آری یلدا؛ با قدمتی هفت‌هزارساله به ما می‌گوید نیاکان ما هفت هزار سال پیش به دانش روزشماری دست پیداکرده بودند و می‌دانستند نخستین شب زمستان بلندترین شب سال است ، البته باید گفت بلندترین شب سال دیگر به معنای گذشته برای بودن در کنار هم بلند نیست، چرا که امروزه همه اهالی خانواده به قدری مشغله کاری، فکری و ذهنی دارند که تا آماده سور و سات این مراسم شوند، نیمی از شب با گشت و گذار در فضای مجازی گذشته است، اما باید گفت یلدا فرصتی است تا در این روزهایی که دید و بازدیدهایمان با تماشای عکس پروفایل‌های صفحات مجازی‌مان خلاصه می‌شود یادی کنیم از عزیزترین‌های زندگی‌مان؛ همان‌هایی که در پس شلوغی روزمره‌مان کمرنگ شده‌اند همان هایی که با نواز هایشان قد کشیدیم و حالا نوبت ما است که همدردی واحترام با آنا ن شاید بتوانیم گوشه ای از محبت وزحمتشان را جبران کنیم وبنشینیم نفس هامان را با هم یک دل کنیم و خاطرات سرشار را از میان سینه هامان بیرون بریزیم تا خانه ها روشن شود.
همدان به عنوان یکی از کهن‌ترین شهرهای کشور، دارای سنت‌های خاص و ویژه‌ای مانند شب یلدا معروف به شب چله است همدانی ها هم مانند سایر شهر های کشورتلاش می‌کنند شبی به‌یادماندنی را به همراه خانواده خود خلق کنند. مغازه‌ها و شیرینی فروشی‌ها پرشده از آجیل و کیک و شیرینی‌هایی که به شکل هندوانه نماد فراموش نشدنی شب یلدا تزئین شده‌اند ، همه در تلاطم برپایی جشنی هستند تا بتوانند این شب را به خاطره‌ای ماندگار و لذت بخش تبدیل کنند .
مردم همدان از شب یلدا به عنوان( شب چله) یاد می‌کنند، شبی که نخستین شب زمستان است و خانواده‌ها برای گذراندن این شب طولانی دوردر کنار هم جمه می شوند تا سرمای این شب را به گرمای خانوادگی تبدیل کنند.
در شب یلدا فال گرفتن از کتاب حافظ مرسوم بوده وخانواده ها با دلی ساده وبی غل غش با انتخاب گردو و شکستنش از روی پوکی و یا پری آن، آینده خود را پیشگویی می‌کردند.
اما آنچه در فرارسیدن این جشن مهم است، فراهم کردن سور و سات این شب است که همواره چند روز مانده به شب چله آماده می‌شود تا بتوانند شبچره خوبی را برای این شب تدارک ببینند.
انجیر، کشمش، مویز، شانی، هندوانه و تخمه خربزه، شبچره چله در گذشته به شمار می‌رفت که در کنار کرسی فضای بسیار جذابی را ایجاد می‌کرد، اما امروزه گویا به همراه سبک زندگی، مزاج‌ها نیز تغییر کرده و خوراکی‌ها رنگ و لعاب دیگری به خود گرفته است.
از این رو بر آن شدم برای اطلاع از مراسمات این ایام، با کارشناس مردم‌شناسی اداره‌کل میراث فرهنگی همدان هم صحبت شوم.
شب یلدا همدانی ها در کنار کرسی
فریبا نعمتی کارشناس مردم شناسی با اشاره به اینکه شب یلدا در همدان از سالیان دور با مراسم‌‌های آئینی جالبی همراه بوده است، گفت: در این شب علاوه بر برپایی کرسی و مصرف شبچره‌هایی بر روی آن، آئینهای سنتی را نیز داشتند.
وی ادامه داد: در همدان نیز چون سایر نقاط کشور، رسم است که شب چله منزل بزرگترها رفته و در کنار بزرگترها این شب را می‌گذرانند، البته هر کس مقداری شبچره، میوه و سایر مایحتاج شب چله را نیز با خود می‌آورد.
کارشناس مردم‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی همدان اظهار داشت: شبچره‌های همدانی‌ها شامل محصولات کشاورزی آنها چون کشمش، مویز، سنجد، هندوانه و... می‌شد که همراه با شیرینی‌ها و نان روغنی‌هایی که بانوی منزل پخته بود، می‌شد.
فال سوزن یلدای همدان ثبت ملی شد
وی با اشاره به اینکه فال سوزن از جمله آئینهای سنتی این شب است، خاطر نشان کرد: این مراسم که مخصوص شهر همدان است، به ثبت ملی رسیده است.
نعمتی یادآورشد: این مراسم به گونه‌ای بود که وقتی خوردنی‌ها تمام شد، یک تکه پارچه تازه و آب ندیده می‌آورند و یک نفر زن مسن و با کمال که شعر از حفظ دارد، شعری می‌خواند و دختر بچه کوچکی به همان پارچه سوزن می‌زند.
وی ادامه داد: حاضران مجلس در دل نیت می‌کنند و وقتی خواندن هر شعر که تمام شد در هر محلی که دختر سوزن زده (البته دیگران محل سوزن زدن‌ها را نبایند ببینند) مخصوص یک شعر است و هر کسی هر نیتی دارد یکی از آنها را که مخصوص یک شعری است، انتخاب و شعر را جواب نیت خود می‌داند.
مهره‌اندازی در شب یلدا
وی در ادامه به آئین مهره اندازی در شب یلدای همدان اشاره کرد و گفت: شب چله فال گرفتن و مهره انداختن نیز رواج دارد به طوری که یک نفر یک کوزه پر از آب می‌آورد و هر کس نشانی از خود چون دکمه، انگشتر، سنجاق و... را درون کوزه می‌اندازد.
نعمتی خاطرنشان کرد: پس از مهره انداختن درون کوزه، دخترک کوچکی با لباس قرمز و روسری توری قرمزی بر سر همراه با شعرخوانی یکی از بزرگترهای مومن، دست در کوزه کرده و مهره را برمی‌دارد، که بنا به هر شعری که خوانده شده، هر کس نیت خود را تصور می‌کند.
چله‌ای داماد برای عروس در شب یلدا
وی با اشاره به یکی دیگر از رسوم شب چله همدان یادآور شد: فرستادن شب چله‌ای برای عروس عقد کرده از دیگر رسومات همدانی‌هاست به طوری که خانواده شوهر وظیفه دارد برای عروس خود شب چله‌ای بفرستند.
کارشناس مردم‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی همدان بیان کرد: خانواده شوهر خنچه‌ای از خوراکی‌های شب یلدا به همراه هدیه‌ای برای عروس را برای خانواده دختر می‌فرستند و خانواده عروس هم متقابلاً هدیه‌ای را برای داماد می‌فرستند.
وی افزود: این روزها شاید دیگر این رسومات در خانواده‌ها اجرا نشود، اما چه بهتر که این آئین‌ها ثبت شود تا بتوان نسل به نسل آن را منتقل کرد و درس وحدت و همدلی را از گذشتگان فراگرفت.
چه زیباست با این‌همه آیین و رنگ، این‌همه مهر و محبت ، یادی کنیم از افرادی که این روزها در حسرت جشن گرفتن یلدا هستند. یادی کنیم از کودکان بی‌سرپرستی که کسی نیست فال حافظ برایشان بگیرد یا زلزله زدگان مردم کرمانشاه وسرپل ذهاب ویادی کنیم از کودکانی که آجیل شب یلدا را فقط پشت ویترین مغازه‌ها با چشم‌هایشان مزه مزه می‌کنند، به امید یلدایی بدون فقر.
انتهای پیام/ج