بنابر این گزارش، روستای مزینان قدمتی کهن دارد و پیشینه آن به دوره‌های قبل از اسلام برمی‌گردد. علامه علی‌اکبر دهخدا در توضیح واژهٔ مزینان با اشاره به کتاب «الانساب سمعانی» در لغت‌نامه‌اش آورده است: «مزینان شهری است در خراسان، و سپس به این شاعر مزینانی اشاره می‌کند که سوزنی در تضمین اشعار او گفته:
چونین قصیده گفت مزینانی ادیب اندر حق امیر اسماعیل گیلکی…
هست این جواب شعر مزینانی آنکه گفت یارب چه دلربای و فریبنده کودکی…
همچنین؛ ابوالحسن علی بن زید بیهقی معروف به ابن فندق، مزینانی‌ها را مردمانی هنرمند و با مروت می‌داند و در معرفی بیت حکام مزینان می‌گوید: ابوعلی الحسن بن عباس مروزی بود که در مزینان متوطن شد و سلطان محمود سبکتکین ریاست مزینان به وی داد به نیابت خواجه رئیس صاحب دیوان خراسان ابوالفضل سوری المعتز، و اولاد او حکام ربع بودند، مردمانی هنرمند و با مروت، در ادامه فصل بیت حکام مزینان، بیهقی از قاضیان و راویان حدیثش یاد می‌کند که روزگاری در مزینان متوطن شده‌اند و به کار قضاوت مشغول بوده‌اند از جمله الحاکم ابوالعلاء صاعدبن محمدالحنیفی که هم قاضی بوده وهم محدث و جد او مسعود بن شعیب‌بن محمدبن جعفرالحنیفی نیز که از علما و روات احادیث بوده و در جایی دیگر از ادیبانش می‌گوید که سرآمد شاعران عصر بوده‌اند «الادیب ابوسعد اسعدبن محمد المزینانی، او را ادیب ابوسعدالمزینانی گفتند، ادیبی فاضل و مخرج بود، از منظوم او این ابیات است که امام محمد‌بن‌حمویه را گوید:
یا صاحب الدیران زمت جمالکم بجانب الجزع من جرعاء وادیها
بلغ سلامی الی الذلفاء من حرض و انشدیها قریضا قاله فیها…
خاطرنشان می‌شود از اماکن و بناهای تاریخی روستای مزینان می‌توان به مدرسه شریعتمدار، مسجد پایین قلعه مزینان، کاروانسرای شاه‌عباسی، کاروانسرای مأمونی، حدیره، مسجد جامع، تپه بلقوز، هیئت حسینی و بقعه کلاته مزینان اشاره کرد.
انتهای پیام/