پدرش شخصیتی مبارز و مذهبی بود و مادرش خانه دار بود.
بعد از اتمام تحصیلات اولیه اش در 14سالگی راهی قم شد تا دروس حوزوی را بیاموزد.
آیات عظام سید حسین طباطبایی بروجردی، امام خمینی (ره)، سید محمد محقق داماد، محمدرضا گلپایگانی، سید محمد کاظم شریعتمداری، عبدالکریم حائری یزدی، شهاب الدین نجفی مرعشی، محمد حسین طباطبائی و حسینعلی منتظری اساتید وی در حوزه علمیه بودند.
وی در آنجا تحت تاثیر تعلیمات امام خمینی (ره) به سیاست روی آورد و به مخالفت با حکومت محمد رضا شاه پهلوی و انقلاب سفید او پرداخت. با تبعید امام، نقش هاشمی در مبارزه با شاه و نمایندگی امام در داخل کشور پررنگ تر شد.
با وجود نگرش ضد غربی انقلابیون، او سفرهای زیادی از ژاپن در شرق تا ۲۰ ایالت از ایالات متحده در غرب نمود
حضور فعال وی در تمامی صحنه ها مایه قوت قلب مردم خصوصا در شهر قم شده بود، به همین سبب شاه و ماموران ساواک به منظور فروکش کردن آتش انقلاب در قم، چاره را در آن دانستند که افراد موثر را دستگیر و روانه زندان کند، از این روی ایشان را به همراه آقای ربانی شیرازی، بدون در دست داشتن هیچگونه سند و مدرکی، دستگیر کرده و به زندان بردند.
از دیگر موارد زندان رفتن ایشان می توان به دوران پس از ترور منصور در اواخر سال ۱۳۴۳ و همچنین سال ۱۳۴۶ اشاره کرد.
در مجموع ایشان مدت ۴ سال و ۵ ماه را در زندان های رژیم پهلوی به سر برد.
وی همچنین پس از حمله رژیم پهلوی به مدرسه فیضیه و قبل از ماجرای پانزده خرداد توسط رژیم دستگیر شد و به عنوان اولین طلبه ی سرباز به پادگان باغ شاه اعزام شد، همین امر باعث شد تا امام خمینی بلافاصله پیکی به سربازخانه روانه سازد ،و روحانیون زندانی را به صبر واستقامت توصیه کند.
هاشمی رفسنجانی پس از انقالب اسلامی عناوین افتخاری متعددی را از مجامع علمی دنیا کسب کرده و دانشگاه تهران نیز عنوان دکترای افتخاری علوم سیاسی را به ایشان اهدا کرده است.
هاشمی به عنوان چهره سیاسی شناخته شده بعد از انقلاب به عنوان رئیس جمهور در دو دوره 4ساله بین سالهای 68تا76انتخاب شد و دوران وی به دوران سازندگی بعد از جنگ شهرت یافت.
وی نماینده مجلس و رئیس مجلس شورای اسلامی نیز بود ودر دوره های مختلف عضو مجلس خبرگان رهبری بود.
هاشمی رفسنجانی بنیان گذار دانشگاه آزاد در کشور ایران است ودارای 5فرزند است که فرزندان وی نیز در برخی اموز سیاسی به ویژه بعد از انتخابات سال88حضور داشتند.
از وی آثار زیادی در قالب موزه ریاست جمهوری در شهر رفسنجان باقی مانده است.
همچنین ایشان تالیفات زیادی در حوزه های مذهبی و سیاسی دارد وکتب معروف وی عبور از بحرن و امیرکبیر قهرمان مبارزه با استعمار، فلسطین، تفسیرهای قرآنی متعدد وترجمه هایی از آثار مهم هستند.
این مرد مبارزخستگی ناپذیردر سالهای اخیر به عنوان رئیس تشخیص مصلحت نظام معرفی شده بود و سرانجام در تاریخ 19دی ماه 95 یکی از تاثیرگذاران سیاست در ایران چهره در نقاب خاک کشید.