اروپا ": ایران در سال های اخیر نقش مهم و پر رنگی را در مبارزه با داعش داشته است و همواره به عنوان یک بازیگر متوازن کننده در منطقه تاثیر به سزایی را کنترل بحران های غرب آسیا داشته است، لذا اروپا تا حدودی باید نسبت به این کارکرد ایران قدرانی کند، زیرا کشورهای اروپایی از جانب سریزی مهاجرین غیر قانونی به دلیل نا امنی در غرب آسیا متحمل ضرر شده اند و این موضوع به یکی از مهمترین معضلات امنیتی قاره سبز بدل گشته است، به طوریکه هراس و واهمه از اقدامات تروریستی و تنش های اجتماعی خواب را از چشمان سیاست مداران اتحادیه اروپا ربوده‌است، در نتیجه اگر تلاش های ایران و اقدامات مسدود کننده این کشور در رابطه با این گروه تروریستی داعش کارساز نبود حالا اروپا باید با جولان تروریستهای خانگی در خیابان های پاریس و وین مواجه می شد به خصوص اینکه داعش در اخرین نفسهایش هجمه حملات خود را به سمت غرب گسیل کرده بود و علنا کشورهای غربی را به حملات تروریستی تهدید می کرد.
گفتنی است،در این زمینه محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز اظهار کرده است : "اگر مبارزه ما با داعش نبود امروز سراسر اروپا صحنه بمب‌گذاری و انفجار بود. زمانی سفیر آلمان از من خواست که فرماندهان سپاه را به آنجا ببریم تا به آنها بگویند چگونه با داعش مبارزه کردند.من زمانی به سفیر فرانسه گفتم "شما باید هزینه‌هایی را که ما در جنگ سوریه کرده‌ایم به ما بدهید، زیرا با این اقدام امنیت شما هم تأمین شده"، حال آنها نه‌تن‌ها کمکی به ما نمی‌کنند بلکه حاضر نیستند که بگویند ایران چه اقداماتی در سوریه انجام داده است."
3-"قاچاق مواد مخدر و امنیت اروپا":نکته دیگر مربوط به نقش اساسی ایران در مبارزه با قاچاق مواد مخدر است،که مستقیما بر امنیت اروپا تاثیر می گذارد.ایران از نظر جغرافیای سیاسی در گذرگاه حساس و بسیار حیاتی قرار گرفته که برای قاچاقچیان مواد مخدر پرسود است،به طوریکه برخی کشور را «دالانی امنی» خوانده اند که بهای جانی و مالی سنگینی را برای مقابله با قاچاق مواد مخدر و ورود آن به کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی را می‌پردازد ،لذا کمک‌های مالی و راهبردی جامعه بین الملل برای مقابله با این معضل تنها کار کوچکی است که کشورهای اروپایی می توانند در قبال لطف ایران انجام دهند،در این میان حشمت الله فلاحت پیشه، یکی از اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی گفته است «بیش از 60 درصد از مواد مخدر دنیا از مرز‌های شرقی ایران وارد کشور می‌شوند، اما مجامع بین المللی برای مبارزه با این پدیده هیچگونه کمکی در اختیار ما قرار نمی‌دهند، در حالی که نباید هزینه مقابله با انتقال مواد مخدر به اروپا را ایران بپردازد.»
سخن آخر
با توجه به اینکه بسیاری از صاحبنظران پیشتر اذعان کرده بودند که اروپا نمی تواند تضمین دهنده خوبی برای برجام باشد و در عین حال مقامات رسمی کشورمان نیز در یک ماه اخیر موکدا در سخنرانی ها و اظهار نظرهایشان گفته اند محدودیت به همراه تحریم نمی تواند سازگاری داشته باشد؛ لذا اقدام به خروج از برجام در شرایط کنونی به سبب بدعهدی های صورت گرفته می تواند به عنوان یکی از عملیاتی ترین گزینه ها در کنار از سرگیری فعالیت های هسته‌ای شناخته شود،اما خروج ایران از برجام به گفته کارشناسان بدون پیامد نخواهد بود که مهمترین آنها مربوط به کارکردهای امنیتی است که ایران در منطقه دارد و اروپا به راحتی نمی تواند از کنار آنها عبور کند، بنابراین با توجه به مواردی که به آنها اشاره شد، به زعم کارشناسان اروپا احتمالا بازنده امنیتی خروج ایران از برجام خواهد بود، زیرا این کشور علاوه بر اینکه یک شریک خوب اقتصادی در منطقه محسوب می شود، یک واسطه گر مهم انتقال امنیت از شرق دنیا به غرب نیز به حساب می آید، به طوریکه کشورهای اروپایی در برخی موارد امنیتی، مدیون تلاش های تعادل بخش ایران در منطقه پرآشوب غرب آسیا هستند.
گزارش از مریم پیک آذر
انتهای پیام/