قبل و بعد از ساخت یک سد چه نکاتی را باید درنظر داشت؟ +تصاویر

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، انسان همواره در دوراهی تامین نیازها و حفظ محیط زیست سرگردان بوده و در اغلب موارد تامین نیازها را مقدم شمرده و این موضوع سبب شده تا طبیعت جور تصمیمات نابخردانه او را بکشد.
 
سدسازی یکی از اقداماتی است که در بسیاری از موارد اجتناب‌ناپذیر بوده و برای تامین آب شرب و مصارف کشاورزی و تولید برق می‌بایست انجام شود.
 
چالش‌های زیادی بر سر راه یک پروژه سدسازی موفق قرار دارد و مسئولان هر پروژه باید برای آنها راهکارهای مناسبی را در نظر داشته باشند.
 
در ادامه به بررسی این چالش‌های قبل و بعد از سدسازی می‌پردازیم:
 
فاکتورهای هفت‌گانه‌ای که قبل از آغاز پروژه باید در نظر گرفته شود
 
در سال 2000 کمیسیون جهانی سد (WCD) در یک ماموریت علمی اصول و قوانین سدسازی را مجددا مورد ارزیابی قرار داده و مجموعه‌ای از اشتباهات بحران‌آفرین را در زمینه سدسازی منتشر کرد.
 
1- انتخاب رودخانه اشتباه برای ساخت سد
 
 
2- بی‌توجهی به تغییرات جریان آب پایین‌دست
 
با توجه به نقش جریان‌های پایین‌دست در رسوب‌گذاری و تشکیل دلتاهای حاصل‌خیز، در صورت تغییر بیش از حد در روند این جریان‌ها، ثبات مورفولوژیک رودخانه دچار مشکلات جدی می‌شود.
 
3- غفلت از تنوع زیستی
 
 
4- سیاست‌ها و محاسبات اقتصادی اشتباه
 
در زمان انجام محاسبات معمولا هزینه‌های زیستی و منطقه‌ای مورد کم‌توجهی قرار می‌گیرند و به همین دلیل اکثر پروژه‌های سدسازی در مراحل ابتدایی بسیار سودآور تلقی می‌شوند.
 
متاسفانه زمانی که موضوع پیاده‌سازی عملی پروژه به پایان می‌رسد مشکلاتی که با بی‌توجهی دیده نمی‌شوند خود را نشان می‌دهند و به همین دلیل اکثر صاحب‌نظران معتقدند که هزینه واقعی ساخت یک سد در زمان مطالعه آن به درستی محاسبه نمی‌شود.
 
5- ناتوانی در جلب رضایت عمومی منطقه
 
 
6- سوءمدیریت در خطرات و تاثیرات
 
یک خطای نابخشودنی که در این زمینه انجام می‌شود، قربانی کردن اصول و قواعد برای پایان سریع‌تر پروژه‌هاست. بعضی از شرکت‌ها تلاش می‌کنند تا با ایجاد شرایط اضطراری و القای حس نیاز کاذب، پروژه‌های سدسازی را سریع‌تر به پایان برسانند و به همین دلیل بسیاری از ملاحظات ایمنی نادیده گرفته می‌شود و این موضوع سبب کاهش عمر سد، عدم کارکرد بهینه و در نهایت شکست برنامه‌ها شود.
 
7- ساخت و ساز بی‌رویه سد
 
 
راهکارهایی برای مهم‌ترین مشکل پس از آبگیری سد
 
تغییرات آب‌وهوایی کُره زمین سبب افزایش تبخیر آب سدها شده است، بطوریکه این پدیده گاهی می‌تواند بیش از 40 درصد از حجم آب ذخیره شده در یک سد را کاهش دهد. به همین دلیل محققان همواره به دنبال روش‌های مبارزه با این پدیده هستند.
 
در حال حاضر مدرن‌ترین فناوری‌ها در زمینه جلوگیری از تبخیر آب سدها در کشورهای کانادا، آمریکا، استرالیا، آفریقای جنوبی و امارات به کار گرفته می‌شوند که در ادامه به متداول‌ترین آنها اشاره می‌کنیم.
 
1- پوشش شبکه‌ای با قابلیت جابجایی
 
 
2- لایه‌های محافظ الکلی و پلی‌اتیلنی در ابعاد نانو
 
استفاده از لایه‌های بسیار نازک نامرئی روی سطح آب که به صورت مانعی در برابر مولکول‌های جدا شده از سطح آب عمل می‌کند نیز یکی از روش‌های جلوگیری کاهش حجم آب سدهاست. جنس این لایه‌ها از نظر شیمیایی زنجیره‌های الکلی و پلی‌اتیلنی است. این لایه‌ها بیشتر در استرالیا و کانادا مورد استفاده قرار می‌گیرند و میزان تبخیر را 30 درصد کاهش می‌دهد.
 
3- پوشش‌های شش‌ضلعی ثابت
 
 
4- استفاده از توپ‌های پلاستیکی
 
شاید یکی از ساده‌ترین راههای جلوگیری از تبخیر سطحی آب در سدها استفاده از توپ‌های پلاستیکی باشد. در این روش سطح آب با استفاده از توپ‌های پلاستیکی پوشانده می‌شود تا از تابش مستقیم نور خورشید به آب جلوگیری شود و میزان تبخیر کاهش یابد. این طرح در برخی سدهای آمریکا نظیر لس‌آنجلس اجرا شده است.
 
5- بادشکن‌های گیاهی
 
احداث بادشکن گیاهی به کمک درختان یکی از اقداماتی است که برای کاهش وزش باد بر روی سطح آب انجام می‌شود و می‌تواند حدود 20 درصد میزان تبخیر آب را کاهش دهد.  
 
6-استفاده از سقف‌های متحرک و سلول‌های خورشیدی
 
 
7- استفاده از پوشش‌های شناور در مناطق گرم و خشک
 
 
8- تغییر در ساختار ظاهری سد
 
در برخی سدها که بیشتر بر روی رودهای بزرگ و انشعابات آنها ساخته می‌شود و جمع آوری آب باران اولویت کمتری دارد، می‌توان سازه سد را به گونه‌ای طراحی کرد که سطح باز آب در سد به حداقل رسیده و عمق بیشتری برای آب ایجاد کرد.  
 
9- پوشش‌های گنبدی