ریزگرد‌ها، نفس خوزستان را تنگ‌تر می‌کند/برون رفت از مشکل ریزگرد‌ها نیازمند مشارکت جمعی است

به گزارش خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، بحران ریزگرد در اهواز به عنوان پدیده‌ای طبیعی ناشی از فرسایش خاک، نفس کشیدن را برای مردم خوزستان سخت کرده است.

به گفته کارشناسان؛ کانون این ریزگرد‌ها در کشور‌های همسایه و تالاب هورالعظیم در خوزستان است که به دلیل خشک کردن این تالاب برای برداشت ذخایر نفتی، میزان ریزگرد‌ها افزایش چشمگیری داشته است.

اقداماتی برای کاهش ریزگرد‌ها در خوزستان انجام شده است که از جمله آن می‌توان به کاشت نهال برای تثبیت خاک اشاره کرد، که البته باید در درازمدت اثرات آن را بررسی کرد.

در همین راستا با منصور قطبی سرابی کارشناس حوزه مهندسی آب ، خاک و کشاورزی، گفت‌وگویی داشته ایم که به شرح ذیل است:

دلیل اصلی تولید ریزگرد و بیابانی شدن دشت‌های کشور چیست؟

سرابی: احداث سد‌های مخزنی غول پیکر فاقد کلان نگری و ارزیابی‌های زیست محیطی بر روی رودخانه‌های کرخه، دز، کارون و دجله و فرات و همچنین اجرای طرح‌های زهکشی زیرزمینی کلاسیک فاقد ارزیابی‌های زیست محیطی، در اراضی زهدار و دارای افزایش ذخیره مخزن بیلان آب‌های زیرزمینی، واقع در زیر سد‌های بزرگ استان خوزستان و کشور‌های مذکورنه تنها موجب خشک شدن رودخانه‌ها، تالاب‌ها و دریاچه‌های حوزه‌های آبریز می‌‍شود، بلکه موجب تغییرات آب و هوائی این کشور‌ها نیز، فراهم می‌گردد.

بر روی هر رودخانه‌ای که سد مخزنی بزرگ احداث شود، اراضی زیر آن به دلیل افزایش عوامل تغذیه بیلان آب‌های زیرزمینی، به اراضی زهدارو تبخیری تبدیل می‌شود. جهت تنظیم سطح آب‌های زیرزمینی این قبیل از اراضی، اجرای طرح‌های تعادل بخشی کمی و کیفی منابع آب‌های زیر زمینی مورد نیاز است.

دلیل وجود کانون ریزگرد‌ها در غرب کشور چیست؟

سرابی: خشک شدن رود خانه ها، تالاب‌ها و دریاچه‌ها به دلیل احداث سد‌های مخزنی غول پیکر فاقد ارزیابی‌های زیست محیطی بر روی رودخانه‌های کرخه، کارون، دز، دجله و فرات؛ تخریب ساختمان خاکها، پوشش گیاهی و تولید ریز گرد‌ها به دلیل اجرای طرح‌های زهکشی زیر زمینی کلاسیک، دراراضی زهدار زیر سد‌های مخزنی بزرگ وهمچنین تغییرات اقلیمی، بدلیل انتقال آب‌های بین حوزه‌ای فاقد ارزیابی‌های زیست محیطی، از دلایل اصلی وجود کانون ریزگرد‌ها در غرب کشور است.

دلایل افزایش کانون‌ ریزگرد‌ها در خوزستان چیست؟

سرابی: یکی از مهم‌ترین ناگفته‌های تولید ریزگرد‌ها در استان خوزستان، تولید و تخلیه حدود 4 و 2 دهم میلیارد مترمکعب از زه آب‌های آلوده طرح‌های توسعه نیشکر و ... بداخل منابع آب رودخانه‌ها، هورها و خلیج فارس است، که در طی ۶۰ سال گذشته، علاوه بر تخریب کیفیت منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی استان مذکور، موجبات تخریب ساختمان خاکها، پوشش گیاهی و تولید ریزگرد‌ها در دشت‌های رودخانه‌ای این استان را فراهم آورده است.

در حالیکه؛ جلوگیری از تولید و تخلیه زه آب‌های آلوده مذکور به داخل این منابع، ممکن و میسر است. بنابراین تولید ریزگرد‌ها ، کویری و بیابانی شدن استان خوزستان از اشتباهات و ناآگاهی‌های سازمان آب و برق خوزستان، وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط زیست (به ویژه ازسود جویی مشاورین مربوطه)، ناشی گردیده است.

چه راهکار‌ی برای جلوگیری از تولید ریزگرد‌ها و بیابانی شدن دشت‌های استان خوزستان پیشنهاد می‌کنید؟

سرابی: اعمال مدیریت بهم پیوسته و یکپارچه منابع آب مبتنی بر ارزیابی‌های زیست محیطی در ۲۶ دشت رودخانه‌ای استان خوزستان، یکی از راهکار‌های مهم در زمینه جلوگیری از تولید ریزگرد‌ها، کویری و بیابانی شدن این قبیل از دشت‌ها محسوب می‌گردد.

بنابراین اجرای طرح‌های تعادل بخشی کمی و کیفی منابع آب‌های زیرزمینی مبتنی بر ارزیابی‌های زیست محیطی در اراضی زهدارو دارای افزایش ذخیره مخزن بیلان واقع در دشت‌های رودخانه‌ای زیر سد‌های استان خوزستان و ...، الزام آوراست، زیرا با اجرای طرح‌های مذکور نه تنها از هرگونه تبخیر از آب‌های زیرزمینی جلوگیری بعمل می‌آید، بلکه از تولید و تخلیه ۲/۴ میلیارد متر مکعب از زه آب‌های آلوده طرح‌های توسعه نیشکر و ... به داخل رود خانه ها، هور‌ها و خلیج فارس نیز، جلو گیری می‌شود. 

عملکرد وزارت جهاد و نیرو در رابطه با ریزگردها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

سرابی: ساختار تشکیلات سازمانی، تخصصی و قانونی وزارتخانه‌های مذکور، به تنهایی قادر به اداره امور آب کشور نیست، بنابراین جهت عبور استان خوزستان از بحران تولید ریزگردهها، تغییر ساختار تشکیلات سازمانی، تخصصی وقانونی وزارتخانه ها‌ی مذکور، الزامی است.

فعالیت‌های صنعتی چه نقشی در آلودگی‌های زیست محیطی کارون داشته اند؟

سرابی: تولید و تخلیه زه آب طرح‌های زهکشی زیرزمینی، طرح‌های توسعه نیشکر و ... به داخل منابع آب رود خانه ها، هور‌ها و خلیج فارس یک فاجعه ملی محسوب می‌گردد، زیرا موجبات نابودی اکو سیستم این منابع را فراهم آورده است.

انتقال زه آب طرح‌های توسعه نیشکر و ... به داخل تالاب شادگان از طریق زهکش شمالی جنوبی سرتا سری از طرف سازمان آب و برق استان خوزستان، یک اشتباه ویرانگر و راهبردی است چراکه زهکش مذکور، علاوه بر آلوده کردن منابع آب‌های زیرزمینی مسیرخود، موجب نابودی اکو سیستم تالاب شادگان و خلیج فارس نیز شده است.

اجرای طرح‌های درختکاری از طرف وزارت جهاد کشاورزی در سر چشمه‌های تولید ریزگردها، به جز اتلاف وقت وهدر رفت سرمایه‌های کشور هیچ نتیجه‌ای نداشته و نخواهد داشت، چراکه آبیاری درختان مذکور، موجب بالا آمدن هر چه بیشتر سطح آب‌های زیرزمینی و درنهایت موجب افزایش تبخیر و به دنبال آن افزایش هر چه بیشتر شوری این اراضی  خواهد شد.

از نظر اجرای هر گونه طرح درختکاری و جنگل کاری، احیای منابع خاک اراضی زهدار و شور ضروری است، بنابراین با احیای منابع خاک مذکور، تنها از طریق اجرای طرح‌های تعادل بخشی کمی و کیفی منابع آب‌های زیرزمینی در این قبیل از اراضی  میسر می‌گردد. 

راهکار کاهش  ریزگرد‌ها در استان خوزستان و کشور‌های عراق و سوریه چیست؟

سرابی: برای جلوگیری ازتولید ریزگرد‌ها در استان خوزستان و کشور‌های مذکورسه راهکار‌کوتاه مدت، میان مدت و درازمدت وجود دارد.

راهکار کوتاه مدت؛ مانند باز کردن دریچه ۲۰ سد استان خوزستان و ۲۲ سد کشور ترکیه از نظر تأمین حقابه زیست محیطی رودخانه‌ها و تالاب‌های هورالعظیم، هورهویزه، تالاب شادگان و تالاب‌های اطراف رودخانه‌های دجله و فرات است.

راهکار‌میان مدت؛ با اجرای طرح تعادل بخشی کمی و کیفی منابع آب‌های زیرزمینی در دشت‌های رودخانه‌ای، زهدار و دارای افزایش ذخیره مخزن بیلان استان خوزستان و کشور‌های مذکور، امکان جلوگیری از هرگونه تبخیر از آب‌های زیرزمینی، جلوگیری از افزایش شوری منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی، جلوگیری از تخریب ساختمان خاک‌ها، احیای ساختمان خاک‌ها، پوشش گیاهی و احیای نخلستان‌های خرمشهر و آبادان، امکان جلوگیری از تولید و تخلیه زه آب‌های آلوده طرح‌های زهکشی زیر زمینی نیشکر و ... به داخل رودخانه‌ها و تالاب‌های استان خوزستان، حداقل به میزان ۲/۴ میلیارد متر مکعب در سال و امکان تولید منابع آب زیر زمینی جدید، حداقل به میزان ۵ میلیاردمتر مکعب در سال فراهم می‌گردد.

راهکار‌های دراز مدت؛ تشکیل وزارت آب، جنگل، مرتع و آبخیز داری از طریق ادغام معاونت آب و آبفای وزارت نیرو وسازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری وزارت جهاد کشاورزی، تجدید نظر اساسی در قوانین و اعتبارات آب و ضوابط و معیار‌های سازمان برنامه و بودجه، نظارت همه جانبه شورای عالی آب به امور آب کشور و همچنین احیای منابع آب، خاک و نخلستان‌های خرمشهر و آبادان، جنگل کاری کمربندی در مسیرسرچشمه‌های تولید ریزگرد با استفاده از درختان بومی است.

انتهای پیام/