اینجا یک هفته مانده به رویت هلال ابروی یار، ریش سفیدان و کدخدا‌های با تجربه شهری و روستایی گاه گاه چشم به آسمان آبی بی انتهایش می‌دوزند. در پایان ماه شعبان و اول ماه رمضان بیشتر مردم از مردان و زنان و کودکان برای رویت هلال ماه از منازلشان بیرون می‌آیند و در جا‌های مرتفع و کنار بام‌ها چشم‌ها را متوجه محل غروب خورشید می‌کنند، هرچند که این عمل هم اکنون بیشتر در مناطق روستایی بیشتر دیده می‌شود.
مردم این منطقه از اواسط ماه شعبان و با نزدیک شدن ماه پر برکت رمضان، با برگزاری آداب و رسوم و سنت‌های دیرینه‌ای به پیشوازی از این ماه پر فیض می‌روند.
تغییر سیمای شهر و روستا‌های این منطقه و حال و هوایی که در روزهای پایانی ماه شعبان در بین مردم به وجود می‌آید همگی نشان از به وجود آمدن یک رخداد مبارک در جامعه دارد.
قبل از فرارسیدن این ماه، مردم به زدودن آلودگی از چهره خانه و محله خویش می‌پردازند، در واقع با نظافت و خانه تکانی به پیشواز بهار قرآن می‌روند تا بتوانند با فراغت و آسودگی خیال به انجام تکالیف دینی خویش بپردازند.
پاکیزگی تنها به محیط خانه محدود نشده و پیر و جوان با طیب خاطر در نظافت اماکن عمومی محله خود از جمله مساجد محلات خود نیز مشارکت می‌کنند.
قبل از فرارسیدن این ماه، مردم به زدودن آلودگی از چهره خانه و محله خویش می‌پردازند، در واقع با نظافت و خانه تکانی به پیشواز بهار قرآن می‌روند تا بتوانند با فراغت و آسودگی خیال به انجام تکالیف دینی خویش بپردازند.
در آخرین روزهای ماه شعبان، مساجد شهر‌ها و روستا‌های این دیار، پیش از اذان مغرب با پخش دعا‌های مذهبی و اشعاری در مدح رسول گرامی اسلام (ص) حال و هوای معنوی خاصی پیدا می‌کند. مردم پس از غروب آفتاب هر گاه ماه را رویت کردند با گفتن صلوات بر محمد (ص) و مرحبا مرحبا، حلول ماه مبارک رمضان را به یکدیگر تبریک گفته و به اظهار شادی می‌پردازند مرحبا، یعنی آفرین بر تو‌ای ماه خجسته، بسیار شاد آمدی و از آمدن این ماه اظهار مسرت می‌کنیم. در این هنگام گرفتن فریضه روزه بر آن‌ها واجب می‌شود.
مردم این خطه ماه مبارک رمضان را بسیار مهم و عزیز می‌شمارند و از دیرباز برای آن ارزش و احترام خاصی قایل هستند.
روزه در نزد مردم این منطقه یک امر الهی و واجب است که تمامی افراد بالغ در مناطق کردنشین این فریضه را انجام دهند. ارج و قرب ماه مبارک رمضان در بین مردم کرد به حدی است که علاوه بر افراد بالغ، پسران و دختران کم سن و سال نیز با اشتیاق تمام روزه داری می‌کنند.
رخی از مردم نیز به عنوان استقبال، ماه شعبان را نیز روزه می‌گیرند و بدین وسیله خود را برای گرفتن روزه در ماه رمضان آماده می‌کنند.
ملا عزیز محمدی در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد، گفت:برنامه‌های ماه رمضان در مهاباد در بخش اعتقادی برگرفته از آیین دین مبین اسلام در فقه امام شافعی و در بخش فرهنگی نیز برگرفته از آداب و رسوم ایرانیان این منطقه است که البته بخش فرهنگی در گذشته پر رونق‌تر بوده، اما در عصر حاضر بر اثر تغییر و تحولات زندگی و پیشرفت فناوری ارتباطات و به طور کلی تغییراتی که در زندگی مردم به وجود آمده در بخش فرهنگی آداب و رسوم گذشته تغییراتی کرده، اما همچنان مورد احترام مردم است.
وی افزود:اما بخش برنامه‌های اعتقادی و دینی همچنان با رونق بیشتری در بین مردم ادامه دارد. غبار روبی مساجد و خانه تکانی منازل، تهیه مایحتاج روزانه این ماه، مراسم آشتی کنان قبل از رمضان که اگر بین افراد کدورت و یا نزاعی باشد سعی می‌کنند آن‌ها را آشتی بدهند تا آمادگی عبادت در این ماه را بیشتر داشته باشند نخستین برنامه‌های استقبال از ماه رمضان در بین مردم مناطق کردنشین است.
مهمان خدا می‌شویم و اینجا چند دقیقه مانده به افطار، محیط خانواده‌ها که در یک فضای روحانی و معنوی با آرامش در کنار هم نشسته اند بسیار دیدنی و زیبا است. در هنگام افطار تمامی اعضای خانواده در سر سفره کنار هم به انتظار موذن جمع می‌شوند و زمانی اذان گفته شد اول با خرما یا ˈکلیچهˈ و چای و آب افطار می‌کنند و بعد نماز می‌خوانند و سپس شام می‌خورند.
پیش غذا‌هایی نظیر فرنی، مشکفی، و آش دوغ، رشته پلو، برنج و خورشت، که‌لانه، به‌ربه سیل، ترخینه، شیربرنج و سه‌نگه‌سیر، از جمله غذا‌های مرسوم در این ماه مبارک است.
پختن نان‌های محلی که از آرد، شیر و تخم مرغ و روغن حیوانی توسط زنان تهیه می‌شود همچنان در روستا‌های این شهرستان رواج دارد که بر سر سفره سحری شهرنشینان یکی از نان‌های مورد علاقه است.
برپایی کلاس‌های مختلف قرآن مجید توسط مردم در محل مساجد از دیگر آیین‌هایی است که پیش از آغاز ماه رمضان ترتیب‌دهندگان آن اقدام به تشکیل آن از اواخر ماه شعبان می‌کنند و شب‌های مبارک مساجد مملو می‌شود از عاشقان کلام الهی و مجالس گرم و پر رونق تلاوت آیات کلام‌الله مجید به شب‌های ماه مبارک جلوه‌ی خاصی می‌بخشد.
در ماه مبارک رمضان مساجد شهر‌های کردنشین پر از مردمی می‌شود که برای اقامه نماز جماعت حاضر می‌شوند و پس از اقامه نماز مغرب به خانه‌ها رفته و افطار می‌کنند.
یکی از رایج‌ترین رسوم مردم کرد اهل تسنن مهاباد در این ماه اقامه نماز ˈتراویحˈ است که بعد از نماز عشاء خوانده می‌شود.
نماز تروایح را در مساجد و منازل با تشریفات خاصی به صورت جماعت و یا انفرادی نیز به جای می‌آورند.
در برخی از روستا‌های کردنشین پس از اقامه نماز تراویح، شربت در بین نمازگزاران پخش می‌کنند که به طور معمول نذری است و از خانه‌های مردم به مسجد آورده می‌شود.
ابراهیم زاده محقق و کارشناس هنری در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد،گفت:یکی دیگر از آیین‌هایی که در گذشته رونق بیشتری داشت و امروزه کم و بیش اجرا می‌شود، دیدار از دوستان و آشنایان پس از افطار است.
وی افزود:در این مجالس، افراد فامیل و یا دوستان دور هم جمع می‌شوند و با زولبیا، بامیه، فرنی و مشکفی از آن‌ها پذیرایی می‌شود.
ابراهیم زاده کارشناس هنری در ادامه گفت: ضرب المثل‌های کردی بسیاری درباره آشتی کردن در این ماه وجود دارد: مثلˈرک و کینه تاریژینه ˈیعنی کینه به دل گرفتن زندگی را تلخ می‌کند و هنگامی که دو نفر را در این ماه آشتی می‌دهند از این ضرب المثل استفاده می‌کنند.
عادات غذایی مردم این مناطق نیز در این ماه مبارک تغییر می‌کند و بیشتر غذا‌هایی که جنبه‌های سنتی دارد، برای افطار و سحری آماده می‌شود. به همین منظور پیش از آغاز ماه مبارک رمضان، بانوان با رفتن به بازار مواد اولیه مورد نیاز خود را برای ساختن این غذا‌ها فراهم می‌کنند.
اول صبح که راهی بازار سنتی شهر می‌شوی شلوغی و هیاهوی جمعیت حس خاصی دارد روزه داران مهابادی برای خرید مایحتاج خود به بازار آمده و خودرا برای افطارآماده می‌کنند.
بازار قدیمی مهاباد پر می‌شود از روستاییانی که ماست تازه، پنیر ممتازکردی، و نان‌های سنتی محلی را برای سفره افطار و سحری شهرنشینان به مغازه‌های دنج و قدیمی تحویل می‌دهند.
شور و شوق مردم برای خرید خوراکی‌ها بویژه بامیه و زولبیا گرمی بازار را دو چندان کرده است.
مرغ، گوشت، انواع میوه و سبزیجات از دیگر اقلامی هستند که مردم این روز‌ها بیشتر به خریدآن‌ها روی آوردند. برکت ماه مبارک رمضان موجب رونق بازار مهاباد شده است.
معروفی یکی از کسبه بازار قدیمی مهاباد در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد،گفت:بیش از نیم قرن است در گوشه‌ای از این بازار شاهد رونق خرید و فروش در ماه مهمانی خدا هستم و هر ساله از دیدن پویایی خاص بازار احساس خوشحالی میکنم.
وی ادامه داد:رمز ماندگاری در بازار امانتداری و انصاف است که در ماه تزکیه نفس، کفه ترازو بازاریان مهاباد بیشتر از همیشه به سمت عدالت سنگینی می‌کند و تمامی رفتار‌ها و اعمال و کردار مردم متاثر از روزه و معنویت این ماه مبارک می‌شود.
کاک ناصر یکی دیگر از بازاریان مهاباد است که نزدیکی‌های افطار با گذری در بازار، نان سنتی و خوش هضم (کولیره) را میفروشد و در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد،گفت:شغل اصلی من کشاورزی است و ماه رمضان فرصتی است تا بعد از فارغ شدن از کار روزانه در مزرعه، نان‌های سنتی که همسرم میپزد را در بازار بفروشم برکت ماه مهمانی خدا بر سر سفره خانواده من یقینا دیده می‌شود.
نان محلی کولیره ناسکه مهاباد با داشتن سال‌ها قدمت هنوز هم برکت سفره افطار مردم کرد است. از ابتدای ماه مبارک رمضان تا پایان آن در شهرستان مهاباد به ویژه در روستا‌های اطراف آن اینگونه رسم است که خانواده‌ها از نان‌های محلی به نام "کولیره ناسکه" درست کرده و به عنوان هدیه‌ای به مناسبت فرا رسیدن رمضان برای همدیگر می‌فرستند.
این نان سنتی و خوشمزه از نان‌های معروف سنتی است که در تمام روزهای سال و در ماه مبارک رمضان بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد.
خانم شیخی هر روز در مطبخ خانه خود این نان‌ها را میپزد و نان‌های دستپخت او مشتریان زیادی دارد، وی میگوید: از دیر باز این نان سنتی در خانه آن‌ها پخته میشده و برکت سفره به حساب می‌آید. خانم شیخی در دیگر روزهای سال از این نان خوشمزه برای مردم هم میپزد و با قیمت ارزان میفروشد.
لیلا خانم هم میگوید: این نان به دلیل داشتن طعم منحصر به فرد و مواد غذایی همچون آرد و شیر و شکر در بین بچه‌ها هم طرفداران زیادی دارد و برای کودکان مفید است.
کاک رسول یکی از مرد‌های اهالی روستا پایین دره مهاباد هم میگوید: نان‌های سنتی و محلی از دیر باز مورد توجه مردم منطقه بوده و در ماه مبارک رمضان بیشتر مورد استقبال قرار میگیرد و روستاییان رسم دارند که در نخستین سحری خود که به آن "پارشیو" می‌گویند کولیره ناسکه صرف کنند.
نان‌های محلی به سبب دارا بودن طعم و ارزش غذایی منحصر به فرد خود همواره جایگاه ثابتی بر سر سفره‌ی مردم دارد.
مردم کرد بر این باورند که خداوند در این ماه خیر و برکت را به آن‌ها ارزانی می‌دارد، فعالیت‌های خود را متوقف نمی‌کنند و مانند ماه‌های دیگر به کار و تلاش مشغول هستند.
آناهید کارشناس تغذیه در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد،گفت: بخشی از برکات ماه رمضان، اثرات بهداشتی و سلامت بخش این ماه است مشروط بر اینکه روزه دار برخی اصول و قواعد روزه داری را رعایت کند.
آناهید ضمن اشاره به اینکه افراد حتما روزه خود را با خوردن سحری آغاز کنند و بدون سحری خوردن، روزه نگیرند افزود: روزه بی سحری قطعا فشار مضاعفی به بدن وارد می‌کند و می‌تواند ضرر و زیان داشته باشد.
وی اضافه کرد: روزه با سحری بخصوص برای افراد کم و سن و برخی بیماران توصیه می‌شود.
آناهید ادامه داد: متاسفانه برخی از افراد علاوه بر نخوردن سحری ممکن است حتی شام هم نخورند که باعث می‌شود بدن دچار محرومیت آب و مواد مغذی شده و چنین روزهای برای افراد مضر است که نه در شرع و نه علوم روز، این وضعیت توصیه نمیشود.
وی نوع تغذیه در سحر را مشابه با وعده ناهار در روزهای عادی دانست و افزود: حد فاصل بین سحر تا افطاری ۱۶ ساعت طول میکشد و ممکن است که اگر برخی اصول را رعایت نکنیم تشنگی غالب شده و آزار دهنده باشد.
آناهیدتوصیه کرد: در وعده سحر باید مایعات به قدر کافی مصرف شود، غذا‌های آبدار مثل سوپ و آش و میوه‌های آبدار که اب را در خود حفظ می‌کنند و منجر به مقاوم شدن فرد در برابر تشنگی می‌شود مصرف شود.
این کارشناس تغذیه یادآور شد: برخی مواد غذایی که استفاده می‌کنیم اثر ادرار آوری دارد و از این روز اگر مواد غذایی توصیه نشده را استفاده کنیم امکان دارد آب بیشتری از طریق ادرار دفع شود و احتمال تشنگی را بالا ببرد.
وی گفت: برخی میوه جات مثل هندوانه که آب زیاد دارد، ولی ادرار آور است برای سحری توصیه نمیشود و بهتر است هندوانه را از افطار تا سحر مصرف کنیم.
در طول این ماه مبارک شکوه و روحانیت و عبادت و انسانیت جامعه را در برگرفته و مردم این ماه را مظهر نور و رحمت و خیر و برکت می‌دانند.
ابراهیم زاده محقق و کارشناس هنری اضافه کرد:از دیرباز، برای بیدار شدن در سحر‌های ماه مبارک رمضان و تشخیص وقت دقیق سحر و انجام اعمال مخصوص از وسایل و روش‌های گوناگونی استفاده می‌کردند که برخی از این روش‌ها امروزه نیز متداول و برخی منسوخ شده اند. در گذشته از وسایل ارتباط جمعی خبری نبود و فردی که در محل، از همگی زودتر بیدار می‌شد با کوبیدن درب منازل همسایه‌ها، آنان را بیدار می‌کرد تا مانند امروز زنگ بیدارباش روزه‌داران در سحر باشند.
وی اظهار داشت:بسیاری نیز با کوبیدن دیوار همسایه، آنان را مطلع می‌کردند که برای سحر و راز و نیاز بپا خیزند. هنوز نیز در برخی از روستا‌های مهاباد مرسوم است که تعدادی از مردم به ویژه جوانان و یا افرادی که نذر می‌کنند با طبل‌های بزرگ در کوچه‌ها به راه افتاده و با کوبیدن بر آن‌ها به مردم بیدارباش می‌دهند.
در ماه مبارک رمضان در هنگام سحر برای بیدار کردن مردم، روحانی و یا موذنین مساجد دعایی را با صدای بلند در معابر می‌خوانند که در اصطلاح به آن صلات ˈپارشیوˈ گفته می‌شود.
روزه گیران برای به جا آوردن اعمال سحر و خوردن سحری بیدار می‌شوند و پس از وضو گرفتن و خواندن دعا‌های سحر نیت کرده و سپس شروع به خوردن سحری می‌کنند که به طور معمول غذا‌های گرم و پختنی و در اغلب موارد همراه با برنج است. از نان‌های سنتی همت به سبب تامین نیاز‌های بدن در ساعات روزه داری استفاده می‌شود.
ماموستا محمدی در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد،گفت:لیالی قدر نیز در این بخش از میهن اسلامیمان حکایت دیگری دارد و بیشتر مردم سعی می‌کنند این شب‌ها را حتماˈ در مساجد باشند.
وی ادامه داد:به اعتقاد مردم کرد اهل سنت، شب قدر در شب‌های فرد دهه آخر ماه مبارک رمضان اتفاق افتاده، بنابراین آنان تمامی این شب‌ها را به راز و نیاز با خدا و شب زنده داری سپری می‌کنند.
این ماه مبارک در میان مردم این خطه از آن چنان ارزش و قربی برخوردار است که کرد‌ها از آن به ماه پاکی و پاکیزگی و افضل ۱۱ ماه سال یاد می‌کنند.
ماموستا محمدی در ادامه گفتگو گفت:در نیمه دوم ماه رمضان نیز ˈالوداعˈ می‌گویند که این سنت قدیمی تاکنون در میان مردم این دیار برپا است و از بین نرفته است. الوداع نیز یعنی خداحافظی از ماه رمضان و اظهار تاسف از اینکه این ماه به این زودی سپری می‌شود.
مردم کرد زبان این خطه از میهن اسلامی مان ماه مبارک رمضان را مایه برکت می‌دانند و معتقدند که در این ماه خیر و برکت به خانه هایشان خواهد آمد.
برخی نیز پس از ماه رمضان، شش روز از شوال به غیر از روز عید را روزه می‌گیرند.
مردم اهل سنت و کرد مهاباد، مراسم و آداب و رسوم خاصی را در پایان ماه مبارک رمضان و روز عید فطر برگزار می‌کنند.
ماموستا عزیز محمدی در رابطه با عید فطر گفت:ماه مبارک رمضان در میان مردم این خطه به ماه میهمانی خدا، ماه نیایش، ماه بخشش گناهان و تزکیه نفس و رفع عیوب و ماه پاکی و افضل ماه‌های سال شناخته و روز عید فطر نیز که از آن بعنوان ˈجیژنی ره مضانˈ یاد می‌شود، از بزرگترین اعیاد اسلامی به شمار می‌رود.
وی اضافه کرد:عید فطر بعنوان یکی از مهمترین اعیاد مذهبی مردم کرد مهاباد از سال‌های دور در فرهنگ مردم این خطه دارای اهمیت خاصی است و با آداب و رسوم و تشریفات باشکوهی برگزار می‌شود.
مردم مومن این منطقه معتقدند در روز عید فطر گویی یک مسلمان دوباره متولد می‌شود و همین تولد دوباره و زندگی تازه نوعی شادی و لذت درونی را در فرد ایجاد می‌کند که هرکس بر اساس معرفت و ایمان خود از آن بهره میگیرد.
عید پایان ماه مبارک رمضان در روز اول شوال با تشریفات و آیین‌های خاصی در این خطه انجام می‌شود.
در روز عید فطر در تمام خانه‌های مهابادی جشن عید برپا می‌شود و باید در هر خانه غذای برنج و خورش با گوشت یا طعام مفصلی تهیه شود.
صبح روز عید، مرد‌ها پس از اقامه نماز صبح یا قبل از آن به مساجد و جا‌هایی که نماز جماعت در آن برپا می‌شود، می‌روند.
در این روز، امام جماعت مساجد از نخستین ساعات بامداد و پیش از طلوع خورشید به تلاوت قرآن پرداخته و در بین هر آیه شعارˈالله اکبر، الله اکبر، الله اکبر، لااله الا الله و الله اکبر، الله اکبر و لله الحمدˈ را می‌خوانند تا اینکه خورشید به اندازه رمح بلند و سپس با تشریفات خاصی، نماز عید اقامه می‌شود.
پس از فراغت از نماز و تشریفات آن، حاضران بسوی پیشنماز و امام جماعت رفته و بعنوان تبریک به دست او و دیگر حاضران بوسه می‌زنند و از همدیگر عذرخواهی و طلب عفو می‌کنند.
مردم این خطه معتقدند روز عید، روز صلح و شادی، روز روبوسی و تبریک و تهنیت است از این رو وقتی که از مسجد بیرون آمدند، باید عداوت و کدورت‌ها به صلح و صفا تبدیل شود.
پس از برگزاری نماز عید فطر مردم مهاباد با انجام دید و بازدید اقوام این عید را جشن گرفتند.
در روز عید فطر، اگر کدورتی در میان بزرگان باشد، از یکدیگر گذشت کرده و آن را با روبوسی کنار می‌گذارند و همگان وقتی به یکدیگر می‌رسند با بوسیدن و تبریک عید بهم در اصطلاح آیینˈجیژن موباره کیˈ را به جای می‌آورند.
مردم پس از خروج از مسجد به صورت دسته جمعی یا انفرادی به خانه همسایه‌ها و فامیل رفته و عید را به آن‌ها تبریک می‌گویند.
افراد یک محله در روز عید در ابتدا برای تبریک گفتن به خانه همسایه‌های عزادار می‌روند و برای آنان دعای سالی خوش و بی مصیبت می‌کنند و پس از آن نوبت به بزرگان محله می‌رسد.
در روز عید، دخترانی که به خانه شوهر رفته اند باید به خانه پدران و برادران خود برای تبریک عید بروند.
در این روز، منزل بزرگ خانواده مالامال از اقوام است و اعضای خانواده حتی اگر در شهر دیگری ساکن باشند می‌کوشند روز عید را در منزل بزرگ خانواده باشند.
دید و بازدید عید گاهی تا چند روز هم طول میکشد و در این دید و بازدید‌ها میهمانان با شربت و شیرینی مورد پذیرایی میزبان قرار می‌گیرند و همگی از یکدیگر حلالیت می‌طلبند.
پرداختن زکات فطره در این منطقه نیز از پانزدهم ماه مبارک رمضان به بعد آغاز شده و پدر هر خانواده باید تا روز عید، زکات و فطریه افراد خانه را به افراد نیازمند و مستحق بدهد.
آداب و اصول و تشریفات ماه رمضان و عید فطر بطور معمول در بین تمام طوایف کرد و مناطق کردنشین هرچند با اندکی تغییرات برگزار می‌شود و تمام آداب و رسوم ذکر شده جزو فرهنگ، هویت و باور‌های این بخش از مردم کشورمان است.
گزارش از فریبا خضری
انتهای پیام/پ