به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از پدیده‌ای که گویا همه در بحرانی بودنش اتفاق نظر دارند، اما سهم هر کدام از ما چه در جایگاه حقیقی و حقوقی که مسئولیتی تعریف شده چیست؟!
در شرایطی که منابع آبی روز به روز در حال کاهش بوده و بنابر اعلام سازمان حفاظت محیط زیست سرعت استفاده از منابع آب زیرزمینی در ایران در قیاس با استاندارد جهانی سه برابر بیشتر تخمین زده می‌شود، مدیریت مصرف آب در بخش‌های مختلف ضرورتی انکاناپذیر است.
اینکه گفته می‌شود حدود ۹۰ درصد منابع آبی در بخش کشاورزی مصرف می‌شود نشان می‌دهد که مدیریت مصرف در اولویت اول با مصرف آب در بخش کشاورزی است این اولویت ضمن اینکه توجه به صرفه جویی در مصرف خانگی را انکار نمی‌کند، اما مدیریت در نوع محصولات مورد کشت در بخش کشاورزی را بیشتر نشان می‌دهد.
هر آنچه که در مصرف خانگی آب صرفه جویی شود نهایت سهم قابل توجهی دراین وادی را در مقایسه با بخش کشاورزی ندارد، اما به نظر می‌رسد گاه آنان که باید پاسخگوی همین شیوه‌های مدیریتی باشند، توپ را به زمین مردم انداخته اند و اینگونه وانمود می‌شود که افراد با کنترل مصرف خانگی تماما باید در برابر بحران آب انجام وظیفه کنند.
واقعیت، اما فراتر از این است و باید پذیرفت فرهنگ سازی در مصرف بهینه آب مهم است، اما ضروری‌تر و اولویت دارتر، مدیریت کشت محصولات کشاورزی است و اینکه آیا اصولا به صرفه است که برای یک محصول کشاورزی با بازده اقتصادی محدودی آنهم در حد کشت معیشتی یک محصول، منابع آبی قابل توجهی از همان منابع رو به کاهش را صرف کرد؟!
طبق پیش بینی‌های جهانی در سال ۱۴۰۰ سرانه آب مصرفی به کمتر از یکهزار مترمکعب برای هر فرد در سال خواهد رسید و این به معنی ورود به بحران آبی است.
بد نیست بدانیم که ایران از نظر جغرافیایی در بخش نیمه خشک و خشک جهان قرار گرفته به شکلی که میانگین بارش در ایران حدود ۲۵۰ میلیمتر است درحالی که میانگین جهانی حدود ۸۵۰ میلیمتر یعنی بیش ازسه برابر میزان بارش در ایران است.
این‌ها همه یعنی اینکه، ایران در آستانه بحران آب به سرمی برد و طی سال‌های آینده تامین آب به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های کشور در بسیاری از استان‌ها، شهر‌ها و مناطق تبدیل خواهد شد.
مجید سپهوند فارغ التحصیل دکترای هیدرولوژی (آب شناسی) گفت :میانگین بارش سالانه در کشور ۲۵۰ میلی متر با مقدار ۴۱۳ میلیارد متر مکعب است که با توجه به اقلیم خشک و نیمه خشک کشور بالغ بر ۷۵ درصد تبخیر می‌شود و مقداری هم بر اثر سایر عوامل ناشی از تخریب جنگل‌ها و از بین رفتن پوشش گیاهی بصورت رواناب هدر می‌رود و آنچه که باقی می‌ماند ۱۲۰ تا ۱۳۰ میلیارد متر مکعب آب تجدید پذیر در کشور است.
به گفته وی این میزان آب نیز صرف بخش‌های متعددی اعم از شرب و مصرف خانگی، صنعت و کشاورزی می‌شود به اینصورت که مصرف آب شرب ایران بین ۶ تا هفت درصد، مصرف صنعتی یک تا ۲ درصد و بین ۹۰ تا ۹۲ درصد هم در بخش کشاورزی که قسمت قابل توجهی است صرف می‌شود.
سپهوند اظهار کرد:مصارف منابع آب در جهان بصورت هشت درصد مصرف شرب، ۷۰ درصد صنعتی و ۲۲ درصد بخش کشاورزی است که بیانگر تفاوت ۹۰ درصدی نحوه مصرف آب ما با شیوه مصرف جهان است.
وی اضافه کرد: در کشور‌های با درآمد بالا شیوه مصرف بصورت ۱۱ درصد شرب، ۵۹ درصد صنعتی و ۳۰ درصد بخش کشاورزی است و این الگو در کشور‌های با درآمد پایین بصورت هشت درصد شرب، ۱۰ درصد صنعت و ۸۲ درصد کشاورزی تغییر می‌کند و ایران نیز از نظر نحوه مصرف منابع آبی در رده کشور‌های با درآمد پایین قرار دارد.
این متخصص در منابع طبیعی و آبخیزداری گفت: اقلیم خشک و نیمه خشک ایران، رشد جمعیت، گسترش شهرنشینی، توسعه فعالیت‌های بخش کشاورزی و صنعتی، پدیده‌های اکوسیستمی همانند خشکسالی‌ها و کاهش بارندگی منجر به کاهش منابع آب تجدید پذیر در کشور شده است که باید با توجه به نحوه مصرف منابع آبی تغییراتی در مدیریت این منابع ایجاد کرد.
فارغ التحصیل دکترای هیدرولوژی (آب شناسی) همچنین گفت:در سال ۱۳۰۰ میزان سرانه آب برای هر نفر ۱۳ هزار متر مکعب بود که تا به امروز این میزان رو به کاهش گذاشته بطوریکه در سال ۱۳۳۵ میزان سرانه آب به هفت هزار متر مکعب، در سال ۱۳۷۵ به ۲ هزار متر مکعب، سال ۱۳۹۳ به ۱۴۰۰ متر مکعب کاهش یافت و پیش بینی می‌شود این میزان تا سال ۱۴۰۰ نیز بین ۸۰۰ تا یکهزار متر مکعب در سال برسد.
سپهوند گفت: این واقعیت بیانگر کمتر شدن منابع آب تجدید پذیر است و در عین حال جمعیت ۱۳ میلیونی سال‌های ۱۳۰۰ اکنون از مرز ۸۰ میلیون هم گذشته است که نیازمند آب هستند.
وی با اشاه به اینکه مشکل کسری مخازن آب را با ایجاد مخزن و یا استفاده از آب مجازی می‌توان حل کرد، گفت: برخی از محصولات کشاورزی مصرف آب زیادی در پی دارند که کاشت آن‌ها در مقایسه با میزان مصرف آبی که دارند به صرفه نیست و بهتر است این محصولات با مصرف بالای آب از سایر کشور‌ها وارد شوند.
وی افزود: هندوانه از جمله این محصولات با مصرف بالای آب است که درآمد اقتصادی حاصل از آن به هیچ وجه قابل مقایسه با هزینه آبی که برای آن می‌شود، نیست و یا اینکه در محصولاتی همچون برنج برای هر کیلوگرم سه هزار لیتر آب و برای هر کیلوگرم گندم هم ۱۳۵۰ لیتر آب استفاده می‌شود.
این متخصص در حوزه منابع طبیعی و آبخیزداری اظهار کرد: در کشور ما علی رغم اینکه گفته می‌شود الگوی کشت وجود دارد، اما در مقام اجرا کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد و باید الگوی کشت جداگانه‌ای تعریف شود و مورد تضمین قرار گیرد تا با کشت آن، خرید و فروش محصول تضمین شود تا ضرر و زیان ناشی از فروخته نشدن آن محصول منجر به ر‌ها کردن الگوی کشت نشود.
وی با تاکید بر اینکه مصرف بالای آب در بخش کشاورزی استفاده ناکارآمد از آب تلقی می‌شود گفت: بخش قابل توجهی از آب چیزی حدود ۸۶ میلیارد متر مکعب در این بخش صرف می‌شود و یکی از پرمصرف‌ترین بخش‌های آب است.
وی همچنین گفت: برای مدیریت بهینه منابع آب و دستیابی به وضع مطلوب باید اقداماتی همچون مدیریت تقاضا، افزایش آگاهی اجتماعی، اجرای طرح‌های توسعه منابع آب، مهار آب‌های خروجی از کشور، مدیریت عرضه، افزایش بهره وری آب و کاهش بیلان منفی آب سفره‌های زیرزمینی، اولویت بندی مصارف و کاهش آلودگی‌های منابع آب ضروری است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان در این زمینه در گفت و گو با ایرنا گفت: استفاده بهینه از منابع آب و خاک یکی از مهمترین موضوعاتی است که در دولت تدبیر و امید بدرستی و به بهترین نحو چه در قالب توسعه کشت گلخانه‌ای و چه توسعه سیستم‌های آبیاری نوین مورد توجه قرار گرفته است.
عبدالرضا بازدار افزود: در استان لرستان طی چهار سال دولت یازدهم، ۱۵ هزارهکتار از اراضی استان به سیستم‌های نوین آبیاری مجهز شده است که ۸۵ درصد منابع آن‌ها توسط دولت تامین شده است.
به گفته وی کشت گلخانه‌ای یکی دیگر از راهکار‌های استفاده بهینه از منابع آب و خاک است که این نکته نیز بدرستی مورد توجه قرار گرفته است بطوریکه تا قبل از دولت یازدهم میزان کشت گلخانه‌ای لرستان تنها هشت هکتار بود که اینک ۳۱ هکتار در حال بهره برداری است.
وی افزود: علاوه بر این ۱۵۰ هکتار برای کشت گلخانه‌ای در دست اقدام است که با راه اندازی آن استفاده بهینه‌ای از منابع آب و خاک را در پی دارد.
بازدار با اشاره به تغییرات اقلیمی که رخ داده، گفت: این تغییر اقلیم علاوه بر کاهش بارندگی، بصورت دما‌های بسیار سرد و دما‌های بسیار گرم رخ می‌دهد و همین تغییرات دمایی که در استان لرستان مشهود است بر محدودیت در توسعه کشاورزی اثرات مستقیمی دارد.
رئیس جهاد کشاورزی لرستان افزود: چنین شرایط اقلیمی در توسعه کشاورزی لرستان محدود کننده است و راهی نیست جر اینکه به سمت کشت‌های گلخانه‌ای و تغییر در سیستم‌های آبیاری و در تغییر در الگو‌های کشت پیش رفت و این نکته با درایت و دوراندیشی در دولت مورد توجه قرار گرفته است.
وی یادآور شد: باید به سمت تولید محصولات کشاورزی به روش آبیاری نوین و استفاده بهینه از منابع آبی موجود حرکت کرد بر این اساس هیچ‌گونه محدودیتی برای مکانیزاسیون کردن سیستم‌های آبیاری در استان وجود ندارد و علاوه بر آن تسهیلات موردنیاز برای خرید تجهیزات و ادوات کشاورزی به متقاضیان اعطا می‌شود.
بازدار همچنین گفت: سازمان جهاد کشاورزی لرستان آمادگی دارد تا تمامی هزینه‌های آبیاری تحت‌فشار در اراضی کشاورزی را به‌صورت رایگان از طراحی و نظارت تا اجرا تقبل نماید که در این راستا سال گذشته ۴۷۰ میلیارد ریال از محل صندوق توسعه ملی تخصیص داده‌شده و محدودیتی در این زمینه وجود ندارد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی لرستان می‌گوید با توجه به استفاده از روش آبیاری غرقابی بیش از ۹۲ درصد از آب موجود در استان لرستان توسط بخش کشاورزی مصرف می‌شود و مصرف آب آشامیدنی در این استان چهار درصد است.
علیرضا کاکاوند گفت: هیچ شهر و روستایی در لرستان از منابع آبی سد استفاده نمی‌کند درحالی که سه سد در لرستان مورد بهره برداری رسیده است.
وی با بیان اینکه ۶۹ حلقه چاه در شهرستان‌های کوهدشت و رومشگان از مدار خارج شده است، گفت: عمده مشکلات آب روستایی مصارف غیرمجاز در آبیاری باغات و زمین‌های کشاورزی است.
حمیدرضا کرموند مدیرعامل شرکت آب وفاضلاب استان لرستان نیز در این زمینه گفت: در برخی از شهر‌های استان با افت شدید آب مواجه هستیم بطوریکه شهر کوهدشت در وضعیت تنش شدید آبی قرار دارد و می‌توان با صرفه جویی این خط قرمز بحران را برطرف کرد.
وی با تاکید بر لزوم اطلاع رسانی و فرهنگ سازی در خصوص صرفه جویی در مصرف آب گفت: طبق سیاست وزارت نیرو باید آب آشامیدنی شهری از آب پایدار و از طریق سد‌ها باشد؛ با ایجاد سد می‌توان این آب پایدار را در شهر‌های استان برای مصرف انتقال داد چراکه تاکنون هیچ شهری در لرستان از آب پایدار استفاده نمی‌کند.
مدیرعامل شرکت آب وفاضلاب استان لرستان اظهار کرد: در کوهدشت به حفر چاه کمکی اقدام شده است و با احداث ۱۰ حلقه چاه می‌توان نیاز ۱۵ سال آینده این شهر را تاحدودی تامین کرد.
محمد ناصر هاشمی، مدیرکل هواشناسی استان لرستان نیز گفت: میزان بارندگی سال زراعی جاری در این استان به ۴۴۴ میلی متر رسیده است که در مقایسه با سال گذشته کاهش ۳۳ درصدی را نشان می‌دهد.
وی با اشاره به تغییر در شکل بارش‌ها بصورت باران و برف و ارتباط آن با خشکسالی اظهار کرد: اگر عمده بارش‌ها بصورت باران باشد بیشتر آن‌ها با تبدیل شدن به روان آب‌ها و یا آب جاری در صورتی که سد نباشد از استان خارج می‌شوند و ممکن است با وجود بارش‌های مطلوب در چنین حالتی همچنان پدیده خشکسالی حاکم باشد.
هاشمی اظهار کرد: در استان لرستان در شهرستان‌های کوهدشت، خرم آباد، رومشکان و پلدختر در سال زراعی جاری میزان بارندگی زیر نرمال بوده است بطوریکه در کوهدشت ۱۸/۵ درصد بارندگی‌ها کمتر از میزان طبیعی بوده است.
به گفته کارشناسان سالانه بیش از ۱۳ میلیارد مترمکعب آب در این استان تولید می‌شود که بدلیل نبود زیرساخت‌های مناسب ذخیره آب، از استان خارج می‌شود.
منبع: ایرنا
انتهای پیام/پ