به گزارش خبرنگار حوزه فن‌آوری‌های نوین گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان؛ ستاد فناوری نانو برای رسیدن به جایگاه بسیار مناسبی که امروز در آن قرار دارد مسیر طولانی را طی کرده است. مهدی رضایت دبیر کارگروه ستاد منابع انسانی نانو با اشاره به اینکه در دهه ۸۰ ایران در رده ۵۷ جهان در حوزه نان قرار داشت گفت: با تلاش‌هایی که انجام دادیم توانستیم سال به سال پیشرفت داشته باشیم و امروز به جایی برسیم که صاحب رتبه تک رقمی در جهان شویم. بر اساس آمار‌های موجود، ستاد نانو توانسته هر سال به رشد ۱۰۰ درصدی اقتصادی برسد.
دبیر کارگروه توسعه منابع انسانی ستاد نانو می‌گوید در حال حاضر هدف تولید علم نیست، زیرا در این زمینه بسیار موفق هستیم بلکه امروز هدف تجار‌ی‌سازی و رفتن به سمت بازار‌های جهانی است.
مصاحبه تفصیلی وی به شرح زیر است:
اولویت ملی تعریف شده در ستاد نانو چیست؟ و این ستاد بر چه اساسی اهداف خویش را پیگیری می‌کند؟
رضایت: در حوزه فناوری نانو 2 سند وجود دارد یک سند ده ساله اول که از سال ۸۴ شروع شد و تا سال ۹۴ ادامه هم داشت که در این سند باتوجه به اینکه ستاد نانو فناوری در سال‌های آغازین شروع کار بود زیر ساخت‌ها آمادگی کامل را نداشتند، در همین راستا ستاد فناوری نانو تصمیم گرفت تا تمرکز خود را به مسائل تخصصی و آگاهی بخشی به جامعه، اساتید و دانشجویان، صاحبان حرفه هاو حتی دولتمردان قرار دهد تا آنها با حوزه‌های کار نانو آشنا شوند. همچنین برای مثال توسعه منابع انسانی حوزه‌ای بسیار مهم است و از نیازهای اساسی تلقی می‌شود، اما در ابتدای کار ستاد، نیروی تربیت شده‌ای که آشنایی کامل با حوزه نانو داشته باشد بسیار کم بود؛ به یاد دارم که در سال ۸۰ پس از جستجوی بسیار در نهایت در کل کشور ۵ نفر را پیدا کردیم که با فناوری نانو آشنایی کامل داشته باشند؛ لذا ایجاد زیر ساخت‌های مختلف جز اولویت‌های کار ستاد قرار گرفت مثل زیر ساخت‌های تجهیزات آزمایشگاهی، اما ما حتی تجهیزات آزمایشگاهی هم نداشتیم. نانو یعنی زیر صد نانو متر درسطح سلولی - ملکولی کار کردن که این امر تجهیزات خاص خود را میخواهد، به دلیل اینکه زمان تحریم این تجهیزات را در اختیار نداشتیم در سند و برنامه اول تمرکز خود را بر روی ایجاد زیر ساخت‌های نرم افزاری و سخت افزاری قرار دادیم.
اما در برنامه و سند دوم که از سال ۹۴ شروع و تا ۱۴۰۴ ادامه دارد عمدتا توسعه صنعتی و تولیدی محصولات نانو مهم است و اولویت بر مدار تجاری سازی قرار گرفت، در این قسمت بازاریابی داخلی و بین اللملی مهم است و صادرات دغدغه اصلی و جدی شد، زیرا ما تعداد زیادی محصول و شرکت داریم و باید به آنها کمک کنیم که چه در داخل و چه در خارج بتوانند محصولات خود را بفروشند.
از چه سالی تحقیقات نانو به صورت پرشتاب در ایران را آغاز شد، در چه شرایط و با کدام دغدغه؟ سیر پیشرفت این تحقیقات و روند صنعتی شدن در برخی حوزه‌های ویژه و خاصی که امروز به ثمر رسیده به چه شکلی بوده است؟
در سند 10 ساله اول هدف را توسعه نیروی انسانی قرار داردیم و بنابراین به سراغ دانشگاه‌ها رفتیم تا اساتیدی را پیدا کنیم که با این حوزه آشنا شوند به آنها کمکم کنیم به مراکز آموزشی چه در داخل و چه در خارج از کشور بروند و آموزش ببینند، همچنین رشته‌های تخصصی نانو فناوری در وزارت بهداشت و وزارت علوم شکل بگیرد در ادامه نیز از پایان نامه ها، مقالات و چاپ کتاب‌ها در این حوزه حمایت کردیم.
جهان تعداد مقالات"ای اس ای" را به عنوان فاکتور مهمی در بحث تولید علم می‌پذیرد بر این اساس کشورمان در سال ۲۰۰۱ با ۱۰ مقاله در رتبه ۵۷، در سال ۲۰۰۵ با ۱۲۹ مقاله رتیه ۳۵، در سال ۲۰۰۹ با ۱۴۱۱ مقاله "ای اس‌ای" رتبه ۱۵ را کسب کرد اما بعد از آن و در سال ۲۰۱۲ با بیش از ۳۶۰۰ مقاله و با پیشرفت چشمگیری موفق به کسب رتبه تک رقمی شد در ادامه و در سال ۲۰۱۶ با بیش از ۸۶۰۰ مقاله ایران در رتبه ۶ جهان ایستاد. طبق آخرین آمار در سال جاری تا ماه سمپتامبر رتبه ۴ دنیا را کسب کردیم در این رده بندی هند، آمریکا و چین بالاتر از ایران قرار گرفته اند و کره جنوبی، آلمان، ژاپن، فرانسه وانگلستان نیز پس از ایران در رتبه‌های پایین تر قرار گرفتند. کشوری مانند ترکیه که در بحث کلان تولید علم همیشه با او رقابت داریم در حوزه فناوری نانو بیستم است همچنین در جهان اسلام ایران بالاترین درصد تولید علم در حوزه نانو فناوری را به خود اختصاص داده است.
بسیار خرسندیم که لوکوموتیو فناوری نانو راه افتاده است و مسیرش را طی می‌کند. وظیفه ستاد نانو فناوری این بود که ریل گزاری را انجام دهد تا لوکوموتیو روی ریل قرار گیرد که این موارد انجام شده و آن لوکوموتیو کار خود را انجام میدهد و دغدغه‌ای در جهت حرکت، تولید علم، پژوهش و نیروی انسانی فارغ التحصیل در نانو وجود ندارد بلکه دغدغه ای که ستاد امروز با آن مواجه است ایجاد شغل برای فارغ التحصیلان، گسترش شرکت‌های دانش بنیان و حوزه کسب و کار فناوری است تا بستری برای متخصصین و فارغ التحصیلان جهت کار در شرکت‌های دانش بنیان فراهم شود. برنامه‌ای شروع شده که از طریق آن کیفی‌سازی رصد می‌شود و از طریق آن متوجه می‌شویم که به چه تعداد نیروی انسانی نیاز داریم اگر بیش از حد است راه حلی در جهتش پیدا کنیم برای مثال تعامل با کشورهای دنیا و کم کردن ظرفیت‌ها موضوعی است که به آن فکر می‌کنیم.
مشکل اساسی کشور که بسیاری از جوانان و فارغ التحصیلان ما با آن مواجه هستند اشتغال است؛ برای اشتغال جوانان در حوزه نانو چه اقداماتی از سوی ستاد قرار است انجام گیرد؟
رضایت: وزارت خانه‌ها و سازمان‌ها هستند که وظیفه تولید شغل را برعهده دارند همانطور که از اسم ستاد نانو فناوری معلوم است اینجا یک جایگاه سیاست گذاری، هماهنگ کننده و نظارتی است. ما تعدادی معدودی هستیم که بر اساس ماموریت تعیین شده از سوی ستاد کار می‌کنیم. اما باتوجه به مشکل امروز جامعه که اشتغال است به عنوان ستاد نانو نسبت به این مشکل جامعه بی تفاوت نیستیم و ایم موضوع را نادیده نگرفته‌ایم در این خصوص کار‌های خوبی انجام شده کار ما رصد و پایش تعداد فارغ التحصیلان، شرکت‌های موجود و اگاهی از تعداد فارغ التحصیلان مشغول در این شرکت‌ها است.
در این راستا سایتی را راه اندازی کرده ایم که در آن سایت شرکت و کارگزاری که به نیرو احتیاج دارد نیاز خود را اعلام می‌کند و نیروی مورد نیاز خود را جذب کند همچنین فارغ التحصیلان رشته‌های نانو نیز می‌توانند در آن سایت اعلام کنند که در چه رشته و گرایشی درس خوانده اند تا کارگزاران به جذب آنها بپردازند. اگر شرکتی فارغ التحصلان را به خدمت گیرد و دربحث پرداخت بیمه، پرداخت مالیات و پرداخت بخش کوچکی از حقوق به مشکل برخورد ستاد فناوری نانو وارد عمل می‌شود و به شرکت کمک می‌کند.
بصورت خاص در سند دوم در نظر گرفته شده تعداد شرکت‌های دانش بنیان باید هر سال رشد بسیاری داشته باشند برای مثال اگر تعداد شرکت‌های حوزه نانو ۱۵۷ عدد است تا سال ۹۸ این تعداد شرکت باید چند برابر شود و اگر این چند برابری و رشد شرکت‌ها تحقق یابد بسیاری از فارغ التحصیلان رشته نانو می‌توانند در این شرکت‌ها فعال شوند. ایجاد شغل در کنار موضوعی همانند رسوخ در صنعت اهمیت بسیار دارد برای مثال شرکت تولید کننده لاستیک معمولی برای اینکه مقاومت محصولش از طریق فناوری نانو افزایش یاید مجبور است برای افزایش گردش مالی خود از متخصصین داخلی استفاده کند.
مجموعه این کار‌ها و حمایت‌ها از عمده فعالیت‌هایی است که ستاد فناوری نانو برای رفع معضل بیکاری جوانان در نظر گرفته است و این خود به خوبی نشان میدهد که به هیچ وجه این موضوع را دست کم نگرفته ایم.
مشکل متخصصین فناوری نانو نداشتن دانشگاه و یا آزمایشگاه اختصاصی در این حوزه است در جهت رفع این مشکل چه اقداماتی انجام شده است؟
رضایت: مطابق آمار موجود از بیش از ۶۰ دانشگاه کشور رشته‌های کارشناسی ارشد تخصصی نانو دارند ما رشته نانو شیمی، نانو فیزیک، نانو الکترونیک، نانو بیوتکنولوژی، نانو مدیسین و نانو محاسباتی داریم و بیش از ۲۰ دانشگاه نیز این رشته‌ها را در مقطع دکترا آموزش می‌دهند و عمدتا تربیت نیروی انسانی در این قسمت‌ها اتفاق میوفتد اما اینکه دانشجویی رشته فیزیک و یا شیمی خوانده، اما پایان نامه نانو میدهد بحثی جداست. در این آموزش 2 بحث نظری و عملی مطرح است در پایش و بررسی که انجام دادیم متوجه این موضوع شدیم که یکی از مشکلاتی که در تربیت فارغ التحصیلان وجود دارد این است که امکان لمس مستقیم تجهیزات برایشان بسیار کم وجود دارد البته این موضوع کمی طبیعی است زیرا دستگاه‌ها گران هستند و ما در تحریم به سر می‌بریم البته موضوع تحریم را به نحوی حل کرده‌ایم، اخیرا طی برنامه‌ای همانطور که با کمک وزارت آموزش و پرورش برای دانش آموزان آزمایشگاه‌های مخصوص نانو در استان‌ها شکل گرفت، شروع کرده ایم به شکل دادن آزمایشگاه‌های دانشجویی و در اولین قدم چند روز پیش اولین آزمایشگاه دانشجویی نانو در سمنان افتتاح شد. آزمایشگاهی که ۱۱ دستگاه پر مصرف حوزه نانو در آن وجود دارد. ۳۰ درصد هزینه را دانشگاه پرداخت کرد و ۷۰ درصد دیگر را معاونت تقبل کرد. همراه این آزمایشگاه کتابچه‌ای حاوی دستورالعمل استفاده از تجهیزات که توسط اساتید بزرگ و با کمک معاونت تدوین نوشته شده ارائه شد بنابراین نقطه ضعفی که دانشجویان ما از آن نام بردند به سرعت در حال رفع شدن است همچنین ۵ دانشگاه دیگر نیز در صف هستند تا این آزمایشگاه‌های دانشجویی در آنها شکل گیرد.
در صحبت هایتان گفتید که مشکل دستگاه‌های تحریمی را خودمان حل کردیم، این کار به چه صورت انجام گرفته است؟
رضایت: نانو زمانی شروع به کار کرد که 2 بحث زیر ساخت نیروی انسانی و سخت افزاری مطرح بود.در آن زمان به دستگاه‌های متعددی نیاز داشتیم از جمله دستگاه‌ای اف ام، دستگاه اس تی ام، دستگاه مغناطیس سنج، دستگاه دی ال ان تا نانو ذرات را اندازه گیری کند که در شرایط تحریم این دستگاه‌ها را در اختیار ما نمی‌گذاشتند. ستاد بر اساس سیاست‌هایش 2 کار مهم انجام داد: 1- پایشی صورت گرفت که چه مقدار دستگاه مستقیم مورد نیاز نانو وجود دارد.2- شبکه‌ای تشکیل شد و به دانشگاه‌های کشور اعلام شد که اگر وارد این شبکه شوید، می‌توانید به ازای هر سرویس ارائه شده در صورتیکه دستگاهی دچار مشکل شد در بحث قطعه‌ای و یدکی از حمایت شبکه برخوردار باشید. این شبکه تشکیل شد و بیش از ۱۲۰۰ دستگاه در داخل این شبکه شکل گرفت به گونه‌ای که در حال حاضر دانشجویی که بخواهد تی ام بگیرد به این سایت مراجعه می‌کند تا ببیند کدام یک از دانشگاه‌های کشور تی ام فعال دارد.
به شرکت‌هایی که قدرت ساخت و ساز تجهیزات را داشتند اعتماد کردیم و بعد از کارشناسی با مکانسیم پیش خرید جلو رفتیم برای مثال به شرکت تولید کننده دستگاه گفتیم چند عدد از دستگاه‌هایی که میخواهی تولید کنی را پیش خرید می‌کنیم و بخشی از پول را هم به او دادیم در این زمان شرکت تولید کننده جرئت پیدا کرد و دستگاه را ساخت؛ اما ستاد نانو که دستگاه را نمی‌خواست در این زمان و بعد از تولید دستگاه به شرکت تولید کننده گفت: حال برو برای دستگاه‌ها مشتری پیدا کن و آنها را بفروش و پول مرا پس بده. در حال حاضر ۴۵ شرکت تجهیزات ساز در حوزه فناوری نانو وجود دارد و عملا می‌توانیم ادعا کنیم که هیچ یک از تحریم‌ها نه تنها جلوی کار ما را نگرفت بلکه کمکی کرد تا در حوزه تجهیزات به خودکفایی برسیم و بتوانیم برخی از تجهیزات را به خارج از کشور ارسال کنیم.
حمایت‌های که از سوی دولت‌ها در حوزه نانو انجام گرفته چه میزان موثر بوده و چقدر کفاف حرکت در مرز علم را میدهد؟
رضایت: به خوبی میدانیم که در بحث حمایت از شرکت‌ها چه به لحاظ بودجه‌ای که ستاد در اختیار دارد و چه به لحاظ بروکراسی که در حوزه‌های مختلف در کشور وجود دارد کار راحتی نداریم، ما آمدیم و از سیاست مخصوص استفاده کردیم موسسه‌ای را درست کردیم به اسم موسسه "خدمات فناوری تا بازار " مشکل یک شرکت تنها مشکل مالی نیست بلکه مشکل اول این است که ثابت کند محصولی که تولید می‌کند جزء حوزه نانویی است و بتواند این موضوع را مستند کند در مرحله بعدی مجوز‌های لازم را بگیرد که اگر محصولش به بازار رفت و مجوز را طلب کردند بتواند آنرا ارائه دهد. بحث بعدی اینکه به شرکت کمک می‌کنیم تا در نمایشگا‌های مختلف حضور یابد و از نزدیک مشاهده کند که دیگر کشورهای چگونه عمل می‌کنند و با طیف‌های خویش آشنا شوند و بتوانند محصولات خود را بفروشند.
سیاست‌گذاری شبکه‌ای را درست کرده‌ایم که در بحث سرمایه به کارگزارانی که برای محصولات فناورانه خود به دنبال مشتری هستند؛ کمک می‌کند و آنها را با یکدیگر هماهنگ می‌کند. گاهی اوقات شرکت‌ها یا محصولات کوچک و جدید هستند و شرکت‌های مصرف کننده جرئت خرید این محصولات را ندارند در اینجا ستاد نانو با سیاست‌هایی وارد عمل می‌شود و آن شرکت و یا محصول را ضمانت می‌کند یا به تعبیری دیگر ستاد از سیاست‌های اهرمی استفاده می‌کند برای مثال شرکتی که میخواهد خط تولید خود را در حوزه نانو راه بیندازد طبق سیاست‌هایی اهرمی، ستاد بخش‌هایی از هزینه مورد نیاز شرکت برای راه اندازی تولید را میدهد؛ اگر محصول خراب شد آنرا ضمانت می‌کند سوم اینکه اگر شرکت تولید محصول نانویی به وام احتیاج داشت ستاد اوا را به صندوق‌هایی که با ستاد فناوری نانو ارتباط دارند معرفی می‌کند و تایید می‌کند که این وام در جهت تولید محصولی است که شرکت میخواهد به خط تولید ببرد، همچنین اگر احتیاج باشد کمک مالی کمی به شرکت می‌شود.
به مجموع این اقدامات سیاست‌های اهرمی می‌گویند و با مجموع این سیاست‌ها پیشرفت‌ها حاصل می‌شود برای مثال نمونه‌های بسیار موفقی از شرکت‌ها بزرگ هستند و از حالت نوپا خارج شده اند و عملکرد موفقی دارند اما وقتی میخواهیم نمایشگاهی را برگزار کنیم از این شرکت‌ها دعوت می‌شود بیایند و محصول خود را عرضه کنند. شرکت‌هایی هم که محصولاتشان را به خارج صادر کرده اند حاصل اینگونه سیاست‌های اهرمی هستند.
چند وزارتخانه در حوزه نانو فعال هستند و به عملیاتی شدن طرح‌های مطرح شده از سوی ستاد کمک می‌کنند؟
رضایت: ستاد نانو فناوری با همه سازمان‌های کشور تعامل گسترده‌ای دارد، اما در برخی از وزرارتخانه‌ها مانند وزارت بهداشت، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صنعت، وزارت نفت و حتی وزارت امور خارجه همکاری بسیاری خوبی دارد برای مثال وقتی ظریف میخواهد به کشوری دیگر برود از طریق معاونانش ارتباطی برقرار می‌کند و می‌گوید که این کشور در حوزه نانو فناوری نیاز به کار دارد و در همین راستا بعضی از شرکت‌ها را همراه با آنها میفرستیم به تعبیری در گذشته وزارت امور خارجه به هرکجا که سفر می‌کرد پسته و زعفران می‌برد، اما امروزه وقتی سفر می‌کند محصول نانویی و فناوری نانو با خود می‌برند جالب است بدانید گاهی اوقات وقتی رئیس جمهور به کشوری سفرمی‌کند از وی خواهش می‌کنند تا در حوزه فناوری نانو کشور ما به آنها کمک کند. در حال حاضر کشور در لیگ برتر نانو در دنیا قرار دارد و تمامی این اتفاقات حاصل برنامه ریزی ، مدیریت پایدار ثابت و همکاری است که از طریق ستاد با این وزارتخانه‌ها شکل گرفته است.
به نظر شما آیا می‌توانیم نانو را به عنوان الگویی از همکاری دانشگاه با صنعت معرفی کنیم؟
رضایت: قضاوت در این خصوص را به دست افراد رسانه‌ای میگذاریم این افتخار را به عنوان مدال به سینه خود می‌زنیم که در ۱۱ بهمن سال ۱۳۹۳ خدمت مقام معظم رهبری رسیدیم و ایشان در فرمایشات خود فرمودند که حوزه فناوری نانو و کاری که در نانو انجام گرفته الگویی موفق در کشور است من نقل به مضمون از ایشان میگویم که فرمودند: فناوری نانو برای ما ارزش دارد و مهم است و یک الگو برای کشور محسوب می‌شود حتی ایشان دلایل را برشمردند و گفتند علت اینکه شما موفق بودید این است که برنامه، مدیریت با ثبات، افراد با انگیزه و معتقد داشتید که پای کارآمدند و گفتمان سازی را انجام دادید. طبق الگویی که از طرف ضابطان و ذی نفعان چه دانشگاهی چه صنعتی به ما بازخورد داده شده نشان میدهد که موفق بوده‌ایم، اما همچنان مراقب هستیم تا قره نشویم میدانیم راه طولانی است. بازار مالی نانو همانند زمانی که تولید علم چند برابر می‌شد در حال چند برابر شدن است. اگر بازار مالی را از سال ۹۲ و ۹۳ رصد کنید هر ساله تقریبا افزایش صد در صدی داشته ایم مثلا سال ۹۴ بازار نانویی مبلغ ۳۰۸ میلیارد تومان درآمد داشته و آمار در سال ۹۵ نشان میدهد که ۱۰۰ درصد افزایش اتقاق افتاده است.
ما دنبال این نبودیم که صنعت و دانشگاه را ارتباط دهیم بلکه از روش‌های بدیع و نو که بومی استفاده کردیم من مثال زدم شبکه آزمایشگاهی و شبکه کارگزاران فناوری ایجاد کردیم. کار بسیاری نیاز است تا فعالیت در آزمایشگاه به محصول برسد در این راستا باید کمکی باشد تا ایده تبدیل به پیش محصول شود و دست ایده پرداز در دست فردی که در حوزه کسب و کار وارد است گذاشته شود. باید کنار این افراد ایستاد و با روش‌های نو و بدیع و خارج از روش‌های معمولی که متاسفانه در کشور ما جواب نداده کار را انجام داد، ما توانستیم با بضاعت کم به اینجا برسیم.
در چه بخش‌هایی از علم و صنعت توانسته ایم نانو را وارد کنیم و به مرز‌های تکنولوژی جهانی برسیم؟
رضایت: چند حوزه در اولویت داریم که آنها بیشتر مورد توجه هستند؛ در حوزه سلامت بیش از ۶۰ محصول مجوز دارند و بیش از ۱۲ شرکت خوب در حوزه فناوری نانو در زمینه سلامت فعال هستند. در حوزه ساخت و ساز به همین ترتیب انواع بتن‌ها، انواع رنگ‌ها، انواع نانو پوشش‌هایی که در روی وسایل فلزی استفاده می‌شوند بازار بزرگی را به خود اختصاص میدهد. در پتروشیمی و به طور کل انرژی، بازار بزرگی را پیش بینی می‌کنیم اما هنوز تعداد شرکت‌ها زیاد نشده است. این همان اصراری است که ستاد دارد که بخش دولتی و بخش‌هایی که امروزه معروف شده اند باید بیایند و وارد این حوزه شوند. باید از این شرکت‌های نوپا و جوانانی که جرات کردند، حمایت کنیم و تا چشم خود را از شرایط کشورهای خارجی بردارند و بیشتر نگاه‌ها به توانمندی داخلی در این قسمت باشد؛ لذا ساخت و ساز، آب و محیط زیست، سلامت، نانو مواد، نانو نقره، نانو تیتانیوم، نانو گلدو یا انواع نانو پلیمر که در حوزه‌های مهم و اولویت دار نانو به شمار می‌روند.
چه تعداد از این محصولات ساخته شده به کشورهای خارجی صادر می‌شود؟
رضایت: مطابق آمار نزدیک به ۲۰ کشور به نحوی محصولات ما را خریداری کرده اند؛ رابطه با بعضی از کشورهای بزرگ بوده است همانند چین یا کشور مالزی که نه تنها محصولات ما را خریداری کرده بلکه یک شرکت بین ایران و حوزه کسب و کار خصوصی آنجا نیز شکل گرفته است محصولات نانویی ما تا عمان و امارات نیز نفوذ پیدا کرده است. در حوزه سلامت به چند کشور محصول خوب صادر کرده ایم برای مثال سوریه جز کشور‌هایی بوده که چندین محصول نانویی ما را در مقیاس قابل توجه‌ای خریداری کرده است اگر اشتباه نکنم نزدیک به ۳۰ میلیون دلار حجم صادرات دو سال اخیر ما بوده است.
در چه زمینه و حوزه‌هایی فناوری نانو ورود داشته و موفقیت بصورت موفقیت آمیز در آنجا عمل کرده باشد؟
رضایت: قبلا اولویت هایمان را روشن کرده ایم برای مثال نگفته ایم که نانو الکترونیک اولویت ما است، اما گفتیم ساخت و ساز و ورود نانو به ساخت و ساز جز اولویت‌های ما است، زیرا در بحث ساخت و ساز و ساختمان سازی تعداد زیادی کسب و کار وجود دارد از سیمان گرفته تا رنگ و فلز و برق و الکترونیک خلاصه هیچ جا نیست که شما نانو را نبینید، مهم این است که پایدار جلو رویم و روش‌های بدیع و نویی که جوابگو هستند را پیدا کرده ایم و اگر زمانی به مشکل و شکست خوردیم این را طبیعی میدانیم یعنی به این صورت نیست که جاده آسفالت باشد و هموار جلو رویم اگر هرکجا به مشکلی برخوردیم ما نشستیم و راه حلی برایش پیدا کردیم مثلا نانو کاتالیست‌هایی بودند که شرک بزرگ پتروشیمی جرات نمیکرد آنها را بخرد حتی نمونه را به آزمایشگاه فرستاده بودند و تاییدیه آنرا گرفته بودند و مقدار کمی را سفارش داده بودند، اما به دلیل تغییر مدیریتی که انجام گرفته بود مدیر جدید جرات نمیکرد از این محصول استفاده کند زیرا این محصول قبلا از کشور اروپایی محصول وارد می‌شد و شاید این محصول به خط تولید آنها آسیب می‌زد. در این زمان ستاد اعلام کرد، ضمانت می‌کنم که از جانب این محصول خطری خط تولید را تهدید نمی‌کند. در این قسمت‌ها است که به جسارت بسیار احتیاج است. متاسفانه یکی مشکلات در واردات این است که میدان به راحتی برای محصولات پتروشمی داخلی باز نمی‌شود، اما اگر نهادی مانند ستاد نانو فناوری وارد کار شود مطمئنا این مشکلات حل می‌شود وقتی که راه باز شد و چندین محموله بزرگ پتروشیمی صورت گرفت این تبدیل به یک روند عادی شد.
آیا حوزه‌ای از صنعت وجود دارد که نانو در آن ورود پیدا نکرده باشد؟
رضایت: یکبار این سوال از من شد که من در جواب گفتن هیچ حوزه‌ای وجود ندارد که نانو در آن وارد نشده باشد برای مثال در یک بطری آب انواع فناوری نانو به کار رفته است یا در پساب فاضلاب انواع نانو فیلتر‌ها و در سیسستم‌های نانوایی مانند پلاسمای سرد و استفاده می‌شود و یا انواع نانو کامپوزیت‌ها به همین دلیل است که میگویم هیچ حوزه‌ای نیست که نانو در آن دخالت نداشته باشد، اما مجبور هستیم که اولویت بندی بر اساس اهمیت و بر اساس بازار و بر اساس نیاز‌ها داشته باشیم.
بخش خصوصی چه اندازه در مسیر رشد و توسعه نانو در کشور فعال شده و مسیر بهبود آن در شرایط کنونی به چه شکل است؟
رضایت: شرکت‌هایی که در حوزه فناوری ایجاد شده اند چه نوپا و چه غیر نوپا همگی خصوصی هستند. بحثی به اسم رسوخ در صنعت داریم و بسیار به دنبال این هستیم که شرکت‌های بزرگ بخش خصوصی را وارد حوزه فناوری نانو کنیم برای مثال شرکت بزرگ خصوصی گلرنگ که کار‌های در حوزه فناوری با نانو با او انجام شده است، چون این شرکت‌ها بزرگ هستند گردش مالی بزرگ دارند و یا مثلا مجموعه پتروشیمی وابسته به سازمان تامین اجتماعی چون گردش مالی زیاد دارند مجابشان کنیم که بیایند و خودشان خط تولید خود را تغییر دهند و از محصولات نانو استفاده کنند تا سطح واردات کاهش یابد.
اما یک موضوع نگران کننده این است که به همان نسبتی که بازار بزرگ می‌شود حمایت از شرکت‌ها نیز باید بزرگ باشد مثلا شرکتی که گردش مالی هزار میلیارد تومانی دارد، ۱۰ میلیون تومان دردی از او را دوا نمی‌کند لذا در اینجاست که نقش دولت و سازمان‌های حمایتی مشخص می‌شود گفتیم که تا سال ۹۸ سه هزار ملیارد تومان بازار خواهیم داشت که به نظر بیشتر از این‌ها خواهد بود، اما کنارش گفتیم دولت باید بودجه ستاد نانو که ۴۰ میلیارد تومان است را حداقل به ۲۰۰ میلیارد تومان برساند که با سیاست‌های اهرمی بشود کاری را انجام داد. خداروشکر تا امروز با همه مشکلات کوچک و بزرگی که اغلب هم از جنس بزرگ بوده توانسته ایم موفق باشیم. در حال حاضربیش از ۲۰۰ شرکت دانش بنیان نوپا در مراکز رشد هستند و نزدیک ۱۶۰ شرکت کوچک بزرگ مستقل فعال داریم.
در حوزه دانشگاه و المپیاد‌های دانش آموزی چه پیشرفت‌هایی را کسب کرده ایم و تا چه حد توانسته ایم زمینه را برای دانشجویان و دانش آموزان فراهم کنیم تا در زمینه نانو فعالیت داشته باشند؟
رضایت: برگزاری همین المپیاد‌ها ترویج فناوری است و به نوعی به دانش آموز می‌گوییم که حوزه نانو مهم است.
در همین راستا چون دانش آموز مطالعه کرده و آماده است، در المپیاد شرکت می‌کند. در اینجا بحث اعتماد به نفس و از طرفی دیگر توجه جدی دولت مطرح می‌شود. در نظر گرفتن رتبه‌های برتر و در اختیار قراردادن امکانات به دانش آموزان حمایت‌هایی مثل استفاده از آزمایشگاه ها، حمایت از طرح هایشان با اعداد و رقم‌های کوچک، تشویق در جشنواره‌ها و رفتن به دانشگاه بدون کنکور از حمایت‌های دولت است که این را شورای عالی انقلاب فرهنگی باید تصویب کند و امید است که بتوانیم در آینده این المپیاد‌ها را جهانی کنیم.
اما در بحث دانشجویی کشور ما در جهان پرچم دار است تا به امروز المپیاد‌های داخلی برگزار می‌کردیم، اما امسال اولین دوره از المپیاد جهانی به میزبانی ایران برگزار خواهد شد. در نمایشگاه فناوری نانو توری مخصوص دانشجویان علی الخصوص دانشجویان رشته نانو برگزار می‌شود که همگی باعث کمک و ایجاد گفتمان می‌شوند.
حمایت‌هایی که از سوی دولت‌ها در حوزه نانو انجام گرفته چه میزان موثر بوده و چقدر کفاف حرکت در مرز علم را میدهد؟
رضایت: عدد و رقم‌هایی که دیگر کشور‌ها برای فناوری نانو گذاشته اند را میدانیم برای مثال آمریکا یک میلیارد و ۴۰۰، چین یک میلیارد و ۲۰۰، ژاپن نزدیک ۱ میلیارد و کره جنوبی نزدیک ۸۰۰ ملیون دلار در این قسمت گذاشته اند در مقایسه با آنها، ایران سیزده صدم بودجه کشورهای دنیا را در بخش فناوری دارد و این در حالی است که فقط در تولید علم پنج و هشت دهم تولید علم دنیا را در اختیار داریم و به همین جهت در فشار هستیم، اما این فشار هیچگاه ما را از پا ننداخته است در همین راستا به سراغ سیاست‌هایی رفتیم که بتوانیم از طرق آن با همین بودجه کوچک کار خود را پیش ببریم در سال جاری نزدیک به ۳۰ درصد همین بودجه کوچک تخصیص پبدا کرد سر و صدا و شکایت نمی‌کنیم، زیرا میدانیم که کشور با محدودیت مواجه است و مشکلات تنها خاص ما نیست، ولی از حالا به بعد که ما بحث هزار میلیارد تومان را قول می‌دهیم باید بدانید که این کار با بودجه ۳۰ میلیاردی به پیش نمی‌رود بلکه حداقل به ۳۰۰ میلیارد تومان بودجه احتیاج دارد که در این قسمت هم رایزنی انجام می‌دهیم. خوشبختانه دید به فناوری نانو در معاونت و در دولت مثبت است و باید اتفاقی بیوفتد که اگر رخ ندهد مجبور می‌شویم برنامه هایمان را کوچک کنیم. اما وقتی میخواهیم به ۳ هزار میلیارد تومان رشد اقتصادی درسال ۹۸ برسیم باید این‌را هم بدانیم که با یک چهارم بودجه مورد نظر طبیعتا موفقیتی حاصل نمی‌شود.
چشم انداز آینده ستاد توسعه فناوری نانو به چه صورت است و در برنامه‌های آینده خویش به چه موضوعاتی میخواهد دست یابد؟
رضایت: مقام معظم رهبری فرمودند: ما یک درصد جمعیت دنیا هستیم شما بروید و به دنبال این باشید که 2 درصد فناوری را داشته باشید.
اگر حمایت‌ها انجام شود توسط شاخص ترکیبی علم، فناوری، بازار صادرات و واردات این نوید را داریم که 2 برابر جمعیت کشور علم تولید کنیم.
انتهای پیام/