حجت الاسلام و المسلمین محمدی به مناسبت هفته وقف در بازدید از باشگاه خبرنگاران جوان به سوالاتی درباره وقف پاسخ داد.
به گزارش خبرنگار
حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛حجت الاسلام والمسلمین علی محمدی، از سال ۱۳۸۸
رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه است و در طی این ۸ ساله سپری شده، فعالیت‌های گوناگونی را با محوریت ترویج و تبلیغ فرهنگ وقف، در جامعه ایجاد کرده است و توانسته با همکاری معاونت‌هایی چون؛ فرهنگی، اجتماعی، حقوقی، فعالیت‌های قرآنی و ... به سطح ارتقای این سازمان کمک شایانی کند.
اوقاف و امور خیریه، تنها سازمانی است که در کنار رسیدگی به موقوفات جامعه، گسترش، حفظ و نگهداری امامزادگان و بقاع متبرکه را نیز در دستور کار خود قرار داده است و در حال حاضر با چشم اندازی به سوی توسعه عمران و آبادانی این اماکن گام برمی دارد.
حجت الاسلام والمسلمین محمدی،
رئیس سازمان اوقاف، همزمان با
دهه وقف و روز وقف و رسانه، با
بازدید از باشگاه خبرنگاران جوان، پاسخگوی سوالات حقوقی موقوفات شد و درباره حواشی این سازمان و کمپین «همه واقف باشیم» گفت.
مهمترین نکات مطرح شده در این مصاحبه به شرح زیر است:
وقف حکم الهی است و تغییر نمی‌کند/ در زمان پهلوی عده ای با آگاهی حسینیه هایی را وقف کردند/ سال 1389 70 درصد مردم با وقف آشنا نبودند/ مطالبات مقام معظم رهبری مبنی بر پیوند وقف با علم و رشد علمی کشور امسال به صورت رسمی توسط شورای انقلاب فرهنگی ابلاغ شد/ ما خود را ملزم به رعایت قوانین تفاهم‌نامه بین میراث فرهنگی و اوقاف می‌دانیم/ فروش مال وقفی به غیر، از بی‌توجهی به حکم الهی است/ خرید و فروش ملک وقفی فعلی غیر مشروع و حرام است/ امروزه موقوفه‌هایی داریم که نیت اهل خانه هم در سند‌ها آورده شده است/ باید فرهنگ سازی استفاده از موقوفات در جامعه نهادینه شود/ متاسفانه بعضی از مسئولان اجرایی بنا بر خارج کردن ملک از وقف دارند
باشگاه خبرنگاران جوان - با این سوال شروع کنیم که از سال 88 که شما ریاست سازمان اوقاف را عهده دار شدید، تا چه اندازه از اهداف و یا برنامه هایی که داشتید محقق شده است؟ و چه نمره ای به خودتان می دهید؟
خوب بوده، چون هر سال گزارشی از عملکرد های خود را تهیه و ارزیابی خواهیم کرد.
باشگاه خبرنگاران جوان - با توجه به تغییر نسل ها و متفاوت بودن فضای جامعه با دهه های گذشته، سازمان اوقاف براساس نیاز های جامعه چه تغییراتی را به همراه داشته است؟
وقف حکم الهی است و تغییر نمی‌کند اما مصداق و یا نیازش متناسب با جامعه قابل تغییر است، این طبیعت زندگی اجتماعی و بشری است. در زمان رضا خان و پسرش، حکومت مانع عزاداری امام حسین (ع) شد، ولیکن آن زمان می بینیم که عده ای با آگاهی و بصیرت حسینیه و یا تکیه هایی را با نیت عزاداری امام حسین (ع) وقف کردند. الحمد الله این موضوع در کشور ما زمینه اش به برکت انقلاب اسلامی و توجه مقام معظم رهبری، به خوبی فراهم شده است.
باشگاه خبرنگاران جوان - شاید هنوز هم مردم نگاه سنتی به وقف دارند و جامعه پر رنگ تر از نیازهای جدید آنها را می شناسد، سازمان اوقاف چگونه می تواند نیازهای روز را به موقوفات پیوند بزند؟
ما از همان سال اول، برنامه ای را تحت عنوان «وقف و رسانه» تعریف کردیم و بر همین اساس سه نظرسنجی در سال های 88، 89 و 95 در استان تهران و سطح کشور انجام داده ایم. با توجه به نتیجه نظرسنجی سال 1389 متوجه شدیم که 70 درصد از مردم با وقف آشنا نیستند، به همین منظور تبلیغ و ترویج وقف را در اولویت برنامه‌های خود قرار دادیم.
الحمدالله تا الان صداوسیما و مطبوعات همکاری کردند و لازم میدانم که تشکر کنم، ولی کافی نیست. ما اگر بخواهیم در سطح جامعه فرهنگ سازی وقف را داشته باشیم، باید بیش از این کار کنیم، چراکه در سه دهه حکومتی نادرشاه، رضا خان و زمان اصلاحات ارضی، اقدام حکومتی و هدفمندی علیه وقف شکل گرفت.
ممکن است قبل و یا بعد از انقلاب اسلامی بعضی از کارهای انجام شده شایسته نبوده باشد و حتی شاید سبب ناراحتی مردم شده باشد اما برای علاقه مند کردن مردم به وقف باید فرهنگ سازی وسیعی در سطح جامعه انجام شود، که الحمد الله تا امروز موفق بوده است.
از اول انقلاب سال 58 تا پایان سال 88 موقوفاتی که توسط مردم انجام شده حدود 13 هزار و 500 موقفه است، از سال 89 تا امروز 15 هزار وقف صورت گرفته است و این نشان از اطلاع رسانی و مطرح کردن این حکم الهی است، که بخشی از عملکرد صدا و سیما و مطبوعات را نشان میدهد.
بخش دیگر از فعالیت‌های اوقاف اجرایی است که به ما مربوط می‌شود و باید مدیریتمان شفاف، منضبط و امین باشد تا درست عمل کنیم. ما پیش از این در دوران دفاع مقدس مشاهده کردیم که مردم از جان و فرزندان خود گذشتند و جان هایشان را وقف کردند. کسی که وقف جان داشته باشد وقف مال برایش راحت تر است. در آن زمان وقف مال هم داشتیم که مانند پشتیبانی و کمک های مردمی بود. به حتم مردمی که این سابقه را دارند، الان هم برای دفاع از حرم رفتند. شما می بینید که شهدای مدافع حرم چه کردند و چگونه از جان و مال خود گذشتند.
باشگاه خبرنگاران جوان- با توجه به فرمایش مقام معظم رهبری مبنی بر پیوند وقف با علم و رشد علمی کشور، سازمان اوقاف چه کارهایی در این زمینه انجام داده است؟
به عنوان یکی از مطالبات و منویات رهبری دو و سه سالی است در سازمان اوقاف رشد علمی کشور را مطرح کرده ایم و امسال هم به صورت رسمی از سوی شورای انقلاب فرهنگی به سازمان ابلاغ شد و برای آماده کردن این موضوع و اجرایی کردن آن جلساتی را تشکیل دادیم و مدیرانمان را توجیه کردیم. برای برنامه سال 96 هم 20 درصد به معاونت مربوطه ابلاغ کردیم که باید در بحث تولید علم و فناوری باشد، اما به نظر می رسد که اجرایی کردن فرمایشات مقام معظم رهبری و این سیاست ابلاغی، دو سه نکته اساسی لازم دارد؛ ابتدا تبیین و تشریح ابعاد این موضوع برای مردم است چراکه برای جامعه و مردم ما امر جدیدی است. به عقیده من صدا و سیما و رسانه ها نقش کلیدی دارند، البته باید عالمانه و مستمر این برنامه ها صورت بگیرد.همچنین نکته بعدی این است که بعضی از مصادیق را به عنوان الگو به مردم معرفی کنیم، تا بدانند منظور از وقف در جهت تولید علم و فناوری چیست.
امیدواریم که خداوند متعال کمک کند و به نتیجه برسیم. یکی از موقوفات تولید علم و فناوری، تولید انرژی های تجدید پذیر است که امروزه جوانان به نتیجه رسیده اند که انرژی های خورشیدی برای تولید برق در سطح کشور نیاز فوقالعاده داریم که برق را به همه مردم برسانیم .در حال حاضر دولت در این زمینه سرمایه گذاری کرده و به کسانی که در این عرصه موفق بودند امتیازاتی را ارائه می دهیم و بقاع و یا املاکی که بتواند از این فن و ابزار استفاده کند را در اختیار مردم خواهیم گذاشت تا هم خدمت به ملت و بقاع باشد و هم خودش به نوعی تولید خدمت است. حدود 6 سال پیش در بحث دانش هسته‌ای واقفی داشتیم که در استان فارس برای حمایت از دانشمندان هسته ای سرمایه‌ای را وقف این امر کرد.
باشگاه خبرنگاران جوان- از سال 88 تا امروز شیرین ترین وقفی که داشتید چه بود؟
یکی وقف برای حمایت از دانشمندان هسته‌ای بود و دیگری در اوایل سال 95 اتفاق افتاد، واقفی در شیراز سرمایه‌ای را وقف کرد که با ارزیابی و جمع بندی دوستان ما، او بیش از 100 میلیارد تومان ملک و املاک داشت و خودش نیز تولیت آن را برعهده گرفت. یکی از نیات این شخص در وقفنامه، حمایت از نخبگان دانشگاهی و حوزوی است که حتی در مراسم رونمایی از وقفنامه خود با دعوت از چند اساتید حوزه و دانشگاه هدایایی را به آنها اهدا کرد.
با توجه به حکم شرع و قانون، همه می‌توانند واقف باشند
باشگاه خبرنگاران جوان - با توجه به راه اندازی کمپین «همه واقف باشیم»، آیا همه می‌توانند در هر شرایط سنی و یا جایگاه اجتماعی جزو واقفین باشند؟
با توجه به شرایطی که دین مشخص کرده است و حکم قانون و شرع می‌گوید، همه می‌توانند واقف باشند. وقف کردن سن و سال ندارد که حالا پیر یا جوان، غنی و یا فقیر باشد. شاید کسی می‌تواند یک جلد کتاب و یا هر چیز کوچکی وقف کند، ما با هر قیمتی می‌توانیم وقف کنیم. اما در ضوابط شرعی برخی از اشیاء باید عینش باقی بماند.
بحث «همه واقف باشیم» را عمدا مطرح کردیم، چرا که اکثریت تصور می‌کنند وقف فقط برای افراد ثروتمند است. جابر ابن انصاری از صحابه پیامبر (ص) گفته است: «هیچ یک از صحابه‌های پیامبر (ص) را پیدا نمی‌کنید که موقفه نداشته باشند.» و در زمان حاضر هم ممکن است این اتفاق رقم بخورد. به همین منظور طرح وقف مشارکتی را به مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان پیشنهاد دادیم که از لحاظ حقوقی، قانونی و شرعی این طرح تصویب شد.
باشگاه خبرنگاران جوان - وقف مشارکتی به چه شکلی انجام می‌شود؟
وقف جمعی و مشارکتی به این معناست که چند نفر به یک‌باره، پولی را که در اختیارشان است را کنار هم قرار بدهند، تا با سرمایه‌ای قابل توجه و با نیت مشخص، چیزی را که عینش ماندگار می‌ماند، وقف کنند. مثل کمک به دانش آموزان، یا کودکان کار و ...
باشگاه خبرنگاران جوان - نمونه‌ای هم از این موقوفات مشارکتی داریم؟
بله، در تهران چند نفر از اعضای یک فامیل بودند که باهم چند مغازه را خریداری کردند، تا سود و درآمد آن برای کمک به ایتام و بیماران صرف شود. پیشنهاد ما این است که به جای این موقوفات جزء به جزء، هر فرد با هر تمکن مالی که دارد، هر چند جزء باشد، کنار هم قرار بدهیم. اگر این موقوفات خرد با هم جمع شوند، یک سرمایه خواهد شد، تا یک موقوفه قابل توجه‌ای را در راستای برطرف کردن مشکلات جامعه ایجاد کرد.
پیشنهاد سازمان اوقاف برای وقف‌های مشارکتی
باشگاه خبرنگاران جوان - معیار و استاندارد‌هایی برای وقف‌های مشارکتی هم وجود دارد؟
اداره کردن موقوفات جزء هم هزینه بر است و هم گرفتاری دارد و بعضا ممکن است، مشکل اساسی جامع را حل نکند، البته ما این را نفی نمی‌کنیم و هر واقف مختار است. ولیکن پیشنهاد ما این است و راه‌های قانونی و شرعی آن را هم حل کردیم و نمونه‌هایی را هم بدست آورده ایم.
یکی از پایه های اقتصاد مقاومتی به این است که مردمی باشد
باشگاه خبرنگاران جوان - چند سالی است که اقتصاد مقاومتی به عنوان شعار سالانه از سوی مقام معظم رهبری معرفی می‌شود و امسال که در نیمه‌های پایانی آن هستیم، اقدامات شما در حوزه خودتان به چه نحو بوده است؟
بحث وقف خود یکی از مولفه‌های اقتصاد مقاومتی است، چراکه یکی از پایه‌های اقتصاد مقاومتی به این است که مردمی باشد، وقف توسط مردم صورت می‌گیرد و ما اگر مردم را تشویق به وقف کردن کنیم، در اصل یکی از اجزای اقتصاد مقاومتی را ایجاد کرده ایم، مردم خودشان به کمک همدیگر می‌آیند و مشکل اقتصادی و اجتماعی جامعه را حل می‌کنند. همچنین بعضی از بند‌هایی که در سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغ شده بود، ما در سازمان اوقاف به همکاران خود ابلاغ کردیم که به آن توجه داشته باشند.
یکی از آن مولفه‌های اقتصاد مقاومتی صرفه جویی، قناعت و استفاده بهینه است. یعنی همه نهاد‌ها چه شخصی و یا دولتی و حتی در زندگی خصوصی بحث قناعت را پیش ببریم. ما چهار برابر کشور‌های پیشرفته دنیا در مصرف انرژی، آب، گاز و برق اسراف می‌کنیم که اگر مدیریت مصرف داشته باشیم، به اقتصاد کشور نیز کمک خواهیم کرد.
مهمترین نیاز ما در وقف، تولید علم و فناوری است
باشگاه خبرنگاران جوان - نیاز جامعه امروز بر چه نوع موقوفاتی است؟
ما نیازهای متفاوتی مانند اشتغال، ازدواج و... داریم که به نظر ما یکی از مهمترین نیاز‌ها تولید علم و فناوری است و در همین راستا مقام معظم رهبری سیاست‌هایی را در ارتقای سطح وقف در تولید علم و فناوری ابلاغ کرده اند. اگر ما بخواهیم مشکل اقتصاد کشور را حل کنیم، باید از راه علم و فناوری وارد شویم؛ که در این زمینه مقام معظم رهبری بیش از یک دهه تاکید داشته اند و می‌توانیم به قطع و یقین بگوییم که پرچمدار این حرکت ایشان است و ما افتخار می‌کنیم به این نعمتی که خدا به ما عطا کرده، چراکه به موضوعات مهم و فاخر نیاز امروز جامعه توجه دارند و مسئولان و نظام اسلامی را هدایت می‌کنند.
نیاز جامعه این است که ما موقوفاتی را توسط مردم داشته باشیم تا درآمد آن برای تولید علم، فناوری و نیز برای حمایت از دانشمندان، نخبگان و دانشجویانی باشد که در این عرصه فعالیت می‌کنند و استعداد دارند؛ به حمد الله در اینجا سرمایه‌های خوبی هم بین دانشجویان و هم اساتید داریم.
فروش مال وقفی به غیر از بی‌توجهی به حکم الهی است
باشگاه خبرنگاران جوان - زمین و یا ملک‌هایی در موقوفات وجود دارد که به خاطر وقفی بودن آنها، زیر قیمت عرف آن منطقه به فروش و یا اجاره می‌رسد، اقدامات شما برای رسیدگی به این امور چیست؟
آن چیزی که باید به آن توجه داشت، تبلیغ و ترویج فرهنگ وقف است، که این تخلفات از بی توجهی به این حکم الهی است. چرا که ما اگر ملک وقفی را بخریم و از آن استفاده کنیم ثوابی برای ما وجود ندارد. اما اگر کسی بیاید ملک موقوفه را اجاره کند، عادلانه و منصفانه حق و حقوقش را هم بپردازد و ماهانه اجاره‌اش را بدهد، در ثواب آن واقف شریک می‌شود، ولی اگر کسی زمین را بخرد و باز هم اجاره بدهد، ارج و قربی ندارد و ما این فرهنگ وقف را تبلیغ نکرده ایم.
به طور مثال؛ کسی مستأجر موقوفه‌ای است که نیت آن برگزاری مراسم‌های سیدالشهدا (ع) در آن خانه است، ماهانه اجاره خانه را میدهد و از آن اجاره بها، مجلسی برای امام حسین (ع) اقامه می‌شود؛ و یا به فقیر و نیازمندی کمک می‌شود، اینگونه مستأجر هم اجاره خود را پرداخت کرده و هم در ثواب آن موقوفه شریک شده است. امروزه موقوفه‌هایی داریم که نیت اهل خانه هم در سند‌ها آورده شده است.
باشگاه خبرنگاران جوان - با توضیحاتی که داده شد، ملک موقوفه طبق شرایط سند آن، می‌تواند اجاره داده شود؟
باید فرهنگ سازی استفاده از موقوفات در جامعه نهادینه شود، چرا که ما مداوم گفتیم به ملک وقفی نزدیک نشوید، نه اینکه با ورودشان املاک موقوفه را حیف و میل کنند، بلکه افراد مومن، متدین و امین از این املاک استفاده کنند و حق و حقوقش را هم به نرخ عادله و منصفانه بدهند، که خودش یک امتیاز محسوب می‌شود.
اگر در جامعه ملک موقوفه‌ای داشته باشیم، نباید ارزش آن کمتر از ملک شخصی باشد. ملک شخصی عوایدش به جیب یک شخص می‌رود، اما ملک موقوفه به جیب مردم می‌رود و همه از آن استفاده می‌کنند. در حقیقت این یک سرمایه عمومی است و منفعت و خدماتش از یک سرمایه خصوصی بیشتر است؛ به عقیده بنده می‌شود این را هم اصلاح کرد و بار‌ها بیان کردیم که نیاز به یک فرهنگ سازی عمومی دارد؛ چرا که بعضی‌ها فکر می‌کنند مال وقف باید رایگان باشد، ملک وقف امانت است و باید نسبت به اموال عمومی بیشتر توجه داشته باشیم و به آن رسیدگی کنیم.
درآمدی که از فروش مال وقفی بدست می‌آید، غیرمشروع و حرام است
باشگاه خبرنگاران جوان - برخورد شما در سازمان اوقاف با متخلفین و یا کسانی که زمین و یا ملک وقفی را به غیر می‌فروشند و در سند وقفی بودن آن موقفه آن قید نمی‌کنند، چیست؟
اولا کسانی که این کار را انجام میدهند، فعلی غیر مشروع و حرام بوده، این معامله، معامله باطلی است و اگر درآمدی هم از این اقدام داشته باشد، درآمد آن هم غیر مشروع و هم غیر قانونی است؛ که کسی بدون هماهنگی و بدون اذن شرعی و قانونی موقفه‌ای را به شخصی دیگر واگذار کند. اگر به مواردی این چنینی هم برسیم، به لحاظ قانونی با آن برخورد می‌کنیم. همانگونه که مواردی هم بوده و با آنها برخورد کرده ایم و طبیعی است که از دست ما راضی نباشند و بعضا شکایت کنند. اما آمادگی آن را داریم به این قسمت از تخلفات رسیدگی کنیم.
ما برای بروزرسانی فروش زمین و املاک زیر قیمت عرف بازار هم اقداماتی در دستور کار قرار داده ایم که هم به لحاظ قیمت و هم زمان، ممکن است بعضی‌ها از ما ناراضی باشند و شکایت کنند، اما ما منصفانه حق و حقوق متصرفین و واقفین را در نظر گرفته ایم.
باشگاه خبرنگاران جوان - بعضی از شهر ها، مشکل اسناد ملکی وقفی دارند در این باره چه اقداماتی انجام شده است؟
مشکلی ندارد، یک روستا و یا اهالی آن منطقه از آن استفاده می‌کنند، البته متاسفانه بعضی از مسئولان اجرایی برای اینکه به آن منطقه خدماتی، چون برق، گاز و یا آب بدهند، بنا بر خارج کردن از وقفی بودن آن دارند و این درحالی است که اگر در سطح کشور تمام دستگاه‌های مربوطه همان تسهیلاتی که به ملک شخصی میدهند، به موقفات هم داده شود، مردم دیگر مشکلی نخواهند داشت؛ و ما آمادگی آن را داریم که به آنها کمک کنیم، اما بعضا می‌بینیم به جای آن که برای حفظ ملک موقوفه و یا نیت واقف تلاش کنند و تسهیلات فراهم کنند، پیشنهاد تبدیل به احسنت را بیان می‌کنند تا آن را از وقفی بودن خارج کنند؛ که این هم به مصلحت وقف نیست و ما آن را جزو وقف نمی‌دانیم، بلکه هم سرمایه وقف و هم واقف از بین می‌رود.
باشگاه خبرنگاران جوان - در این راستا چه اقداماتی صورت گرفته و یا با چه نهاد‌هایی همکاری داشته اید؟
در این باره ما اعلام آمادگی کردیم و چند سند و تفاهم نامه نوشتیم و ابلاغ هم کرده‌ایم که با توجه به آن تفاهم نامه ها، اگر دستگاه‌های مربوطه عمل کنند، ما هیچ مشکلی نخواهیم داشت، چرا که؛ هم مشکل دستگاه‌های مربوطه و هم مردم حل می‌شود.
ما خود را ملزم به رعایت قوانین تفاهم‌نامه بین میراث فرهنگی و اوقاف می‌دانیم
باشگاه خبرنگاران جوان - اخیرا یکسری سازمان و یا ساختمان‌ها وجود دارد که از سوی میراث فرهنگی گفته شده، زیر نظر سازمان مستضعفین و یا سازمان اوقاف است، که البته می‌توانند این دو نهاد اجازه تخریب هم صادر کنند. این امر تا چه حد صحت دارد؟
نه، ما این را قبول نداریم. بین سازمان اوقاف و امور خیریه با سازمان میراث فرهنگی تفاهم نامه‌ای در قالب اعلام آمادگی همکاری این نهاد نوشته شده است. چون ساختمان‌ها و املاک میراثی جزو تمدن و میراث این فرهنگ و ملت است. این آثار قوانین و مقرراتی دارد که ما خود را ملزم رعایت کردن این قوانین و مقررات می‌دانیم تا آن آثار تاریخی، میراث کشورمان بماند. اتفاقا سازمان میراث فرهنگی قوانین محکمی دارد که ما آن را در سطح کشور و در قالب تفاهم نامه با توجه به چارچوب قوانین سازمان میراث فرهنگی و سازمان اوقاف نوشتیم و برآن تفاهم نامه خودمان را ملزم می‌دانیم و پایبند هستیم. به عقیده من اگر ما دو نهاد، با رعایت همه ضوابط شرعی و قانونی در کنار هم قرار بگیریم می‌توانیم مشکلات را حل کنیم، همانگونه مصداق آن را داشته ایم و تا حدودی مشکلات مردم و سازمان‌ها حل شده است.
باشگاه خبرنگاران جوان - آیا تفاهم نامه بین اوقاف و مساجد کامل اجرا می‌شود؟
ما به این نوع نهاد‌ها ورود نداشتیم و بیشتر با سازمان و دستگاه‌هایی تفاهم نامه نوشتیم که هم مردم مشکل دارند و هم آن سازمان؛ تا بتواند به تکالیفش بپردازد. بحث مساجد بحث‌های خاص خودش را دارد که باید با دستگاه‌های مربوطه مباحثه کرد و مربوط به تفاهم نامه‌ها نیست.
باشگاه خبرنگاران جوان - با تشکر از صبوری و وقتی که شما و همکارانتان برای باشگاه خبرنگاران جوان، گذاشتید، در پایان اگر صحبتی با اهالی رسانه دارید، بفرمایید؟
ضمن تشکر از همه اصحاب رسانه، خواستار این هستیم که به وقف بپردازند، تا آن به عنوان یک گفتمان عمومی در جامعه شکل بگیرد، چرا که به عقیده من این خود یک اقدام و خدمت بزرگی به این مملکت می‌تواند باشد، تا بخش عمده‌ای از مشکلات اقتصادی و اجتماعی جامعه را حل کنیم.
گفتگو از محدثه نعمتی و علی بشیری
انتهای پیام/