راستگویی در همه دوره ها و زمان ها تاثیر مستقیمی در رفتار فردی و اجتماعی فرد دارد و در واقع به نحوی زمینه اصلاح فرد را به وجود می‌آورد. در واقع اگر انسان ها زیربنای زندگی شان را بر پایه اصل صداقت و راستگویی بنیانگذاری کنند دیگر امورات زندگی شان را اصلاح می‌کنند اما تخطی از این اصل موجب سلب اعتماد و از دست دادن اعتبار شغلی و زندگی زناشویی فرد در اجتماع می شود.
بنابراین اگر همه فعالیت ها و اقدامات انسان بر صدق و راستی بنا نهاده شود و از هرگونه ناراستی پیراسته باشد، زمینه های نیک بختی و گران قدری برای او فراهم می شود؛ چنان که گشوده شدن دریچه های سعادت و بهروزی به سوی جامعه بشری، جز با استوار کردن پایه صداقت میّسر نمی شود.
صداقت به چه معناست؟
صداقت در اصل از کلمه (صدق) به معنای درستی و راستی خواهد بود و در اصطلاح بیان حرف درست و به دور از هر گونه کذب و دروغ خواهد بود. راستگویی از بدو خلقت با آدمی همراه بوده و از عالی ترین خصایص انسانی است که می تواند نزول رزق توأم با برکت را به همراه داشته باشد.
دروغ مادر تمامی گناه ها
از دروغ به عنوان مادر تمامی گناه ها نام برده شده است. دروغ ام الفساد و زیربنای تمامی گناهان به شمار رفته است، چه بسا معاملاتی به خاطر صداقت نداشتن در گفتار و گفته های خلاف واقع منتفی شده و این که ازدواج هایی که می توانست سر منشأ خیر باشد با دروغ ساده به هم خورده است، چرا که صداقت نخستین رکن رابطه درست و عشق پایدار به حساب می آید و نادیده گرفتن این اصل تداوم گناه را به همراه داشته و سلب اعتماد را به دنبال دارد. بزرگان دین در ابتدا پس از تزکیه فرد وی را به سوی صداقت در رفتار و درستگویی در عمل سوق داده اند، چرا که با رعایت نکردن این مهم شخص به انجام گناهان دیگری روی آورده که سرمنشأا آن همین عدم صدق در گفتار و رفتار خواهد بود.
صداقت از منظر بزرگان دین مبین اسلام
در قرآن کریم صداقت و پرهیز از دروغ گویی توصیه
شده است باید گفت که صداقت و راستگویی از بزرگ‌ترین فضایل اخلاقی است که در تعالیم و آموزه‌های دینی جایگاه ویژه دارد و در قرآن و روایات فراوان به آن سفارش شده است. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ كُونُوا مَعَ الصَّادِقينَ؛ اى كسانى كه ايمان آورده فسادايد، از خدا پروا كنيد و با راست‌گويان باشيد».
این فضیلت انسانی – اخلاقی بارزترین مشخصه‌ی پیامبران الهی در دعوت مردم به سوی خدا است؛ از این‌رو، راستگویی از اعمال نیک و پسندیده‌ی انسانی بوده و نزد دین و خرد از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. فطرت پاک انسان ایجاب می‌كند كه انسان سالم و متعادل، دل و زبانش یك سو و هماهنگ باشد، ظاهر و باطنش یكی باشد و آنچه را باور دارد بر زبان جاری كند.
اسلام دینی فطری است و راستی نیز خواست فطرت است، پس این دو پیوندی ناگسستنی دارند و در روایات با تعابیر گوناگونی بر راستگویی مسلمانان تأكید شده و آن‌را از اصول ایمان و دین‌داری به حساب آورده‌‌اند: «الصِّدْقُ رَأْسُ الدِّينِ؛ نسبت راستی با دین، نسبت سر با بدن است». «الصِّدْقُ أَقْوَى دَعَائِمِ الْإِيمَان؛ راستی محکم‌ترین پایه‌های ایمان است». «بِالصِّدْقِ تَكُونُ النَّجَاة؛ رستگاری دنیا و آخرت در راستگویی است».
راوی می‌گوید: «از امام صادق(ع) شنيدم كه مىفرمود: چون بندهاى راست گويد، نخستين كسى كه او را تصديق مىكند خدا است، و خودش نيز مىداند كه راستگو است، و چون دروغ گويد، اولين كسى كه او را تكذيب مىكند خدا است، و خودش نيز مىداند كه دروغگو است».
امام صادق(ع) در توصیف صداقت و راستی می‌فرماید: راستی نورى است كه در عالم معنا مىدرخشد، مانند آفتابى كه روشنايى مىگيرد از او هر چيزى كه در تحت نفوذ نور ظاهرى او است، و نقصان و ضعفى در اين نور دادن به آفتاب وارد نمىشود. كسى كه حقيقتاً متصف به صدق است، به مقتضاى حقيقت صدقى كه در نفس او وجود دارد، كذب و تقلب را در افراد كاذب نديده، و تظاهر آنان را در اعمال حمل به صحت و صدق کرده و اظهارات آنان را تصديق مىكند. آرى اين همان نور صدق و حقيقت روحانيت است كه غير اين معنا از او انتظارى نيست، و به جز آن‌كس که خلاف فطرت پاک و نورانيت و صفاى باطن او باشد چيزى از او ديده نمىشود. چنان‌كه حضرت آدم(ع) ابليس را در اظهار دروغى او چون قسم خورد، تصديق کرد و اظهار و سخن او را باور كرد؛ زيرا در نفس آدم اثرى از دروغ و تقلب وجود نداشت.
در قرآن کریم بارها به این مسأله پرداخته شده است به طوری که خداوند متعال در سوره ی طه مىفرمايد: «پيش از اين، از آدم پيمان گرفته بوديم، امّا او فراموش كرد و عزم استوارى براى او نيافتيم». و ابليس در اولين مرتبه، اين تقلب و خلاف را به كار برد، و پيش از او كسى را سابقه ی اين عمل در ظاهر و باطن نبود. پس او به دلیل ارتکاب همين دروغ دچار خسران و زيان‌كارى شده، و از صفا و صدق آدم در جهت اغوا و اضلال او نفعی نبرد و او را از مرحله ی ملكه ی صدق و روحانيت -به سبب دروغى كه راجع به هميشگى و خلود اظهار كرد- نتوانست بيرون برد.
چنان‌که از سخنان امام(ع) استفاده می‌شود؛ صدق از لحاظ مطابق بودن با حق است؛ يعنى ظل و مرتبهاى است از حق، و حق نور و حقيقتى است كه در آن ظلمت و نقطه ضعف و خلافى نباشد. پس در صورتى كه وجود و صفات انسان صدق شد، البته هيچ‌گونه بطلان و ضلالت و انحراف و ظلمتى در او نخواهد بود. و چون چيزى حقيقت صدق شد، قهراً اثر نورانيت، درستى و حقيقت آن ظاهر گشته، و خواه و ناخواه آثار صدق جلوه خواهد كرد. و شخص صادق به مقتضاى حقيقت و باطن خود به جز صدق و حقيقت چيزى نديده، و پيوسته در افعال و حركات ديگران به جهت صدق آن ها متوجه شده، بلكه آن ها را به محلهاى صحيح و درست خود حمل خواهد كرد.
امام صادق(ع) در ادامه روایت می‌فرماید: و صفت صدق، برای حضرت آدم ثمربخش و مفيد واقع شد؛ زيرا او به مقتضاى صفا و صدق باطن خود، غير راستى را به خود راه نداد، و خيال دروغ در باره ی ابليس نكرد و كذب او را كه به صورت صدق بود باور کرد.
اين است كه خداوند متعال فرمود: ما از آدم چيزى را كه بر خلاف پيمان و برنامه او بوده نديديم، و هرگز او قصد نافرمانى نداشت، و از اين لحاظ بود كه به سبب حيله و دروغ ابليس، از مقام برگزيدگى او كاسته نشد.
امام علی(ع) فرمود: راستی شمشير برندهاى است كه با توجه و لطف پروردگار متعال در بندگان مخصوص او ظاهر مىشود، و اين شمشير به هر موردى كه فرود آيد و در هر كجايى كه پيدا شود، از آسمان و زمين، نافذ و قاطع خواهد بود. پس هر گاه بخواهى كه بدانى آيا تو از جمله ی صادقان و راست‌گویان هستى، يا از دروغ‌گویان بايد با كمال دقت و با نظر خالص در باطن و رفتار و كردار خود رسيدگى و تحقيق كرده، و قلب و ظواهر خود را به ميزان الهى و روى حق و عدل بررسى کرده، و چنان خود را به قوانين حق عرضه دارى كه گويى در پيشگاه عدل الهى حاضر شده‌‌ای، و در معرض سنجش روز قيامت قرار گرفتهاى. خداوند متعال مىفرمايد: «وَ الْوَزْنُ يَوْمَئِذٍ الْحَقُّ فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازِينُهُ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»؛ در روز جزاء مردم به ميزان حق سنجيده مىشوند، پس هر كسى كه ميزان او در مقام وزن كردن سنگينتر شد او رستگار خواهد بود.
بنابراین، صداقت و راستی بايد در تمام مراحل وجودى و زندگى انسان تحقق پيدا كند؛ يعنى از لحاظ افكار و عقاید، از لحاظ خوی‌ها و صفات نفسانى، از جهت رفتار و كردار و اعمال، و از جهت گفتار و بيان، اگر انسان تمام حركات و سكنات و همه ی احوال او روى صدق، راستى، درستى و حقيقت صورت گيرد.
صداقت در زندگی زناشویی
در زندگی زناشویی صداقت به عنوان رکنی مهم در تشکیل رابطه ایی توام با عشق به حساب می آید چرا که اساس زندگی را تشکیل داده و بنیان های آن را استوار می کند سستی رابطه از دروغ به وجود آمده است فردی که به خواستگاری دختری می رود خصوصیت فردی، اجتماعی و خانوادگی اش را بدون کم و کاست و به دور از بزرگ نمایی مطرح کند، چرا که هیچگاه ماه پشت ابر نمانده و دروغ گو رسوا شده و چنین ارتباطی تداوم چندانی نخواهد داشت . به جرات می توان گفت بیشتر زندگی های اینچنینی اگر پایه ایی چون صداقت نداشت باشد دوام چندانی نخواهد داشت.
خواستگار دروغ گو را رد کنیم سخت گیرانه است یا نه ؟
سوالی که ذهن ها را به خود مشغول کرده است این که با خواستگاری که خصوصیت زندگی خود و خانواده اش را خلاف واقع مطرح می کند و یا این که خود را بزرگ تر از حد انتظار نشان می دهد چه کاری بکنیم و این که رد کردن چنین افرادی کاری عاقلانه به نظر می رسد و سخت گیرانه است که شخص این گونه افراد را از زندگی اش خارج ساخته و یا این که به وی فرصت دوباره بدهد ضمنا اینکه به سختی می توان کسی را که در گفتار و کردار صداقت داشته باشد پیدا کرد.
در پاسخ به این پرسش از احادیث بزرگان می توان به پاسخ صحیحی دست یافت و این که پیامبر (ص) می فرماید که اگر کسی به خواستگاری تان آمد دو خصوصیت دین و اخلاق را در وی مشاهده کردید به همسری اش درآیید. از این حدیث می توان دیانت را از اخلاق جدا کرد و به تحلیل آن پرداخت. یکی از رموز دیانت بدون شک صداقت است در حدیث فوق اشاره ایی به ثروت نشده است و یا این که به مسائل دنیوی پرداخته نشده است.
صداقت نخستین رکن دیانت به شمار می رود و شاید رد کردن خواستگاری که از همان ابتدا صحت کلام و گفتار را نمی توان مشاهده کرد عقلانی به نظر می رسد البته برخی ها فرصت دوباره به شخص داده تا خویش را اصلاح کند که گاهی اوقات کار ساز بوده و این فرصت نوعی خود سازی را به وی هدیه کرده است و البته اتفاق افتاده که دروغ های فرد بیشتر از حد مجاز شده است.
راه تشخیص خواستگار دروغگو از کاذب
شاید دشوار به نظر برسد گفته های صحیح خواستگاری را از گفته های خلاف واقعش تشخیص داد اما با کمی تامل می تون پی برد که شخص مورد نظر راستگو است یا خیر به عنوان مثال اگر در گفته هایش اعلام کرد که ( مطالعه ) می کنم می توانیم بپرسیم در چه زمینه و چه کتاب هایی را تا کنون مطالعه کرده است که معمولا شاید در جواب اسم کتاب هایی را بیاورند که حتی با پرسش مجدد می توان موضوع و خصوصیات دیگرش را سوال کرد که در جواب می توان به صحت در گفتارش پی برد.
راه دوم این که در حین صحبت نگاه کردن به چشم های طرف مقابل می تواند تشخیص دروغ از کذب را ممکن سازد، به طوری که اگر چشم های طرف به سمت چپ باشد احتمال راست گویی اش بیشتر و اگر سمت راست باشد می توان در درستی کلامش تردید کرد.
یا این که درباره خانواده اش مطلبی را خلاف واقع بیان کند که با تکرار مجدد سوال می توان پاسخ دیگری را از فرد شنید. معمولا افرادی که در گفتار شان صداقت ندارند یک سوال را به اشکال مختلفی پاسخ می‌دهند.
گاهی اوقات صداقت خریداری ندارد
صداقت به عنوان رکنی مهم در زندگی فردی و اجتماعی اشخاص به شمار می رود اما گاهی اوقات کسی به این اصل مهم چندان اعتقادی ندارد. زمانی خواستگاری شفاف و صادقانه از زندگی شخصی اش توضیح می دهد که غالبا با کمبودهایی مواجه باشد، زوجه با شنیدن کمبودها عملا قطع ارتباط را به ادامه دادنش ترجیح داده و صداقت خواستگاری را زیر پا می گذارد. بدین سو اشخاص در گفته های خود به دلیل ترس از قطع ارتباط روی به دورغ و بزرگنمایی می آورند که اصطلاحا گفته شده صداقتم به جدایی منجر می شود به عنوان مثال فردی صادقانه خانمی را از مشکلات خود مطلع می کند و وی باشنیدن مشکل، قطع رابطه را ترجیح می دهد در واقع حس راستگویی کم رنگ می شود و در کلام افراد نشانی از صداقت یافت نمی شود، چرا که نوعی دلسردی و دلزدگی به وجود می آید.
صداقت کلید به وجود آمدن عشقی پایدار است/ رد کردن خواستگار دروغگو سند عرفی ندارد
اثمر وثوق، آسیب شناس اجتماعی در گفتگو با خبرنگار
حوزه ازدواج و خانواده گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ درباره لزوم صداقت و اهمیت آن در زندگی فردی و اجتماعی و تاثیر در زندگی زناشویی اظهار کرد: باید عنوان کرد صداقت نخستین شرط یک زندگی موفق زناشویی است، به طوری که کلید به وجود آمدن عشقی پایدار به شمار می‌آید.
وی در ادامه افزود: صداقت به عنوان اصلی اساسی در زندگی زناشویی تاثیر مستقیم ایفا می کند، چرا که دروغ برکت زندگی را کم کرده و باعث سلب اعتماد و سردی روابط می شود.
وثوق در پاسخ یه این سوال که می توان در مرحله نخست خواستگار دروغگو را رد کرد، تصریح کرد: برخی از دخترها بلافاصله در دیدار نخست خواستگارشان را به دلیل ابراز حرف و گفته های خلاف واقع رد می کنند. باید گفت که رد کردن خواستگار کار درستی نیست و باید به وی فرصت داد تا تفهیم شود که حرف هایی که بیان می کند صحت نداشته و خلاف واقع است.
این آسیب شناس عنوان کرد: رد کردن خواستگار در مرحله اولیه کار صحیحی نیست و سخت گیری مطلق است، چرا که غرور یکی از طرفین زندگی زناشویی را اثبات می کند. می توان به طرف فرصت داد تا صداقتش را به اثبات رسانده و سهل انگاری خود را جبران کند.
وی در مورد شناخت افراد صادق از اشخاصی که کذب را در گفته هایشان مطرح می کنند، گفت: با گفتگو و پرسش می توان پی به صدق یا کذب در گفته هایش برد. چرا که اگر پرسشی چند بار مطرح شود فردی که راستگو نیست هر بار به شیوه متفاوت پاسخ داده و در گفتارش صداقت دیده نمی شود.
وثوق تصریح کرد: هیچ خانمی از صداقت فرار نمی کند اما تجزیه تحلیل کرده که می تواند با این مهم کنار بیاید و دشواری زندگی برایش قابل تحمل است یا باید راهی دیگر پیدا کند.
وی در پایان یاد آور شد: امیدوارم که زندگی ها توام با صداقت، عشق و از خود گذشتگی باشد تا دیگر شاهد طلاق در بین زوجین و حضورشان در دادگاه خانواده نباشیم.
گفتنی است؛ به هر حال دروغ از گناه های ناپسند محسوب شده و شاید با کمی صداقت نخستین گام را در راستای رسیدن به مقام صدیق ( راستگویی ) برداشت و با انجام این مهم به زندگی برکت و معنویت هدیه کرد.
گزارش : سید مهران حسینی
انتهای پیام /
گزارشتان خیلی عالی و از اینکه در مورد این موضوع چنین گزارشی را نوشته و موشکافی کرده اید ممنون. در برهه ای از زمان نیاز بود که رسانه های الکترونیکی همچون باشگاه خبرنگاران به چنین موضوعاتی پرداخته و از همه جوانب اینگونه موضوعات را مورد کنکاش قرار دهند چرا که هر چقدر نپرداختن به چنین موضوعی موجب از بین رفتن اهمیت این موضوعات در زندگی های زناشویی می شود و حقا که نویسنده این گزارش توانسه حق مطلب را ادا کند و از اینکه در گزارشش از آسیب شناس ها و جامعه شناسان بهره میبرد خیلی خوب است و گزارش یک طرفه نوشته نمیشود و مصاحبه با جامعه شناسان می تواند راهگشای خیلی از مسائل زناشویی باشد.