پژوهش با پرسشگری به وجود می آید

به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛  نشست تخصصی شعر به مناسبت هفته پژوهش صبح امروز در حوزه هنری با حضور اسماعیل امینی، شاعر و محمدرضا سنگری، پژوهشگر ادبی برگزار شد.

در این مراسم اسماعیل امینی، شاعر در خصوص پژوهش شعر گفت: یک خطایی در حوزه شناخت پژوهش وجود دارد. پژوهش این است که کتاب ها را بگردیم یا در اینترنت جستجو کنیم. جملاتی از خودمان بر آن بیفزاییم تا امتیازی برای دانشجو یا استاد بیاورد. البته پژوهش آماده هم داریم. از وقتی که اهل قدرت وارد حوزه های علمی شدند، مانند بقیه حوزه ها آثار و برکاتشان هم مشاهده شد!

امینی تصریح کرد: پژوهش با پرسشگری به وجود می آید. مسئله پژوهش جدی تر از این است که بگوییم دانشجو یا دانش آموز تا هفته آینده پژوهشی بیاورد. مسئله پژوهش به این دلیل بسیار جدی است که اگر سوال، پرسش و نظریه ای نداشته باشیم، نه متوجه می شویم در گذشته چه کرده ایم نه متوجه می شویم در آینده چه خواهیم کرد. علتش این است که از همان ابتدا که بچه ها وارد دبیرستان می شوند، با پرسشگری کاری ندارند. به آنها معلوماتی می دهیم و می خواهیم که عین همان مطلب را به ما برگردانند.

وی افزود: وقتی از ادبیات انقلاب اسلامی حرف می زنیم، به خاطر دلبستگی است که به انقلاب داریم. اما بحث گسترده تر از این موضوع است. حتی اگر کسی به ارزش هایی که در این دوره آفریده شده معتقد نباشد، بالاخره پس از چهل سال آثاری در این دوره آفریده شده است. چه دوستداران انقلاب، چه منکران آن و چه کسانی که با سیاست کاری ندارند، در این دوره آثاری خلق کرده اند. در این مملکت جنگ تحمیلی رخ است. گاهی شاعر یا داستان نویسی پیدا می شود که هیچ نشانه ای از جنگ در آثار او نیست. مثل این است که فردی 50 سال شاعری کند و هیچ نشانه ای از باران در شعرش نباشد. انگار این فرد در این دنیا زندگی نمی کرده که هیچ اثری از جنگ در اثرش نیست.

این شاعر ادامه داد: گاهی شاعری داریم که تا این حد ستیزه با مردم دارد که هیچ نشانه ای از اصطلاحات مردم نه به تایید و نه انکار در شعرش نیست. همین که آیا ادبیات انقلاب ما برآیند انتخاب طبیعی مولفان و یا سفارش دستگاه های دولتی بوده، قابل پژوهش است. مهمترین کاری که در حوزه محتوایی در پژوهش های دانشگاهی می توان انجام داد، همین است. آیا انچه در این چهل سال افریده شده ثابت بوده یا تغییر کرده است. و این تغییر در جهت رشد و تعمیق یا سطحی شدن بوده است.

وی افزود: وقتی می گوییم شعر و ادبیات انقلاب اسلامی،  توقعمان این است که همه مولفان از آن تحلیل داشته باشند یا اینکه نگاه ها و طیف های مختلف سیاسی  در آن حضور داشته باشند. آیا ما به لحاظ ساخت و قالب های شعری فراروی داشته ایم یا خیر. وقتی برخی موضوعات الویت دارند، آیا کاربردی هم دارند؟ این مسائل برای شناخت ما و ترسیم راه آینده انقلاب ضرورت دارد.

امینی ادامه داد: برای شناخت فرهنگی و شیوه زندگی مردم در هر دوره ای، همیشه معتبرترین اسناد نوشته های تاریخی نیستند. اگر می خواهیم درباره ادبیات انقلاب پژوهش کنیم، می خواهیم بگوییم ارزش های اصلی مثل وحدت، استکبار ستیزی و اتکا به مستضعفان را از کجا باید پیدا کرد و این اصطلاحات در تصور مردمی که انقلاب کردند چگونه بوده است. پژوهش کردن در متون ادبی جلوی تحریف و تغییرات تدریجی را می گیرد. این در نوشته ها، شعرها و زمزمه های آن مردم دیده می شود. مثلا یک نفر پژوهشی درباره قیصر امین پور انجام داد و نظریه اش درباره این شاعر در پژوهش های بعدی بازتاب داشت. در حالی که بنده سالها افتخار دوستی با این شاعر را داشتم و گواهی می دهم که هیچ کدام از یافته های آن پژوهش نسبتی با تفکرات و شعر قیصر امین پور ندارد. جریان شعر انقلاب ادامه کاملا منطقی هزار سال شعر فارسی است.

وی تصریح کرد: اتفاقی که در شعر انقلاب افتاده، این است که جهان اسطوره ای دلخواه شاعر محقق شده است. شاعر این جهان اسطوره ای را فقط در متون ادبی نمی دیده، بلکه در اطراف خود می دیده است. در روزگار جنگ، شاعرها  از اسطوره های جنگ جا می ماندند.

در ادامه این مراسم محمد رضا سنگری، پژوهشگر ادبی با اشاره به اینکه فرد پژوهشگر باید حداقل دانش این کار را داشته باشد، بیان کرد: هرکسی نمی تواند وارد هر حوزه ای در پژوهش شود. باید با آن موضوع زندگی کرده باشد. باید فرد روشمند و بینش مندی باشد و از آن موضوع و مسئله فهم داشته باشد. اگر یک چنین تکیه گاهی برای او وجود نداشته باشد، نمی توان به آن امید بست. دیگر امروز تحولات آن قدر شتابناک است که پدیده ها در پی هم می آیند. اگر الان به پدیده ای نپردازیم، به پدیده جدیدی دچار می شویم و مجال پرداختن به پدیده های گذشته برای ما پیش نمی آید. خود دفاع مقدس یک پدیده ادبی با خود آورده است. اگر امروز به آن نپردازیم، این دوره را از دست خواهیم داد. در دوره 8 سال دفاع مقدس لباس نوشته داشتیم. پوتین نوشته ها، دشت نوشته ها هم از آن دوران به جا مانده است. ما همچنین در آن دوران میثاق نامه هم داشتیم.

وی افزود: میثاق نامه در ادبیات 50 سال پیش ما یک سند صوتی بود اما در روزگار ما یک پدیده و ژانر ادبی است که می توان به آن پرداخت. قلمرو های ادبی در روزگار ما تغییر می کند. امروز نثر به شعر طعنه می زند. تا کنون بیش از 8 هزار کتاب خاطره منتشر شده است. الان حداقل 4 هزار شاعر داریم که از این میان 100 شاعر شاخص هستند و مجموعه شعرشان قابل اتکاست. حتی اگر الان کسی شعر نگوید تا 500 سال موضوع برای پژوهش داریم.

وی افزود: قبل از فوت قیصر امین پور، این شاعر گفت که از گذشته ام پشیمان نیستم و کارهای جدیدی که دارم همان اندیشه هایی است که در گذشته داشتم منتها با دیدی فراتر. در شعر برای جنگ قیصر می توان صلح گرایی وی را دید. باید برای پژوهش های زخمی کاری کنیم. این پژوهش ها کم کم انگاره درست می کند. لایه های پنهان شعر دوره انقلاب اسلامی را باید کشف کنیم. باید امروز در زمینه ادبیاتمان نظریه پردازی کنیم. امروزه کاملا تداوم و استمرار ادبیات انقلاب اسلامی را می بینیم. این ادبیات تاثیر گذار است. هم در جامعه و هم برون از آن تاثیر داشته است. شعر عصر انقلاب اثر پذیرفت؛ اما هویت خودش را گم نکرد. یعنی با زمان همراه است.

این پژوهشگر ادبی با اشاره به توجه به نوآوری در شعر امروز بیان کرد: شعر انقلاب شعر امید است نسبت به جهان لحظه به لحظه عکس العمل دارد. حضور یکی از ویژگی هایی است که نسل امروز ادبی ما دارد. ادبیات امروز ما جریان ساز است؛ به خصوص اینکه شعرمان هم آفاقی هم انفسی است. عرفان شعر امروز ما قابل مقایسه با شعر دیروز نیست.

انتهای پیام/