از سوی دیگر در این روز‌ها و در شهر آسن هلند نمایشگاه دیگری از آثار تاریخی ایران افتتاح می‌شود. پیش از این نیز آثار ایرانی به شهر بن آلمان رفته و نمایش داده شده بودند. این نمایشگاه‌ها نشان می‌دهد که کاروان آثار تاریخی ایران در حال حرکت است و از کشوری به کشور دیگر می‌رود آن هم با موضوعات مختلف. اما در این میان برخی از اخبار در سطح جهانی، نگرانی‌هایی را در میان میراث دوستان ایجاد کرده است.
نگرانی‌های ناشی از تهدیدات کشور‌های دیگر علیه ایران، خروج آمریکا از برجام و توجه نامیمون کشور‌های دیگر به ایران. برخی بر این باورند که در این شرایط نباید آثارمان از کشور خارج می‌شد چه بسا ممکن بود به سرنوشتی همچون الواح هخامنشی دچار شود و یا کسانی مدعی آثار تاریخی ایران شوند و هر اتفاقی بیفتد برای اینکه این آثار به ایران برنگردد.
پیرو این موضوع جبرئیل نوکنده مدیر موزه ملی ایران که با همکاری سازمان میراث فرهنگی تفاهمنامه‌هایی را با کشور‌های دیگر در این باره امضا می‌کند؛ و می‌گوید که وقتی قرار است نمایشگاهی از آثار تاریخی در هر کجایی برپا شود چند موضوع مورد اهمیت قرار می‌گیرد یکی اینکه اطلاعاتی از موزه‌ای که نمایشگاه را برپا می‌کند، گرفته می‌شود که به آن گزارش تسهیلات می‌گویند این گزارش درباره امکانات، ایمنی و حفاظت موزه از نظر خطرات و بحران‌ها حتی در زمان زلزله، تجهیز آن‌ها به وسایل ایمنی و .. است.
این گزارش در اختیار طرف مقابل قرار می‌گیرد که آن هم محرمانه است، چون این گزارش در واقع آخرین اطلاعات حفاظتی و ایمنی هر موزه‌ای به حساب می‌آید. پس از آنکه مسئولان موزه‌ها برای برپایی نمایشگاه تفاهم کردند بیمه آثار تاریخی در برابر همه خطرات مطرح می‌شود یعنی آثار از لحظه‌ای که جا به جا می‌شود تا زمانی که برمی گردد؛ در مقابل همه خطرات بیمه است مورد دیگر اینکه درباره نمایشگاه آثار تاریخی، قوانین کشور امانت دهنده حاکم بر قوانین کشور امانت گیرنده است.
در صورت وجود هر گونه اختلاف، مرجع تشخیص مسائل قضایی؛ پایتخت آن کشوری است که اشیا را امانت می‌دهد یعنی اگر موزه لوور به ما در تهران آثاری برای نمایش داد، قانون فرانسه حاکم بر این قرارداد است و برعکس آن هم اتفاق می‌افتد. این موارد به صورت کاملا شفاف در متن قرارداد ذکر شده است.
بیشتر بخوانید:حال و روز این روزهای قدیمی ترین سند تاریخی ایران
این اظهارنظر موجب شکل گرفتن گفتگویی با نوکنده شد که در ادامه می‌خوانید.
آقای نوکنده با این تفاصیلی که می‌گویید چه کسی ضامن می‌شود که این آثار صحیح و سالم به کشور مبدا برگردد؟
درباره نمایشگاه موزه لوور، وزیر فرهنگ این کشور به ما ضمانت داد که این اشیا در برابر هر اتفاق و حادثه‌ای بیمه بوده و مالکیت آثار نیز متعلق به ایران است و اجازه دخالت به هیچ مرجع و مدعی داده نمی‌شود. از طرف ایران نیز برای نمایش آثار فرانسه در موزه ملی، رئیس سازمان میراث فرهنگی تعهد داد و ضمانت کرد که این آثار از زمان خروج از خاک کشور، در مسئولیت ماست.
این ضمانت نامه‌ها برای همه نمایشگاه‌ها وجود دارد و عینی‌ترین تضمین است. وقتی این تضامین رد و بدل می‌شود؛ سفارت خانه‌ها امضا‌ها و اشخاص را تایید می‌کنند تا مشخص شود این فرد، عالی‌ترین فرد مسئول در این باره بوده که تعهد داده است. ما حتی درباره نمایشگاه اثار تاریخی اخیر نیز از کشور میزبان خواستیم تا مصونیتی که بین این کشور و آمریکا رد و بدل شده را به ما نشان بدهند. تمام موارد این ضمانت نامه‌ها توسط مراجعی مانند واحد حقوقی وزارت خارجه بررسی می‌شود.
در قرارداد بین موزه‌ها درباره نمایشگاه‌های آثار تاریخی قید محرمانه بودن ذکر شده است؟
بله. بندی در قرارداد‌ها وجود دارد که می‌گوید این قرارداد محرمانه است و تنها باید بین دو مدیر موزه تبادل شود. این قرارداد مختص به یک نمایشگاه نیست. قرارداد نمایش منشور کوروش، مجسمه پنه لوپه و بقیه قرارداد‌ها نیز محرمانه بود. اما در کل مفاد این قرارداد‌ها درباره عنوان نمایشگاه، جایگاه موزه ها، زمان و طول نمایشگاه، بیمه آثار، شرکت بیمه کننده آثار، مصونیت دولتی، شرایط نمایش آثار، مکان نمایشگاه و ... است.
همیشه این نگرانی وجود دارد که آثار تاریخی خارج از کشور دربرابر مدعیانی که سرتاریخی ناسازگاری و یا دشمنی با ایران دارند، به حراج بروددربرابنگرانیهر یا کسی پیدا شود که مدعی مالکیت بر آن شود مانند الواح هخامنشی که به شیکاگو رفت و برنگشت.
این موضوع فرق می‌کند. الواح هخامنشی طبق هیچ قرارداد مطمئن و محکمی از ایران خارج نشد یعنی بین ما و آمریکا بنا به هر دلیلی اصلا قراردادی وجود نداشت من این را زمانی که به موزه ملی آمدم متوجه شدم. ما از آمریکا مصونیت دولتی نگرفتیم. به خاطر روابط آن زمان، متولیان میراث فرهنگی فقط گفته بودند که این آثار را ببرید مطالعه کنید و برگردانید. با این وجود همیشه مسئولان دانشگاه شیکاگو گفته اند که این اموال متعلق به ایران است. اصلا اتفاقاتی مانند همین جریان الواح هخامنشی بود که بستر سخت گیری‌ها و گرفتن تضامین دولتی را فراهم کرد، چون در آن زمان قوانین حفاظت از میراث فرهنگی در سطح جهان آنقدر قوی و محکم نبود.
در هر صورت نمی‌توان منکر این بود که وجود تضامین دولتی کفایت می‌کند، چون افرادی هستند که بتوانند این قوانین و تضامین را نقض کنند. آیا نمی‌شد اکنون که اتفاقاتی مانند خروج آمریکا از برجام افتاده و یا توجه جهانی به سمت ایران جلب شد و دشمنی‌ها به ایران بیشتر شده است، زمان برپایی این نمایشگاه کمی تغییر می‌کرد؟
درباره این موضوع با همتایان صحبت کردیم. قرار بود کشور هلند نمایشگاهی از آثار تاریخی خود را در سال ۲۰۲۰ در تهران برپا کند، ولی ما دغدغه خود را مطرح کرده و گفتیم که فعلا آمریکا از برجام خارج شده و این موضوع نشان می‌دهد که مصونیت دولتی هم گاهی با شبهه رو به رو می‌شود و ما برای رفع این دغدغه‌ها می‌خواهیم که نمایشگاه متقابل از شما نیز در کشورمان داشته باشیم و زمان آن نیز زودتر برپا شود یعنی تا قبل از اینکه نمایشگاه ایران در هلند تمام شود، ما در ایران میزبان آثار تاریخی هلند نیز باشیم.
آن‌ها با سفارت ما در لاهه تماس گرفتند و ضمن استقبال از این موضوع در نامه‌ای کتبا اعلام آمادگی کرده و سه موضوع را مطرح کردند یکی اینکه درباره تاریخ نمایشگاه به توافق برسیم و دیگر اینکه از ما گزارش تسهیلات درباره موزه میزبان را خواستند و مصونیت دولتی را خواستار شدند. اکنون بر سر این موضوع به توافق رسیدیم و قرار است در روزهای آینده به هلند برای افتتاح نمایشگاه آثار تاریخی ایران برویم و بر سر تاریخ دقیق نمایشگاه مذاکره کنیم احتمالا این نمایشگاه مهر ماه در تهران برپا شود.
پس شما هم با وجود اینکه مصونیت دولتی از مقامات هر دو کشور می‌گیرید، اما باز هم این باور را دارید که ممکن است کسی مدعی مالکیت آثار ایرانی شود و یا خطری آن را تهدید کند.
بالاخره شرایط امروز دنیا مصونیت دولتی را با علامت سوال مواجه می‌کند دردنیا کسی مانند ترامپ وجود دارد که روی هیچ یک از حرفهایش نمی‌توان حساب کرد. ما به همین دلایل گفتیم که می‌خواهیم نمایشگاه متقابل از کشوری که میزبان آثار تاریخی ماست در ایران داشته باشیم.
در واقع گرو کشی می‌کنید؟
اگر این طور حساب کنیم باید در تمام موزه‌های دنیا را ببندیم موزه‌های ملی هر کشورری ماموریت دارند که فرهنگشان را به مردم خودشان و به مردم دنیا معرفی کنند. می‌توانیم انتخاب کنیم یا آثارمان را به دنیا معرفی کنیم و یا اینکه کلا روابط مان را با دنیا قطع کنیم.
ما بهترین اثر هنرمندان جهان را در موزه هنرهای معاصر داریم نمایش این آثار می‌توانست پرستیژ ما را در جهان نشان دهد و بگوید که نه تنها خودمان آثار نفیسی داریم بلکه میزبان خوبی برای بهترین آثار از هنرمندان مهم جهان هم هستیم
چطور یک اثر را برای نمایش در خارج از کشور بیمه می‌کنید آن هم در صورتی که هیچ یک از شرکت‌های بیمه‌ای در ایران سابقه بیمه آثار تاریخی را ندارد؟
هر اثری یک ارزش بیمه‌ای دارد که توسط هیات کارشناسی در ایران نرخ گذاری و بیمه می‌شود. از آنجا که در ایران شرکت بیمه‌ای برای این کار نداریم از کشور خارجی می‌خواهیم که آثار خودشان و آثار ما را برای نمایش در هر دو کشور بیمه کنند. طرف خارجی به ما می‌گوید که چه شرکتی با چه شرایطی و با چه نرخی آثار تاریخی را بیمه می‌کند. ما تمام این مسائل را از بیمه مرکزی استعلام و تاییدیه آن‌ها را می‌گیریم. تا الان هر اثری که به ایران آمده توسط همتایان ما در کشور مقابل بیمه شده است و حتی هزینه جابه جایی آثار، پرواز‌ها و هزینه‌های دیگر نیز با آن‌ها بوده است. مانند نمایشگاه فرانسه، ارمنستان، کره جنوبی وایتالیا. در کشور هلند هم این مذاکره انجام می‌شود که بیمه آثاری که به تهران می‌آید را خودشان انجام دهند.
اگر جابه جایی اموال تاریخی و آثار فرهنگی آنقدر مبهم نبود و نگرانی برای انتقال آثار مخزن موزه هنرهای معاصر و نمایش آن‌ها در آلمان وجود نداشت پس فکر می‌کنید چرا هنرمندان بیانیه صادر کرده وجلوی این کار را گرفتند؟
من با آن تفکر موافق نبودم آثار موزه هنرهای معاصر با رعایت قوانین موزه‌ای اجازه خروج داشت. ما با طرف مقابل بازی می‌کنیم. عده‌ای می‌گویند که آثار را می‌برند و مولاژ اشیا را درست می‌کنند و یا شی تقلبی به جای آن می‌گذارند. چرا باید اصلا یک موزه دار چنین کاری کند. کجا می‌تواند مولاژ یک اثری را به نمایش بگذارد؟ از تمام حالت‌های یک شی کاملا عکاسی و جزئیات آن نیز نوشته می‌شود. تغییر افراد وزارت خانه‌ها و اتفاقات دیگر باعث شد که ثروت عظیم موزه هنرهای معاصر که برخی از آن‌ها نفیس هستند در دنیا به نمایش گذاشته نشود. ما بهترین اثر هنرمندان جهان را در موزه هنرهای معاصر داریم نمایش این آثار می‌توانست پرستیژ ما را در جهان نشان دهد و بگوید که نه تنها خودمان آثار نفیسی داریم بلکه میزبان خوبی برای بهترین آثار از هنرمندان مهم جهان هم هستیم.
منبع:مهر
انتهای پیام/