اگرچه از قدمت کشور نوین پاکستان بیش از 70 سال نگذشته است، اما ناحیه سرزمینی و گروه‌های قبیله‌ای ساکن در آن، دارای چندین قرن قدمت می‌باشند و از این رو کشور پاکستان یک سرزمین باستانی با هویتی جدید به شمار می‌رود.پاکستان از پنج ایالت، یک منطقه خودمختار قبایلی، یک منطقه فدرال پایتخت (اسلام آباد) و دو منطقه مربوط به جامو و کشمیر تشکیل شده‌است. که عبارتند از ایالت بلوچستانبه مرکزیت کویته، ایالت سرحدی شمال غربی به مرکزیت پیشاور، ایالت پنجاب به مرکزیت لاهور، ایالت سندبه مرکزیت بندرکراچی، منطقه فدرال پایتخت به پایتختی اسلام‌آباد، منطقه خودمختار قبایلی به مرکزیت میران شاه، منطقه کشمیر آزاد(جامو و کشمیر آزاد) به مرکزیت مظفرآبادو ایالت گلگت بلتستانبه مرکزیت گلگت. ایالت بلوچستان و ایالت سرحد شمال غربی نیز دارای مناطق خودمختار قبایلی هستند.
طبق تصمیم دولت پاکستان در سال 2016، زبان اردو به عنوان زبان رسمی کشور پاکستان انتخاب شد. درحالی‌که قبلاً زبان اردو و انگلیسی هر دو رسمیت داشتند. زبان اردو از ترکیب زبان مهاجمان و ساکنان اولیه این سرزمین به وجود آمده است و مخلوطی از زبانهای عربی، فارسی و ترکی است. شیوه صحبت به زبان اردو همانند زبان هندی است، اما خط نوشتاری آن با زبان هندی متفاوت است. خط الفبای اردو بر پایه الفبای پارسی بنیان نهاده شده که با افزودن چهار حرف ٹ، ڈ، ڑ، ے به الفبای فارسی تشکیل شده است. حرف ه دوچشم نیز در اردو با قلمی دیگر به‌صورت: ھ نمایش داده می‌شود.
زبان فارسی در پاکستان به دلیل قرابت زبان اردو با فارسی، وجود کتاب‌ها و نسخه‌های خطی فارسی قابل توجه، وجود جمعیت فارسی‌زبانان و فارسی‌دانان، هم‌مرزبودن با ایران و ظهور متفکر و شاعر بزرگ، علامه محمد اقبال لاهوری در عرصه حیات فکری، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ادبی همچنان قابل توجه است. عرفا و بزرگان دین که از ایران به هند هجرت نمودند، نیز در ترویج فرهنگ ایرانی در شبه قاره مخصوصاً کشمیر، پنجاب، ایالت سرحد و سند سهیم بوده‌اند. مهم‌ترین این عرفا و بزرگان میرسیدعلی همدانی، خواجه معین‌الدین اجمیری چشتی، شاه شمس تبریز، عثمان علی هجویری معروف به داتا گنج بخش و لال شهباز قلندر هستند، که از راه شریعت و طریقت به مردم این منطقه خدمت کردند و فرهنگ اسلام و زبان فارسی را ترویج کردند.
این کشور از غرب و شمال با دو کشور فارسی‌زبان ایران و افغانستان هم‌مرز است. شمار دانش‌آموختگان پاکستانی دررشته زبان و ادبیات فارسیبیشتر از همه کشورها، به جز ایران، است. در انجمنهای ادبی از شهرهای گوناگون پاکستان مجالس سخنرانی و شعرخوانی فارسی هفتگی و یا ماهانه برگزار می‌شود که در آن ازکشورهای فارسی‌زباناشخاص و افراد دعوت به عمل می‌آید. تلویزیون حکومتی پاکستان، شب‌های جمعهبزمغزل‌خوانی فارسی را به نمایش می‌گذارد که هنرمندان آهنگ‌های فارسی و غزلیات فارسی را می‌خوانند. افزون بر شاعران و نویسندگان فارسی پاکستانی، شماری زیادی از سیاستمداران و هنرمندان آوازخوان در پاکستان وجود دارند که به زبان فارسی صحبت می‌کنند.
با پیدایش پاکستان پیوندهای فرهنگی چند هزار ساله مردم دو کشور در چهار چوب پیمان نامه‌هایی نوسازی شد. پایه‌گذاری «انجمن روابط فرهنگی ایران و پاکستان» در خرداد ماه 1327خ ـ ژوئن 1948م در کراچی به ریاست شیخ غلامحسین هدایت الله استاندار سند و جانشینی کاردار ایران را باید سرآغاز روابط فرهنگی رسمی دو کشور دانست. روز پنجم تیرماه 1328خ نیز «انجمن روابط ایران و پاکستان» را کسانی چون علی‌اصغر حکمت وزیر امور خارجه و استادان ملک الشعرای بهار ، سعید نفیسی ، بدیع الزمان فروزانفر، عباس اقبال و رضازاده شفق و غضنفرعلی‌خان سفیر کبیر پاکستان پایه گذاشتند.
همچنین براساس موافقتنامه فرهنگی اسفندماه 1334 که چگونگی همکاری‌های فرهنگی دو کشور را مشخص کرد، تاکنون صدها استاد، دانشجو و هنرمند میان دو کشور داد و ستد شده است. پایه‌گذاری خانه‌های فرهنگ ایران در شهرهای لاهور (1335خ ـ 1956م)، مولتان (1355خ ـ 1976م)، راولپندی(1347خ ـ 1968م)، پیشاور(1347خ ـ 1968م)، کویته (1335خ ـ 1956م)، کراچی (1331خ ـ 1952م) و حیدرآباد (1346خ ـ 1967م) و رایزنی فرهنگی ایران در کراچی (1328خ ـ 1949م) و سپس جا به جایی به اسلام‌آباد (1339خ ـ 1960م)، راه‌اندازی «کرسی زبان فارسی» و «گوشه ایران» در بیشتر دانشگاه‌های پاکستان و «بخش زبان اردو» در دانشکده زبانهای خارجی دانشگاه تهران همه از دستاوردهای آن موافقتنامه است. امروزه نیز شمار چشمگیری دانشجوی ایرانی در رشته‌های گوناگون دانشگاه‌های پاکستان آموزش می بینند که اگر نا آرامیها و تندرویهای فرقه‌ای پاکستان نبود بیگمان شمار این دانشجویان چندین برابر می‌‌شد. هم چنین شمار بسیاری دانشجوی پاکستانی در دانشگاه‌های ایران سرگرم آموختن هستند.
«مرکز تحقیقات فارسـی ایـران و پاکسـتان» نیز از سال 1348 خورشیدی در زمینه حفظ و گسترش زبان فارسی در پاکستان فعال بوده است که کارنامه آن در زمینه‌های ایرانشناسی و زبان و ادبیات فارسی مانند چاپ فصلنامه دانش، گردآوری و فهرست‌نویسی و چاپ نسخ خطی فارسی ، فراهم سازی ریزفیلم و لوح فشرده از آن نسخ برای کتابخانه‌ها و نهادهای پژوهشی کشور چون کتابخانه ملی، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران روشن است. کتابخانه گنج‌بخش مرکز تحقیقات با بیش از 27.000 عنوان نسخه خطی خود گواه پیوند فرهنگی ریشه‌دار دو کشور و از بزرگترین گنجینه‌های خطی فارسی در جهان به شمار می‌رود. این مرکز پس از گزینش اسلام‌آباد به پایتختی پاکستان از سال 1361 به این شهر منتقل و زمینی هم از سوی دولت پاکستان برای ساختمان آن به دولت ایران واگذار شده است که ساخت آن با مشکلاتی مواجه شده است.
منبع: تسنیم
انتهای پیام/