به گزارش
گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان؛ زاینده رود رودخانه ایی که سالیان سال است با نصف جهان گره خورده است. شاید اصلی‌ترین دلیل زیبایی و چشم نوازی این رودخانه گذر این رودخانه از مرکز شهر اصفهان و وجود بیشه‌های جنگلی اطراف رودخانه بهترین محل برای تفریح اصفهانی‌ها و گردشگران است.
سرزمین نصف جهان از گذشته جلوگاه طبیعت بود درختان سر به آسمان کشیده با دلربایی شاخساران سبز خود پهلو به پهلو، چمن زارهای پهناور به همره سرود باد و آوای نسیم و طنین نغمه‌های دل انگیز پرنده‌های رنگارنگ و ترنم بال‌های آنان همه بر بستر جاودان موج‌های خروشان زنده رود با پایکوبی و هیجانی وصف ناپذیر، زیباترین و شگفت انگیزترین سمفونی حیات و شادمانی را بر پیشانی فلات مرکزی ایران رقم می‌زدند.
زاینده رود، مرواریدهای سپید دامنه‌های زردکوه بختیاری را در هر بهار با گرمای عشق خویش به قطرات آب مبدل می‌کرد و روح زندگی را در این قطرات چنان جاری می‌ساخت که زردکوه بر خود می‌بالید که زنده رود، تالاب گاوخونی را نیز از سینه‌ی او آب دهد تا این تالاب به یکی از زیباترین تالاب‌های جهان مبدل شد.
این رودخانه را زاینده رود و زنده رود می‌نامند، به دلیل افزایش و زایش آب آن است، اما با گستردگی شهرنشینی، کاهش نزولات آسمانی وتغییرات اکوسیستمی این رودخانه دائمی به رودخانه ایی فصلی تغییر یافته است.
رود حوضه‌ی آبریز زاینده رود با مساحت حدود ۴۱۵۰۰ کیلومتر مربع، حوضه‌ی کاملاً بسته‌ای است که هیچ خروجی به دریا ندارد و از کوه‌های زاگرس در غرب اصفهان سرچشمه می‌گیرد و در باتلاق گاوخونی در شرق اصفهان به پایان می‌رسد.
از سرچشمه تا انتها (تالاب گاوخونی) بیش از ۴۲۰ کیلومتر طول دارد و در طول مسیر آبراهه‌ها و چشمه سار‌ها و بازیافت‌ها و برگشت آب‌های برداشت شده و بارش‌های مناطق پایین دست به آن اضافه میشود و در نهایت میانگین حجمی حدود ۹۰۰ میلیون مترمکعب آب تولید میشود.
قسمت عمده‌ای از حوضه به خصوص در پایین دست (منطقه دودشت) دارای اقلیم خشک و نیمه خشک است. متوسط بارش در اصفهان ۱۳۰ میلی متر در سال است.
حداکثر میزان بارش حوضه در کوهرنگ با ۱۴۰۰ میلی متر و حداقل بارش حوضه در ورزنه با ۸۸ میلی متر است. بخش عمده‌ای از بارندگی حوضه در ماه‌های زمستان رخ می‌دهد و در فصل تابستان بارش مؤثری وجود ندارد. همچنین متوسط سالانه‌ی تبخیر و تعرق پتانسیل در حوضه ۱۵۰۰ میلی متر است؛ لذا بدون دسترسی به منابع قابل اطمینان آب، کشاورزی در سطح حوضه‌ی زاینده رود ممکن نخواهد بود.
خشکسالی‌های دهه‌های اخیر زاینده رود مسئولان آب منطقه ایی را برآن داشته تا طرح‌های مختلف آبرسانی را در این حوزه انجام دهند ابتدا تونل کوهرنگ یک ۳۳۰ میلیون متر مکعب آب تولید کرد و سپس تونل دوم کوهرنگ که با اعتبارات ملی و استانی احداث شد با حجم میانگین معادل حدود ۲۷۰ میلیون مترمکعب آب در سال به حوضه‌ی زاینده رود انتقال داد.
تونل چشمه لنگان نیز با اعتبارات ملی و استانی احداث شد و سالانه حجم آبی معادل متوسط ۱۲۰ میلیون مترمکعب از مناطق فریدون شهر در غرب استان اصفهان وارد حوضه زاینده رود کرد.
یکی از اصلی‌ترین مصارف رودخانه زاینده رود برای بخش کشاورزی به خصوص در منطقه شرق اصفهان بود که در سال‌های خشکسالی به یکی از مهمترین بحران منطقه اصفهان تبدیل شده بود به طوریکه کشاورزان به دلیل نبود آبی که در گذشته از حوزه زاینده رود از آن به خوبی بهرمند بودند در تامین نیازهای اولیه خود و خانواده دچار مشکل شده بودند.
به طوری که این رودخانه از حالت دائمی بودن آن به فصلی تغییر یافت و کمیته تحت عنوان خبرگان کشاورزان تشکیل و این کمیته با هماهنگی وزارت نیرو زمان مورد نظر برای کشت گندم و جو را اعلام می‌کرد و در زملن مصوب شده آب سد زاینده رود برای کشاورزان شرق اصفهان بازگشایی می‌شد و پس از پایان زمان مذکور دریچه سد بسته می‌شد.
در طول چند سال گذشته به طور معمول اواسط آبان ماه آب زاینده رود برای کشت پاییزه کشاورزان به مدت یک ماه بازگشایی می‌شد و سپس میزان آب به حداقل می‌رسد و مجددا در اسفند ماه برای آبیاری بهاره بازگشایی و در اواسط خرداد رودخانه خشک می‌شد.
در طول این زمان که آب برای کشت کشاورزان باز می‌شد مردم و مسافران نیز از زیبایی‌های رودخانه و حاشیه آن بهره مند می‌شدند به طوریکه از ساعات‌ها قبل از باز شدن زاینده رود به استقبال رودخانه می‌رفتند و جشن و پایکوبی می‌کردند.
در یکی از روز‌ها تصمیم گرفتم به حاشیه رودخانه بروم و با تعدادی از هموطنان و شهروندان اصفهانی همکلام شوم در این بین به پیرمرد عصا بدست که در حال قدم زدن در کنار پل خواجوی اصفهان بود برخورد کردم و از گذشته‌های این رود خوروشان پرسیدم و پیرمرد در حالی که لبخند به لب داشت گفت: حجم آب آب در گذشته به حدی بود که تا محوطه بالای فضای سبز نیز فرا گرفته بود و همه مادی‌های زاینده رود مملو از آب بود به طوریکه ما در این مادی‌ها شنا می‌کردیم.
در حاشیه سه و سه پل نیز با خانواده‌های مختلف مواجه شدم که سفره شام خود را ترجیح داده بودند در کنار زاینده رود بیاندازند والبته درست زمانی که این رودخانه خشک است خبری از پکینک‌های خانوادگی نیست.
رییس جمهور در بهمن ماه ۹۳ در جمع مردم اصفهان اعلام کرد زاینده رود نباید خشک شود حتی اگر آبی وجود نداشته باشد زاینده رود خشک نشود و جریان حداقلی در آن پایدار باشد؛ که البته استاندار اصفهان این گفته رییس جمهور را منوط به مرتفع شدن بسیاری از مشکلات از جمله تغییر الگوی کشت و عدم کشت برنج و برخورد با چاه‌های غیر مجاز دانست.
حمید ظهرابی مدیر کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان افزود: اگرچه برنامه‌های وسیعی در حوزه کاهش مصرف آب و بهبود راندمان مصرف در بخش‌های مختلف از جمله کشاورزی، صنعت و شرب با مصوبه شورای عالی آب کشور، شورای هماهنگی مدیریت بهم پیوسته حوضه آبریز رودخانه زاینده رود و هم چنین شورای حفاظت کیفی زاینده رود در حال برنامه ریزی و انجام است، اما با این وجود برای پاسخگویی به نیازهای آتی و دسترسی به سامانه منابع آب شرب مطمئن و پایدار در دراز مدت ضروری است.
وی بیان داشت: تونل گلاب ۲ به طول ۱۷ کیلومتر بخشی از پروژه‌ای است که بخش اول آن تحت عنوان تونل گلاب یک به طول ده کیلومتر در سنوات گذشته حفر و جهت آبرسانی به شهرستان کاشان در حال بهره برداری است؛ بنابراین هدف اصلی احداث تونل گلاب ۲ ایجاد بستری مطمئن برای انتقال آب با شیب طبیعی سرزمین است که طبیعتاً هزینه نگهداری کمتر نسبت به روش پمپاژ دارد.
حمید ظهرابی اضافه کرد: پروژه تونل گلاب در حوضه آبخیزداری زاینده رود قرار دارد و در سنوات گذشته در هیات محترم دولت و شورای برنامه ریزی استان مصوب گردیده است. آنچه از نظر زیست محیطی حائز اهمیت است حفظ اکوسیستم طبیعی رودخانه زاینده رود در تمام مسیر از سرچشمه تا تالاب گاوخونی و رعایت حقآبه رودخانه زاینده رود و تالاب گاو خونی میباشد.
رسول زرگر پور چند روز پیش در جمع خبرنگاران گفت: خط قرمز ما برای باز کردن آب تأمین آب شرب است و اگر آب شرب ما به خطر بیفتد تحت هیچ شرایط آب را باز نخواهیم کرد، اما در این مقطع به لطف الهی و رسیدن بارش‌ها به حد انتظار آب باز شد و مشکلی در تأمین آب شرب هم وجود ندارد.
وی افزود: قبل از این دولت یک سال رودخانه آب داشت و یک سال آبی را در بستر رودخانه نمی‌دیدیم و به همین ترتیب یک سال کشاورزان کشاورزی می‌کردند و یک سال کشاورزی نبود که با ریسکی که توسط مدیریت استان برای جاری شدن آب در رودخانه انجام شد کشاورزان هم کشت پاییزه و هم کشت بهاره دارند.
استاندار اصفهان تصریح کرد: با برنامه ریزی‌های صورت گرفته برای کشت بهاره و پاییزه‌ی کشاورزان استان، پیش بینی میشود که امسال نیز همانند سال گذشته ۵۰۰ هزار تن گندم و جو برداشت شود.
وی میزان خرید گندم و جو از کشاورزان را کمتر از سال گذشته اعلام کرد و افزود: بخشی از گندم و جو تولیدی به نیاز کشاورزان اختصاص می‌یابد و بخشی نیز توسط دولت خریداری میشود.
داستان باز و بسته شدن زاینده رود داستانی است که برای مردم اصفهان عادی شده و امسال نیز دریچه سد ۱۹ خرداد ماه بسته میشود در حالی این اتفاق به کرات می‌افتد که بسیاری از آبزیان این رودخانه تلف می‌شوند و تلفات زیست محیطی زیادی به همراه دارد و با زهم مردم اصفهان منتظر اخبار می‌مانند تا کی زاینده رود باز میشود.
گزارش از سیدامیرمهدی ساب چیان
انتهای پیام/س