بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
«إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّیْلِ هِیَ أَشَدُّ وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِیلًا * إِنَّ لَکَ فِی النَّهَارِ سَبْحًا طَوِیلًا *
وَاذْکُرِ اسْمَ رَبِّکَ وَتَبَتَّلْ إِلَیْهِ تَبْتِیلًا؛ مسلماً نماز و عبادت شبانه پابرجاتر و با استقامت‌تر است! و تو در روز تلاش مستمر و طولانى خواهى داشت!». (مزمل/ 6 و 7)
می‌فرماید: «این دستور عبادت و تلاوت شبانه به خاطر آن است که برنامه (عبادت و تعلیم) شب پابرجاتر و با استقامت‌تر است» (إِنَّ ناشِئَةَ اللَّیْلِ هِیَ أَشَدُّ وَطْئاً وَ أَقْوَمُ قِیلاً).(1)
«ناشِئَة» از ماده «نشىء» (بر وزن نثر) به معنى «حادثه» است و در این که منظور از آن در اینجا چیست سه تفسیر براى آن ذکر شده:
نخست این که: منظور ساعات شب است که یکى بعد از دیگرى حادث مى‌گردد، یا خصوص ساعات آخر شب و سحرگاه.
دیگر این که: منظور برنامه قیام براى نماز و عبادت و تلاوت قرآن است همان گونه که در حدیثى از امام باقر(علیه السلام) و امام صادق(علیه السلام) نقل شده که فرمودند: هِیَ الْقِیامُ فِی آخِرِ اللَّیْلِ إِلَى صَلاةِ اللَّیْلِ: «منظور قیام در آخر شب براى نماز شب است».
و در حدیث دیگرى از امام صادق(علیه السلام) در تفسیر این آیه آمده: قِیامُهُ عَنْ فِراشِهِ لا یُرِیدُ إِلاَّ اللَّهَ: «منظور برخاستن از بستر است که هدفى جز خدا نداشته باشد».
سوم این که منظور «حالات معنوى و روحانى» و «نشاط و جذبه ملکوتى» است که در دل و جان انسان در این ساعات مخصوص شب به وجود مى‌آید که آثارش در روح انسان عمیق‌تر و دوامش بیشتر است.
البته این تفسیر، و تفسیر قبل از آن، لازم و ملزوم یکدیگرند و مناسب است هر دو در معنى آیه جمع باشد.
«وَطْئاً» در اصل به معنى گام نهادن، و همچنین به معنى توافق کردن است.
تعبیر به «أَشَدُّ وَطْئاً» یا به معنى مشقت و زحمتى است که قیام و عبادت شبانه دارد، و یا به معنى تأثیرات ثابت و راسخى است که در پرتو این عبادات در روح و جان انسان پیدا مى‌شود (البته معنى دوم مناسب‌تر است).
این احتمال، نیز وجود دارد که به معنى توافق بیشترى است که در این لحظات در میان قلب، چشم و گوش انسان و بسیج همه آنها در مسیر عبادت پیدا مى‌شود.
«أَقْوَم» از ماده «قیام» به معنى پابرجاتر و صاف‌تر است، و «قیل» به معنى «سخن گفتن» است که در اینجا اشاره به ذکر خدا و تلاوت قرآن است.
روى هم رفته این آیه، از آیاتى است که با تعبیرات پرمحتوایش، رساترین سخن را درباره «عبادت شبانه»، نیایش سحرگاهان، و راز و نیاز با محبوب، در ساعاتى که اسباب فراغت خاطر از هر زمان فراهم‌تر است، و همچنین تأثیر آن در تهذیب نفس، و پرورش روح و جان انسانى، بیان کرده است، و نشان مى‌دهد: روح آدمى در آن ساعات آمادگى خاصى براى نیایش، مناجات و ذکر و فکر دارد.
در آیه بعد مى افزاید: این به خاطر آن است که در روز تلاش و کوشش مستمر و فراوانى خواهى داشت» (إِنَّ لَکَ فِی النَّهارِ سَبْحاً طَوِیلاً).
دائماً مشغول هدایت خلق، ابلاغ رسالت پروردگار، و حل مشکلات زندگى جمعى و فردى هستى، و مجال کافى براى عبادت و نیایش حاصل نمى‌شود، بنابراین عبادت شبانه را جانشین آن کن.
احتمال دیگرى که در تفسیر آیه وجود دارد و از جهاتى جالب‌تر، و با آیات قبل و بعد، هماهنگ‌تر است، این است که مى‌فرماید: «چون در طول روز وظایف سنگین، تلاش و کوشش فراوان بر دوش دارى، باید با عبادت شبانه خود را تقویت کنى، و آمادگى لازم براى این فعالیت‌هاى بزرگ و گسترده را از آن قیام شب به دست آورى».
«سَبْح» (بر وزن مدح) در اصل به معنى حرکت و رفت و آمد است و گاه به شنا کردن نیز اطلاق مى‌گردد چرا که حرکات مداومى دارد.
گویى جامعه انسانى را به اقیانوس بى‌کرانى تشبیه مى‌کند که گروه کثیرى در آن در حال غرق شدن مى‌باشند، امواج خروشانش به هر سو حرکت مى‌کند کشتى‌هاى سرگردان در آن پناهگاهى مى‌جویند، و پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) تنها منجى غریق در این دریا، و قرآنش تنها کشتى نجات در این اقیانوس است.
این شناگر بزرگ، باید با عبادات شبانه خود را براى این مأموریت و رسالت عظیم روزانه آماده سازد.
منبع: فارس
انتهای پیام/