به گزارش
گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، روش زندگی هر کسی بیانگر فلسفه زندگی اوست؛ زیرا این افکار، باورها و اعتقادات است که افعال و رفتار انسان را می‌سازد و خاستگاه و ریشه انگیزه‌های آدمی، همان نگرش‌ها و اندیشه‌های اوست. پس می‌توان از راه و روش زندگی هر کسی به فلسفه زندگی او رسید و دانست او نسبت به جهان چگونه می‌نگرد و از زندگی چه می‌خواهد. سبک زندگی، آینه تمام نمای فلسفه زندگی اوست؛ زیرا اگر از نظر نگرشی و اندیشه‌ای طوری دیگر می‌نگریست و می‌اندیشید، به گونه‌ای دیگر عمل می‌کرد و اگر این گونه می‌رود به معنای آن است که هدف و فلسفه زندگی او این گونه است. به عنوان نمونه کسی که به ظاهر به خدا و معاد ایمان دارد، ولی هنجارشکنی می‌کند و فسق و فجور دارد، این در حقیقت باوری به آخرت و پاسخگوئی ندارد؛ زیرا روش و سبک زندگی او فریاد می‌زند که اعتقاد و ایمانی به قیامت و بازخواست‌های آن ندارد.
اگر ما خود را مسلمان و مومن به فلسفه زندگی قرآنی می‌دانیم، باید سبک زندگی ما برگرفته از آن باشد؛ و از آنجا که سرمشق عینی انسان قرآنی بر اساس آیات قرآن از جمله آیه 21 سوره احزاب، پیامبر(ص) است، باید سبک زندگی ایشان را بشناسیم و براساس آن عمل کنیم. بنابراین، تنها کسانی به فلسفه زندگی قرآن اعتقاد و باور و ایمان دارند که سبک زندگی آنان بر اساس آن شکل گرفته و در چارچوب سنت و سیره پیامبر(ص) سامان یافته باشد، در غیر این صورت ادعایشان دروغی بیش نخواهد بود.
در مطلب حاضر ضرورت‌های پیروی از سنت و سیره پیامبر اکرم(ص) در سبک زندگی و برخی آثار این پیروی بیان شده است.
هر مومنی باید سنت و سیره زندگی پیامبر(ص) را که همان روش و سبک زندگی ایشان است، بشناسد. این سبک زندگی را می‌توان از راه‌های گوناگون به دست آورد که از جمله خود آموزه‌های قرآن است؛ زیرا پیامبر(ص) نماد همه خوبی‌ها و نیکی‌های فکری و رفتاری است که خداوند بیان کرده و آن را به عنوان برترین‌ها معرفی کرده است.
سنّت پیامبر(ص) همان سبک زندگی اوست که بازتابی از فلسفه هستی شناسی و حکمت زندگی اوست؛ زیرا سنت در لغت به معنای راه و روش است. پس سنّت محمّد مصطفی (ص) در حقیقت همان روش آن حضرت(ص) است مشتمل بر سه بخش: قول [گفتار]، فعل و تقریر؛ حال خواه به نحو اصالت باشد یا نیابت.( مصطلحات الفقه، ص 307 - 308.) در آیات قرآن برای بیان این مفهوم و اصطلاح از سنت، از مشتقّات «تبع»، «طوع»، «اقتدا»، «اتاکم الرّسول» و مانند آنها استفاده شده است.
لزوم و وجوب پیروی از سنت و سیره پیامبر(ص)
از نظر قرآن، لازم است هر مسلمانی از سنت و سیره پیامبر(ص) به عنوان سرمشق رفتاری پیروی کند. خداوند می‌فرماید: لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَهًْ حَسَنَهًْ لِمَنْ کَانَ یَرْجُو اللَّهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثِیرًا ؛ قطعا برای شما در اقتدا به رسول خدا سرمشقی نیکوست برای آن کس که به خدا و روز بازپسین امید دارد و خدا را فراوان یاد می کند؛(احزاب، آیه ۲۱) زیرا از نظر قرآن این پیروی از پیامبر(ص) آثار بسیاری در زندگی بشر دارد که از جمله آنها جلب و جذب محبت الهی به سوی خود است، به گونه‌ای که انسان محبوب خدا می‌شود: قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَیَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ. قُلْ أَطِیعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْکَافِرِینَ؛ بگو: اگر خدا را دوست دارید، از من پیروی کنید! تا خدا دوستتان بدارد و گناهان شما را بر شما ببخشاید؛ و خداوند آمرزنده مهربان است. بگو: خدا و پیامبر را اطاعت کنید! پس اگر رویگردان شدند و ولایت را نپذیرفتند، قطعا خداوند کافران را دوست ندارد. (آل عمران، آیات 31 و ۳۲)
برخی مفسّران در تفسیر این آیه گفته اند: نشانه محبّت مسلمانان به خدا، پیروی از سنّت پیامبرش است. (الکشاف، زمخشری، ج 1، ص 353؛ الدرالمنثور، سیوطی، ج 2، ص 179)
این لزوم اطاعت از سنت پیامبر(ص) و سبک و روش زندگی‌اش، از آیات دیگری نیز به دست می‌آید. مثلا از آیه 101 همین سوره و نیز آیات 14 و 42 و 59 و 61 و 80 و83 سوره نساء این وجوب اطاعت و پیروی مطلق از پیامبر(ص) به دست می‌آید؛ زیرا از این آیات استفاده می‌شود که رسول خدا(ص) به صورت مطلق، حجّت خدا قلمداد شده و این معنا مستلزم حجّیّت هرگونه فعل، قول و تقریر آن حضرت و لزوم پیروی از او است. پس وقتی از اطاعت رسول الله در کنار اطاعت خدا سخن به میان می‌آید، مراد اطاعت از سبک زندگی ایشان است.(التّفسیر الکبیر، ج 4، جزء 10، ص 112؛ روح المعانی، ج 4، جزء 5، ص 95)
از نظر قرآن، اطاعت و پیروی از سنّت پیامبر(ص) در راستای اطاعت از خداوند است.(آل عمران، آیات 32 و 132 ؛ نساء، آیات 14 و 42 و 59 و 61 و 80 و83) از همین رو خداوند بصراحت در آیه 7 سوره حشر می‌فرماید: وَمَا آتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا؛ و آنچه را پیامبر به شما داد، آن را بگیرید؛ و از آنچه شما را باز داشت، بازایستید.
از نظر قرآن، اطاعت و پیروی از سنّت پیامبراکرم(ص) و سبک زندگی آن حضرت، نشانه ایمان آدمی است(نساء، آیه 59؛ انفال، آیه 1؛ نور، آیه 47) و هر کسی بخواهد در راه راست و صراط مستقیم حرکت کند، باید از ایشان اطاعت کند و سبک زندگی‌اش را سرمشق خویش قرار دهد تا در دنیا و آخرت خوشبخت باشد؛ زیرا خداوند در آیه 7 سوره حجرات ، پیروی از سنّت پیامبراکرم(ص) را، نشانه رشد و تعالی انسان دانسته است و کسی که این مسیر را می‌رود بی‌گمان به کمال رشد و تعالی دست می‌یابد. خداوند می‌فرماید: وَاعْلَمُوا أَنَّ فِیکُمْ رَسُولَ اللَّهِ لَوْ یُطِیعُکُمْ فِی کَثِیرٍ مِنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ وَلَکِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمَانَ وَزَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ وَکَرَّهَ إِلَیْکُمُ الْکُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْیَانَ أُولَئِکَ هُمُ الرَّاشِدُونَ ؛ و بدانید که پیامبر خدا در میان شماست؛ اگر در بسیاری از کارها از شما پیروی کند، قطعا دچار زحمت می شوید؛ لیکن خدا ایمان را برای شما دوست داشتنی گردانید و آن را در دلهای شما بیاراست و کفر و پلیدکاری و سرکشی را در نظرتان ناخوشایند ساخت؛ آنان که چنیناند رهیافتگانند. پس از نظر قرآن به جای آنکه پیامبر از شما پیروی کند شما باید در همه امور از ایشان پیروی کنید که در این صورت به رشد دست می‌یابید و از ره یافتگان خواهید بود.
از نظر قرآن، سنت و سیره آن حضرت(ص) بر انسانها حجت است و خداوند می‌تواند آن را علیه اعراض کنندگان از اطاعت ایشان به کار گیرد؛ چنان که انسان می‌تواند در دنیا و آخرت به آن احتجاج کرده و علت و چرائی عمل به کاری را سنت و سیره پیامبر(ص) قرار دهد؛ زیرا سنت ایشان حجت است.(آل عمران، آیات 31 و 32 و 101؛ نساء، آیات 13 و 14 و 59 و 61 و 80 و 83 و آیات دیگر).
سنّت و سیره پیامبر اسلام(ص)، رسا و قابل فهم برای همگان است و آن چنان شفاف و روشن است که کسی نمی‌تواند بگوید من درک درستی از آن نداشته و ندارم و نمی‌توانم به آن عمل کنم.(نور، آیه 54؛ تغابن، آیه 12)
از نظر قرآن، مخالفت با سنت پیامبر(ص) حرام و گناه است(مائده، آیه 92؛ حجرات، آیه 1) و باید توجه داشت که برگشت ضرر و زیان مخالفت با سنّت پیامبراکرم(ص)، به خود انسان است و آن حضرت (ص) هیچ ضرر و زیانی از این جهت نمی‌کند.(نور، آیه 54)مخالفت با آن حضرت(ص) و سنت و سیره‌اش، آثاری چون پشیمانی در قیامت(فرقان، آیه 27)، بطلان عمل(محمد، آیه 33)، خروج از ولایت الهی به ولایت طاغوت(نساء، آیه 115)، قرار گرفتن در میان بدترین جنبندگان و حیوانات(انفال، آیات 20 و 22)، شرمساری و سرافکندگی در قیامت(نساء، آیه 42)، کفر و بی‌ایمانی(نور، آیه 47)، نفاق(نساء، آیات 60 و 61)، آتش دوزخ(نساء، آیه 14؛ احزاب، آیه 66) و مانند آنها می‌شود.
آثار پیروی از سنت و سبک زندگی رسول خدا(ص)
در بیان لزوم اطاعت از سنت پیامبر(ص) و سبک زندگی و روش ایشان به برخی از آثار این اطاعت اشاره شد، اما برای اینکه نقش تاثیرگذار این اطاعت به طور کامل روشن شود و انگیزه‌ای برای اطاعت مطلق و کامل از سنت و سیره آن حضرت(ص) در دل‌ها ایجاد شود، به آثار این پیروی و اطاعت پیروی از منظر قرآن می‌پردازیم. از نظر قرآن آثاری که این اطاعت دارد عبارتند از:
1. اصلاح و آشتی در زندگی اجتماعی: پیروی از سنّت پیامبر(ص) موجب اصلاح و آشتی در میان افراد جامعه است. این اصلاح هم نسبت به ارتباطات و معاشرت میان فردی است و هم میان گروهی است. به این معنا که اگر دو نفر اختلاف داشته باشند، با پیروی از سبک زندگی پیامبر(ص) صلح و صلاح و آشتی میان آنان برقرار می‌شود و کدورت‌ها و نفرت‌ها از میان می‌رود.(انفال، آیه 1) در معاشرت میان اقشار مختلف و گروه‌ها و جناح‌های اجتماعی و قومی و مانند آنها نیز این روش و سبک زندگی می‌تواند تاثیرگذار باشد و موجبات آشتی مردمی و ملی را فراهم آورد؛ زیرا سبک زندگی پیامبر(ص) که برگرفته از قرآن است، همان سبک تسلیم در برابر خدا و پرهیز از هر گونه از فسق و فجور و ظلم و جور است و به انسان یاد می‌دهد که نه تنها عادل باشند، بلکه نسبت به یکدیگر احسان در مراتب چهارگانه را مراعات کنند. پس هم نیکوکار در رفتار فردی باشند، هم به دیگری نیکی کنند، هم عفو و گذشت داشته باشند و هم در مقام اکرام به گناهکار چیزی از حق خود بدهند و ایثار کنند تا جامعه رنگ خوش و خوشی را ببیند.
2. حیات معنوی: پیروی از سنّت پیامبراکرم(ص)، موجب حیات معنوی مؤمنان می‌شود؛ زیرا زندگی آن حضرت(ص) سرشار از معنویت است و کسب اطلاعات و شناخت و نیز پیروی از آن دل‌ها را زنده کرده و حیات معنوی در دنیا و آخرت را برای انسان موجب می‌شود. خداوند می‌فرماید: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاکُمْ لِمَا یُحْیِیکُمْ؛ ای کسانی که ایمان آوردهاید چون خدا و پیامبر، شما را به چیزی فرا خواندند که به شما حیات می بخشد آنان را اجابت کنید.(انفال، آیه 24)
3. محبت خدا: پیروی از سنّت و سیره پیامبر(ص)، عامل جلب محبّت خداوند می‌شود و کسی که می‌خواهد محبوب خدا شود باید از این راه برود.(آل عمران، آیات 31 و 32)
4. رحمت الهی: پیروی از سنّت پیامبر(ص)، موجب برخورداری از رحمت‌الهی می‌شود. این رحمت هم دنیوی و اخروی است و هم رحمانی و رحیمی. به این معنا که رحمت خاص الهی نیز نصیب کسانی است که از سنت آن حضرت(ص) پیروی می‌کنند و سبک زندگی خویش را بر مدار زندگی ایشان سامان می‌دهند.(آل عمران، آیات 31 و 132؛ توبه، آیه 71؛ نور، آیه 56؛ حجرات، آیه 14)
5. رستگاری: پیروی از سنّت محمّد(ص)، موجب رستگاری و فلاح است. (نساء، آیه 13؛ احزاب، آیه 71) پس رستگاری آدمی تنها در پیروی از قرآن نیست، بلکه علاوه بر آن، باید از سنت و سیره پیامبر(ص) و معصومان(ع) بر اساس آیات 59 سوره نساء و 3 و 55 و 67 سوره مائده پیروی کند.
6. ایمنی از اختلاف و تفرقه: از نظر قرآن، ایمنی از اختلاف و تفرقه، در سایه پیروی از سنّت پیامبر(ص) به دست می‌آید(آل عمران، آیه 103)؛ زیرا یکی از معانی «حبل اللّه» غیر از قرآن، خود آن حضرت(ع) و اهل بیت(ع) و نیز سنّت پیامبر(ص) در زندگی اش است.(المیزان، ج 3، ص 369) پس همان طوری که پیروی سنت آن حضرت (ص) موجب رفع اختلافات و تفرقه‌ها می‌شود و میان افراد صلاح و سازش و آشتی برقرار می‌شود؛ همچنین پیروی از آن حضرت(ص) موجب دفع اختلاف و تفرقه است؛ یعنی اجازه نمی‌دهد تا اختلاف و تفرقه‌ای میان فرد و گروهی ایجاد شود.
7. تقوا: پیروی از سنّت محمّد(ص)، زمینه تقواپیشگی است. (انعام، آیه 153؛ انفال، آیه 1) پس هر کسی بخواهد به تقوائی دست یابد که علم الهی و سعادت دنیا و آخرت را برای خود رقم زند، باید از سنت و سیره پیامبر(ص) پیروی کند و هر چه دراین اطاعت و پیروی، کامل‌تر باشد، از مراتب سه گانه تقوا به برترین آن دست می‌یابد و در مقام متقین و حق الیقین قرار می‌گیرد.
8. مرجع حل اختلاف: سنّت و سیره پیامبر(ص)، مرجعی برای حلّ اختلافات و منازعات است.(نساء، آیه 59 و 60)؛ زیرا منظور از «فردّوه الی اللّه و الرّسول» کتاب خدا و سنّت رسول اکرم(ص) است.(مجمع البیان، ج 3 - 4، ص 100؛ کشف الاسرار، ج 2، ص 563) پس یکی از مراجع حل اختلاف، سنت و سیره پیامبر(ص) به عنوان ملاک سازش و صلح است.(نساء، آیات 61 و 105؛ نور، آیه 48)
9. توانایی حل اختلافات: از نظر قرآن، پیروی از سنت پیامبر(ص) نه تنها موجب دفع اختلاف و رفع تفرقه میان فردی می‌شود و صلح و صفا به زندگی باز می‌گردد، بلکه این امکان را فراهم می‌آورد تا مطیع سنت آن حضرت(ص)، دیگران را نیز راهنمایی کرده و اختلافات میان آنان را برطرف سازد. (نساء، آیات 59 و 60) پس کسی که به سنت پیامبر(ص) مراجعه کند و بر اساس آن سبک زندگی خود را قرار دهد از نفوذی بهره‌مند می‌شود که می‌تواند نه تنها اختلاف خود را حل کند، بلکه اختلافات دیگران را نیز حل و فصل نماید.
10. رهایی از خرافات: پیروی از سنّت و سیره پیامبر(ص)، موجب رهائی از افکار جاهلی و اندیشه های خرافی می‌شود که مانع جدی در سر راه عقلانیت انسان و جامعه و سعادت دنیوی و اخروی است.( مائده، آیات 103 و 104) منظور از «و الرّسول» تصدیق و اقتدا به پیامبر اسلام(ص) در افعال او است. (مجمع البیان، ج 3 - 4، ص 391)
11. فرجام نیک: اطاعت از سنّت پیامبر(ص)، دربردارنده فرجام نیک و پایان خوش در کارهای انسان و جامعه است.(نساء، آیه 59)
12. رهایی از دوزخ: پیروی از سنّت پیامبراکرم (ص)، نجات بخش آدمی از آتش دوزخ است؛ همان طوری که پیروی از قرآن این گونه است. این بدان معناست که اطاعت قرآن و رسول باید در کنار هم باشد.(آل عمران، آیات 31 و 32؛ احزاب، آیه 66)
13. هدایت: آن حضرت(ع) هادی است و پیروی از ایشان موجب هدایت است. از این رو قرآن، پیروی از سنّت پیامبر(ص)را موجب هدایت انسانها دانسته است(نور، آیه 54). همچنین از آیه 158 سوره اعراف، همین معنا به دست می‌آید ؛ زیرا جمله «اتّبعوه» دلیل بر این است که اقتدا به رسول اللّه در هر فعلی واجب است، مگر آن مواردی که با دلیل خاصّ، ویژه عمل خود آن حضرت باشد. (التّفسیر الکبیر، ج 5، جزء 15، ص 386) از نظر قرآن، هدایت به صراط مستقیم، تنها در پرتو پیروی از سنّت پیامبر و قرآن است.(نساء، آیه 69)
14. همنشینی با نیکان و اولیای الهی: همنشینی با اولیای الهی از جمله پیامبران، صدّیقان، شاهدان اعمال و صالحان در بهشت، از آثار پیروی از سنّت محمّد(ص) است.(نساء، آیه 69)
15. پاداش بزرگ: اطاعت از سنّت و سیره محمّد(ص) دارای پاداشی بزرگ و برای فرد مطیع است.(آل عمران، آیه 172)
16. پادش نیک و بهشت: پیروی از سنّت پیامبر(ص)، دارای اجری نیکو و حسن است.(فتح، آیه 16) و عامل ورود مطیع به بهشت می‌باشد. (نساء، آیه 13)
17. حفظ اعمال صالح: پیروی از سنّت پیامبراکرم(ص)، موجب حفظ اعمال صالح انسان و برخورداری از پاداش آنها خواهد شد. (حجرات، آیه 14)؛ زیرا منظور از «اطاعت رسول(ص)» تصدیق و پیروی ایشان است، از هر آنچه بدان امر یا نهی می کند. (المیزان، ج 18، ص 329)
18. رهایی از نکوهش الهی: خدا کسانی را که از اطاعت ایشان سرباز می‌زنند سرزنش می‌کند؛ لذا برای رهائی از خشم و نکوهش الهی با اطاعت می‌توان به آن رسید.(نساء، آیات 59 و 60 و 80؛ انفال، آیه 20)
19. رهایی از حسرت: کسی که تحت ولایت خدا و رسول الله(ص) باشد اهل بهشت است و هرگز دچار ندامت و حسرت نمی‌شود، در حالی رویگردانی افراد ستمگر و گناهکار از سنّت و راه پیامبر(ص)، موجب حسرت آنان در قیامت خواهد شد.(فرقان، آیه 27)
آنچه بیان شد گوشه‌ای از آثار پیروی از سنت و سیره پیامبر براساس آیات قرآن است و قطعا آثار دیگری دراین‌باره قابل ذکر است که به علت ضیق مکان به همین مقدار بسنده می‌شود.
منبع: کیهان
انتهای پیام/