برای ورود به این موزه باید به سمت میدان آستانه قم و در نزدیکی درب شماره یک صحن امام رضا (ع) حرم مطهر کریمه اهل بیت (س) حرکت کرد، جایی در نزدیکی درب اصلی مدرسه تاریخ ساز فیضیه.
از در که وارد می‌شوی، شاید نخستین چیزی که در سمت راست جلب توجه می‌کند، بخشی از متن آیات 28 و 29 سوره مبارکه حج است که بر پارچه مخمل مشکی و از الیاف طلا و نقره برجسته دوزی شده است. این قطعه، بخشی از پرده خانه کعبه است که در ابعاد تقریبی یک در سه متر، در سال 1358 و از سوی حضرت امام خمینی (ره) به موزه آستان قدس فاطمی (س) اهدا شده است.
در همان سمت راست درب داخلی موزه، شمعدان‌های چهل چراغ از جنس برنج، همچنین سماور زغالی از همین جنس و مربوط به دوره قاجار هم خودنمایی می‌کند.
در ادامه، آنچه به چشم می‌آید؛ پوشش‌های قدیمی مزار منوّر حضرت معصومه (س) از جنس ابریشم و کُرک است که حتی بخشی از قسمت‌های آنها، طعمه آفات شده؛ پوشش‌ها و قالی‌هایی که مزیّن به مرواریددوزی و سرمه دوزی اند و بزرگترینشان، دو قالی نیم دایره است که در مجموع، یک دوازده ضلعی منظم را به مساحت حدود 50 متر مربع تشکیل می‌دهد و در سال 1082 هجری قمری در حوالی کاشان بافته شده است. این اطلاعات را نوشته‌های موجود در کنار این اشیاء به ما می‌دهد، اطلاعاتی که برای تکمیل آنها به سراغ کارشناس موزه رفتیم، اما با صندلی خالی و البته میز بزرگ و شلوغ او در طبقه همکف مواجه شدیم!
لا به لای این پوشش‌ها، چیزی شبیه به شمعدان دیده می‌شود که بر اساس توضیحات مکتوب کنار آن، مربوط به بخش فوقانی گنبد حرم مطهر و به طول 340 سانتی متر بوده است!؛ آنهم مربوط به دوره قاجار.
در عین حال در همین تالار، بخشی از سنگ مزارها و همچنین ضریح‌های قدیمی حرم مطهر هم در معرض دید بازدیدکنندگان است.
از چیزهایی دیگری که در این تالار و در طبقه همکف موزه مشاهده می‌شود، می‌توان به انواع سلاح‌های قدیمی سرد و گرم اشاره کرد که در کنار اشیاء دیگری مانند ساعت کوکی پاندول دار، ابراز و وسایل خوشنویسی، چراغ‌های روغنی و پیه سوز، شمعدان‌ها، گلاب پاش‌ها، بخورسوزها، گُلدان‌ها و همچنین رحل‌های قرآنی و انواع زیارتنامه‌ها، هر علاقمندی را به عمق تاریخ می‌بَرَد. در این بین، مورد دیگری که جلب توجه می‌کند، شمعدان‌های مُطلّا، قندیل‌ها و عصای قدرت است که به عنوان وسائل مراسم ویژه حرم مطهر مورد استفاده بوده است.
و اما گوشه‌ای دیگر از طبقه همکف موزه، بخشی از جواهرات اهدایی مشاهده می‌شود که اگرچه بسیاری از آنها مربوط به دوران قدیم است، اما در کنار آنها، جواهرات اهدایی زوج‌های مسلمانی از هندوستان و بحرین، مربوط به سال‌های 1394 و 1395 هم زینت بخش این بخش از موزه است و نشان می‌دهد که موزه آستان قم تلاش دارد تا خود را، به روز نگاه دارد و اشیاء جدید را هم در معرض دید قرار دهد.
طبقه همکف اما بخش بسیار مهمی دیگری هم دارد که مربوط به نمایش قرآن‌های تاریخی و ارزشمند دوران صدر اسلام است، نسخه‌هایی بسیار مهم و منحصر بفرد که برخی از آنها به این شرح است:
*قرآن خط کوفی مربوط به قرن سوم هجری قمری و منسوب به امام رضا (ع) که در سال 1373 شمسی توسط سید مهدی سادات طالقانی به موزه اهدا شده است
*قرآن خط کوفی مربوط به قرن سوم هجری و منسوب به امام حسن عسکری (ع)
*قرآن نوشته شده بر روی پارچه در 290 برگ که کم نظیر است و نمونه مشابه آن تنها در آستان قدس رضوی دیده می‌شود
*بزرگترین و سنگین ترین قرآن کشور به وزن 120 کیلوگرم که دارای 578 برگ است و هر برگ آن، 72 در 120 سانتی متر ابعاد دارد و در سال 1330 شمسی اهدا شده است.
از گوشه سمت چپ طبقه همکف موزه، راه پله ای به سمت طبقه زیرین دیده می‌شود که به علت کمبود جا، حتی در راه پله هم، اشیایی از موزه قرار داده شده است؛ اشیایی مانند چوب قدیمی مربوط به ضریح مطهر حضرت امام حسین (ع) که از زمان اهدای آن به این گنجینه تاریخی، تنها یک سال می‌گذرد.
اکنون به طبقه زیرین موزه و تالاری جدید می‌رسیم که آنچه بیش از همه در آن به چشم می‌آید، انواع کاسه‌ها، گلدان‌ها، پیاله‌ها، ظروف سفالین، خُمره‌ها و سُرمه دان‌هاست که برخی حتی مربوط به دوران پیش از میلاد حضرت مسیح (ع) است. همچنین سنگ‌های قیمتی مُنقّش به آیات قرآن و اسماء و صفات الهی در کنار مُهرها و زیورآلات زنانه، از دیگر بخش‌های این طبقه موزه است؛ جواهرآلاتی که در این طبقه هم، بیشتر آنها مربوط به عهد عتیق است و تنها تعداد معدودی از آنها، به اهداهای 20 سال اخیر مرتبط است.
دیگر بخش جذاب این تالار، سکه‌ها و اسکناس‌های موجود در موزه است که قدیمی ترین آنها، سال 30 هجری قمری را نشان می‌دهد و بیشتر، عبارات الحاقی "بسم الله" و "لِلّه الحمد" بر آنها دیده می‌شود.
گوشه دیگر این تالار، به مدال‌ها و نشان‌های اهدایی ورزشکاران و قهرمانان اختصاص دارد که در بین آنها، تندیس بلورین قویترین مردان جهان، اهدایی مجید تلخابی، چشمها را می‌نوازد. همچنین یکی از زیباترین مدال‌های این بخش، مدال طلای مسابقات وزنه برداری قهرمانی جهان 2014 قزاقستان است که به موزه اهدا شده، اما نام ورزشکار اهداکننده آن در لیست اسامی نیامده است. نکته جالب دیگر این است که تمام مدال‌ها و نشان‌های موجود در این بخش، کُدگذاری شده‌اند، بجز این مدال!
بخش دیگر طبقه زیرین موزه، مربوط به موجودات دریایی است که یک اره ماهی، یک بچه کوسه و یک لاک پشت بزرگ در بین آنها، بیشتر به چشم می‌آید. همچنین بخشی از درب‌های مختلف به کار رفته در آستان مقدس، در همین طبقه قرار دارد و یکی از زیباترین آنها، درب دولنگه خاتم کاری، اهدایی همسر امیرکبیر است که در ابعاد 177 در 250 سانتی متر با هشت بیت از اشعار احمد وقار شیرازی مزیّن شده است؛ ابیاتی که بخشی از آنها اینچنین است:
حبَّذا زین بُقعه عالی که از مجد و شرافت
قبله اَبدال گشت و کعبه آمال آمد
خوابگاهِ بضعه موسی بن جعفر کز فُروغش
جلوه موسی عیان در چشم اهل حال آمد
دختِ میرِ هفتمین، اُختِ امامِ هشتمین
کاقبالش از شرف، چون سایه در دنبال آمد
این طبقه موزه البته دو تالار دارد که با یکی از همین درب‌ها از یکدیگر جدا می‌شوند و در تالار دیگر، تابلوهای نقاشی رنگ روغن، خط و تذهیب، نقاشی شیشه، نقاشی گل و مرغ، نقاشیخط و همچنین تابلوهای شمایل به چشم می‌خورد.
یکی از بزرگترین این تابلوها، نقاشی غدیرخُم مربوط به دوره قاجار است که چهره بیش از 100 نفر از حاضران غدیرخُم در پرده‌ای به ابعاد 153 در 208 سانتی متر در آن دیده می‌شود؛ پرده‌ای مرمت شده که خلیفه دوم را هم در حال بیعت با امام امیرالمومنین (ع) به تصویر کشیده است.
برخی نقشه‌های قدیم قم، برخی وقف نامه‌ها و همچنین مجموعه‌ای از ظروف شیشه‌ای، از دیگر اشیاء حاضر در این تالار است.
موزه آستان مقدس قم اما در جای جای خود، شاهد حضور کاشی‌های نفیس باستانی است، کاشی‌های مربوط به جای جای حرم مطهر در ادوار تاریخ که برخی نقش برجسته کتیبه‌ای هم دارد و نقوش اسلیمی بر خود می‌بیند، کاشی‌هایی که قدیمی‌ترین آنها مربوط به سال 602 هجری قمری است و به عنوان قدیمی ترین کاشی تاریخ دار ایران شناخته می‌شود.
و کاشی دیگری که این بیت بر آن می‌درخشد:
رواق حکمت اینجا، کاخ سبط مصطفی اینجا
بشارت دردمندان را دوا اینجا، شفا اینجا
شاید آخرین چیزی که در هنگام خروج از موزه چشم را می‌نوازد، قالیچه‌ای دایره‌ای به قطر 2.5 متر است که عنوان "قالیچه رسالت انبیاء" را بر خود دارد و در تبریز بافته شده است. فرشی که کادر مرکزی آن، تصاویری از آسمان و ماه و ستارگان، کادر بعدی زندگی بهشت و جهنم و کادر بیرونی هم، گوشه‌هایی از زندگی برخی انبیای الهی (ع) را به تصویر کشیده است.
بازدید از موزه در حالی رو به پایان است که صندلی خالی راهنمای موزه در طبقه همکف، همچنان به چشم می‌آید؛ در عین حال باید اذعان کرد که این موزه مهم، نیازی مُبرم به فضایی وسیع‌تر و شکیل تر برای ارائه گنجینه‌ها دارد؛ گنجینه‌هایی که تاریخ را در برابر دیدگان علاقه مندان می‌نشانند و درس آموزند.
انتهای پیام/ز