اقتصاد مقاومتی به معنای تشخيص حوزه‌های فشار در شرایط کنونی تحریم و متعاقبا تلاش برای کنترل و بی اثر کردن این تحریم هاست؛ این مفهوم در شرايط آرمانی هم تبديل چنين فشارهايی به فرصت را فراهم می آورد که قطعا باور و مشارکت همگانی و اعمال مديريت‌های عُقلايی و مدبرانه؛ پيش شرط و لازمه عملی شدن این مولفه است.
اقتصاد مقاومتی کاهش وابستگی‌ها و تاکيد روی مزيت‌های توليد داخل و تلاش برای خوداتکايی است. البته منظور از اقتصاد مقاومتی واقعی، یک اقتصاد مقاومتی فعال و پویاست نه یک اقتصاد منفعل و بسته، چنانکه مقاومت برای دفع موانع پیشرفت و کوشش در مسیر توسعه تعریف می‌شود.
در اقتصاد مقاومتی هدف آن است که بر فشارها و ضربه‌های اقتصادی دشمنان غلبه شود و اقتصاد کشور را در برابر تکانه‌های خارجی و بین المللی محافظت کند.
تاکید رهبر معظم انقلاب بر مسئله اقتصاد مقاومتی را باید ناشی از عمق نگاه و رویکرد ایشان نسبت به مسائل کشور و راه‌حل‌های موجود برای برطرف کردن معضلات کشور در عرصه های گوناگون دانست.
از نظر مقام معظم رهبری مهمترین، موثرترین و عالمانه‌ترین راهکار برای حل مشکلات کشور، نگاه به ظرفیت‌های داخلی کشور و استفاده از پتانسیل‌ها و امکانات موجود جهت حل مشکلات و رفع کاستی‌ها است.
رهبر معظم انقلاب در این رابطه می‌فرمایند: «آنچه کشور را نجات می‌دهد، تکیه به نیروى داخلى و نگاه به درون است؛ هم در زمینه‌ى اقتصاد، هم در زمینه‌ى مسائل گوناگون اجتماعى و سیاسى، هم در زمینه‌ى مسائل فرهنگى.»
همچنین ایشان در باب اهمیت اتکا به نیروهای داخلی و ضرورت توجه به ظرفیت‌های موجود در کشور می فرمایند: «تا وقتى که ما چشم‌مان به دست دیگران باشد، دنبال این باشیم که کدام مقدار از تحریمها کم شد، کدام مقدار چنین شد، فلان حرف را فلان مسئول آمریکایى گفت یا نگفت - تا وقتى دنبال این حرفها باشیم - به جایى نمی‌رسیم. ما یک کشور بزرگ هستیم، یک ملّت قوى هستیم، ملت بافرهنگى هستیم، ملت بااستعدادى هستیم، ثروت خدادادى هم الى‌ماشاءالله [داریم]؛ مسئولین مان هم خوشبختانه مسئولین دلسوزى هستند، دلشان می‌خواهد کار کنند، ما هم کمکشان می‌کنیم، دعایشان هم می‌کنیم؛ البته اصرار هم می‌کنیم که مسئولین هم به نیروى داخلى تکیه کنند؛ از مسئولین هم می‌خواهیم به مردم اعتماد کنند، به نیروى داخلى اعتماد کنند، سعى کنند این سرچشمه‌ى فیاض تمام نشدنى را در داخل، خروشان و فروزان و جوشان کنند؛ این اگر شد، همه‌ى درهاى بسته باز خواهد شد.»
در واقع نگاه به داخل موجب می شود که از یکسو از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های نهفته و موجود در کشور در صورت مدیریت صحیح استفاده بهینه شود و از سوی دیگر در برخورد با قدرت‌های خارجی مسئولان کشور در موقعیتی عزتمندانه قرار گیرند و از خود ضعف و سستی نشان ندهند و برای حل مشکلات نگاهشان به خارج کشور نباشد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب در پیامی سال 96 را سال «اقتصاد مقاومتی: تولید- اشتغال» نام‌گذاری کردند. ایشان با اشاره به تلخی‌ها و سختی‌های سال 95 که مربوط به مشکلات معیشتی و اقتصادی مردم به‌ویژه طبقات ضعیف و متوسط بود، بیان کردند: «من از وضع مردم مطلع هستم، بنابراین تلخی کام مردم به‌ویژه طبقه ضعیف را از مشکلات اقتصادی همچون "گرانی، بیکاری، تبعیض‌ها و نابرابری‌ها و آسیبهای اجتماعی" با همه‌ی وجود حس می‌کنم. ایشان تاکید کردند: «علاج، در تقسیم کردن اقتصاد مقاومتی به نقاط کلیدی و مهم و تمرکز همه همت مسئولین و مردم بر آن نقاط است و این نقاط کلیدی عبارت است از تولید داخلی و اشتغال بویژه اشتغال جوانان».
لازم به یادآوری است که رهبر انقلاب برای دومین بار به بحث اقتصاد مقاومتی اشاره کردند و پیش از این نیز سال 95 را سال اقتصاد مقاومتی و اقدام و عمل نام گذاری کرده بودند.
دلیل اهمیت اقتصاد مقاومتی این است که نوسان‌های مختلف در اقتصاد کشور تکانه‌هایی را به همراه داشته که خود را در زندگی و معیشت مردم جامعه نشان داده است و عامل اصلی بسیاری از معضلات اجتماعی بوده و این امر به دلیل وابستگی اقتصاد کشور به فروش نفت است که به یک اقتصاد رانتی و وابسته به جریان اقتصاد بین المللی بدل شده است؛ اقتصادی که با هر تنشی در بازار انرژی دچار چالش می‌شود و از سوی دیگر همین موضوع، ابزاری برای آمریکا و هم پیمانان غربی اش فراهم کرده تا با اِعمال تحریم‌های ظالمانه، منافع سلطه‌جویانه خود را به پیش ببرند. بنابراین وجود و تداوم چنین شرایطی به لحاظ اقتصادی و سیاسی پیامدهای نامطلوبی را برای کشور به همراه دارد.
اما وجود برخی مشکلات مخصوصا در بخش خصوصی موجب شده این مسیر به خوبی طی نشود. از سوی دیگر به دلیل تحریم‌های چند ساله به یکباره راه واردات به کشور تا حدودی گشوده شد تا جایی که متاسفانه تراز تجاری کشوری منفی شد. در ادامه و با برداشته شدن موارد معدودی از تحریمها، میزان صاردات نفت افزایش پیدا کرد که این امر تناظری با وابستگی کم تر به فروش و صادرات نفت در اقتصاد مقاومتی ندارد.
موضوع دیگری که باید در این زمینه به آن اشاره کرد کمبود قوانین برای تحقق اقتصاد مقاومتی است. به نظر می رسد باورهای فرهنگی نامناسب در حوزه فعالیت‌های اقتصادی، بهره وری پایین عوامل تولید در کشور، وابستگی به درآمدهای نفتی، ساختار آسیب پذیر بازرگانی خارجی، بانک محوری اقتصاد ایران، عدم ثبات لازم در خط مشی‌ها و سیاست‌های کلان اقتصادی، نبوده قاعده‌مندی در اعمال سیاست های اقتصادی و عدم پاسخگویی مناسب دولت‌ها در مورد عملکرد اقتصادی‌شان، سایر چالش‌های پیش روی برای رسیدن به تولید و اشتغال پایدار در کشور است.
بر اساس اصلی در اقتصاد، افزایش 2 درصدی در تولید برابر با یک درصد کاهش در نرخ بیکاری ادواری است. بنابراین ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین بررسی‌ها در علم اقتصاد، اشتغال را معلول تولید می‌دانند. از سوی دیگر در تمامی توابع تولید و مدل‌های رشد اقتصادی از ابتدا تاکنون، موجودی سرمایه به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر تولید غیر قابل انکار است. بدین معنا که برای تولید در هر کشور و به تبع آن ایجاد اشتغال، سرمایه گذاری و انباشت سرمایه یک شرط لازم و نه کافی است. سرمایه‌هایی در سه بخش خصوصی و دولتی ،خارجی تامین می شود. در بخش خصوصی به دلیل بهره وری پایین عوامل تولید به ویژه نیروی کار رقابت اندکی وجود دارد.
به طور کلی بالا بودن ریسک و پایین بودن بازدهی در فعالیت‌های تولیدی، مهم ترین چالش سرمایه گذاری بخش خصوصی برای تولید است. از سوی دیگر در بخش دولتی نیز وجود نرخ بالای بیکاری و کمبود درآمد از عوامل اصلی محدودیت سرمایه گذاری است. اما سرمایه‌گذاری بخش خارجی از جمله مواردی است که باید به ان اشاره کنیم که پس ازبرجام زمینه گسترده‌ای برای آن فراهم شد اما کشورمان به دلیل تمرکز بر تعاملات بازرگانی عملکرد چندان مثبتی را نیز در این زمینه نداشته است و وجود ابهام در فرجام برجام فضای امن و مناسبی را برای جذب سرمایه گذاری فراهم نکرد. تهدیدات و در پیش گرفتن سیاست زمین و هوا از سوی کشورهایی مانند آمریکا به روند منفی را برای جذب سرمایه گذاری خارجی ایجاد کرده است.
با توجه به مواردی که گفته شد تولید و اشتغال در سالی که گذشت از روند مناسبی برخوردار نبود و نرخ بیکاری همچنان به دغدغه اول مردم و دولت تبدیل شد. حال باید منتظر بود و دید که آیا وعده دولت در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی عملیاتی می شود یا خیر؟
انتهای پیام/