ابوریحان بیرونی درباره رسم هدیه دادن نوروزی، به نقل از آذرباد (موبد بغداد) چنین آورده: «نیشکر در ایران، روز نوروز یافت شد، پیش از آن کسی آن را نمی شناخت. جمشید روزی نی را دید که از آن کمی به بیرون تراوش کرده، چون دید شیرین است، امر کرد این نی را بیرون آورند و از آن شکر ساختند. و مردم از راه تبریک به یکدیگر شکر هدیه کردند، و در مهرگان نیز تکرار کردند، و هدیه دادن رسم شد.»
در میان ایرانیان عیدی دادن فقط به افراد خانواده و فامیل خلاصه نمی‌شود. عیدی دادن به سرایدار، رفتگر محل، نامه‌رسان و ... (طبقه کم درآمد و زحمتکش جامعه) دارای تبرک، شگون و «دست لاف» است.
عیدی دادن یکی از رسم‌هایی است که از گذشته در فرهنگ ما وجود داشته است. در گذشته بزرگترهای فامیل، حتی ریش سفیدان محل به کوچکترها هدیه‌ای هر چند کوچک عیدی می‌دادند. در ایام نوروز کوچکترها برای دستبوسی به محضر بزرگترها می‌رفتند و مهم دریافت هدیه‌ایی تبرک یافته از سوی بزرگان بود.
برای بعضی از افراد شگون عیدی و دشت کردن از دست عیدی دهنده اهمیت داشت که به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر این رسم تا حدودی کمرنگ شده است.
به هرحال نوروز به عنوان پدیده‌ای فرهنگی در سرزمین ما ویژگیهایی دارد که آن را از دیگر مناسبتها متمایز و ممتاز می کند، از جمله این پدیده ها رسم و آداب عیدی دادن و عیدی گرفتن است.
به گفته کارشناسان فرهنگی، عیدی دادن و عیدی گرفتن ریشه در فرهنگ ایران باستان دارد، آن زمان که مردم در بامداد عید نوروز به نشانه بخشیدن روشنایی به زندگی یکدیگر برهم آب می پاشیدند و برای حفظ صلح و دوستی به یکدیگر هدیه می دادند.
آیین عیدی نوروز در ایران قدیم
با نیم نگاهی به عادات و سنتهای نوروزی در آیین کهن سرزمین ایران درمی‌یابیم که عیدی دادن و عیدی گرفتن ریشه دیرینه دارد و هیچگاه این سنت پسندیده از آیین نوروز باستانی حذف نشده است.
در گذشته های دور، ایرانیان در نوروز به یکدیگر شکر هدیه می دادند و برای هم آرزوی شادکامی همیشگی می کردند در حالی که این رسم در طول زمان رفته رفته تغییر شکل داد و به شکل و رسوم امروزی مبدل شده است.
براساس کتب آئین و رسوم عید نوروز در لحظه تحویل سال نو اهل خانواده عزیزترین نعمت‌های خدا همراه با هدایای نوروزی خود را داخل سفره هفت سین می گذاشتند و پس از تحویل سال نو عیدی بچه‌ها و بزرگترها از همین سفره هفت سین داده می‌شد.
براساس این آیین هر خانواده بنا به توان مالی‌‌اش به میهمانان خود گندم بو داده، سیب و سمنو یا تخم مرغ رنگ شده می‌‌داد و ارزش این هدایا در آن حد بود که صاحبخانه با این نیت که گندم نماد روزی و نشان فراوانی و برکت، تخم مرغ نشان تداوم نژاد آدمی، سیب نشان برکت و نعمت و فراوانی و سمنو نماد فراوانی خوراک است، آنها را به عزیزانش هدیه می‌‌کردند.
عیدی دادن در نوروز باستان
رسم سکه عیدی دادن در زمان هرمز دوم - شاه ساسانی در سال 304 میلادی آغاز شد و بر اساس کتب تاریخی ایران باستان داریوش دوم به مناسبت نوروز، در سال 416 پیش از میلاد سکه زرین ویژه‌ای ضرب کرد که یک طرف آن شکل سربازی را در حال تیراندازی با کمان نشان می‌دهد که این رسوم به دلیل افزایش مشکلات اقتصادی مردم آرام آرام جای خود را به هدایای سنتی و کشاورزی داد.
نکته مهم و قابل تامل این است که هم اکنون بیش از نیم قرن است که پول و وجوه نقدی جایگزین عیدی‌های شب عید شده است. رسمی که به گفته کارشناسان هم خوب است و هم بد در و نوع خود به اقتصادی برای خانواده‌ها مبدل شده است.
عیدی آن روزها دیگر خریدار ندارد
گذشت زمان در شیوه عیدی دادن تاثیر گذاشته است. آنچه در سال‌های گذشته به عنوان عیدی به هم می‌دادند، در حال حاضر مقبولیت چندانی ندارد. جوانان بیشتر تمایل دارند عیدی خود را به‌صورت نقدی دریافت کنند. مقدار و ارزش عیدی مورد سنجش عیدی گیرندگان واقع می‌شود.
برخی از خانواده‌ها بنا به دلایل مختلفی چون مشکلات اقتصادی، کدورت‌های خانوادگی، تجدد گرایی و .... از فرهنگ و سنن دیرینه فاصله گرفته، از عید دیدنی و عیدی دادن شانه خالی می‌کنند.
فصل، فصل عیدی دادنه! همه در فکر خریدن عیدی و هدیه برای نزدیکان و بویژه کودکان هستند.
گاهی انسان برای کودکان و بچه های اطرافیانش هدیه می گیرد، و گاهی هم برای بچه های خودش، سنّت هدیه دادن به کودکان بسیار کار خوبی است، اما همیشه با ظرافت‌های خاصی همراه است.
مثلا در دادن هدیه باید به سن بچه‌ها توجه بشود، و چیزهایی هدیه بدهیم که هم از آن چیز لذت ببرند، و هم اینکه یک حرکت فرهنگی کرده باشیم، دادن سجاده نماز به یک پسر بچه دبستانی نه تنها برای او نشاطی به همراه نمی‌آورد بلکه گاهی زدگی نیز خواهد داشت، و در مقایسه با هدایای دیگر بستگان امکان دارد این هدیه را خدای ناکرده بی‌ارزش تلقی کند.
پس انشاالله همه بزرگواران دوست‌دار دین و مذهب به این نکته توجه داشته باشند.
بدانیم بهترین راه اثرگذاری بر کودکان و نوجوانان هدیه دادن است، و برای فرزندان خود نیز بهترین هدایا را بگیریم زیرا براساس آیه شریفه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلَائِكَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ؛[تحریم/6] ای کسانی که ايمان آورده ايد ، خود و خانواده خود را از آتشی که هيزم آن مردم و سنگها هستند نگه داريد فرشتگانی درشت گفتار و سختگير بر آن آتش موکلند هر چه خدا بگويد نافرمانی نمی کنند و همان می کنند که به آن مامور شده‌اند
هدایت خانوانده و فرزندان اولی به هدایات دیگران است.
پاره‌ای از احکام هدیه دادن به فرزندان را به اختصار خدمتتان بیان می‌کنیم به امید اینکه مقبول واقع شود.
مسأله اول: برتری دادن فرزندی بر فرزند دیگر در هدیه دادن کراهت دارد![1] گاهی والدین فکر می‌کنند که فرزندان متوجه جریانات پیرامون خود نمی‌شوند، در حالیکه آنها حتی تبعیض در نگاه کردن را متوجه می‌شوند.
مسأله دوم: اگر یکی از فرزندان دارای خصوصیتی باشد که سزاوار برتری است، چنانچه باعث فتنه و فساد نشود برتری دادن او در هدیه خوب است.[2] یادمان باشد در این برتری سلیقه ای عمل نکنیم و سراغ فضیلت های دینی برویم.
مسأله سوم: اگر هدیه دادن به فرزندی موجب حسادت و کینه و فتنه شود حرام است.[3] خودمان با دست خودمان رابطه فرزندانمان را شکر‌آب نکنیم.
و مسأله آخر: کودک نمی‌تواند به صورت مستقل چیزی را به دیگران ببخشد.[4]
----------------------------------------------------
پی نوشت‌ها:
[1] تحریرالوسیله، ج2، ص61، مسأله22
[2] همان
[3] همان
[4] تحریرالوسیله ج2، ص12، مسأله1
منبع: همشهری آنلاین، رهروان ولایت
انتهای پیام/