وقتی نخستین بار و در سال ۱۸۸۴ سنبل آبی یا همان اهریمن سبز که با نام علمی (Eichhornia crassipes) شناخته شده و از علفهای هرز حوزه آمازون است، در نمایشگاه جهانی گل و گیاه لوئیزیانا دیده شد، زیبایی مبهوت کننده آن حتی برای لحظه‌ای این ذهنیت را در ذهن بازدید کنندگان متبادر نکرد که خروج این گیاه از زادگاه خود می‌تواند در آینده به یکی از معضلات زیست‌محیطی دنیا تبدیل شود.
سنبل آبی که قدرت تکثیر فوق‌العاده بالایی دارد، در طبیعت آمازون به دلیل وجود دشمنان طبیعی هیچ‌گاه نتوانست به وسعتی بیش از حد مجاز دست یابد اما، در فاصله بین سال‌های ۱۸۸۴ تا ۱۸۹۶ رشد و گسترش آن در رودخانه فلوریدا به حدی رسید که مجلس آمریکا مجبور به وضع قانونی درباره مبارزه با این علف هرز شد و تا سال ۱۹۵۹، مبارزه با این گیاه مهاجم به ارتش آمریکا واگذار شد.
اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) این گیاه را یکی از ۱۰ علف هرز مهاجم دنیا شناخته و انجمن علفهای هرز آبزی نیز از سنبل آبی به‌عنوان مهم‌ترین علف هرز منابع آبی یادکرده است که در حال حاضر سراسر قاره آفریقا و اقیانوسیه و بخش‌هایی از کشورهای پرتغال، بلژیک، فرانسه، چک، مجارستان، هلند، اسپانیا، رومانی، چین، هندوستان، مالزی، بنگلادش، مکزیک و دیگر کشورها با وجود، رشد و گسترش این گیاه روبرو بوده و منابع آب شیرین در آن‌ها، با خطر جدی نابودی مواجه هستند.
بنا بر نظر کارشناسان، انتقال سنبل آبی از آمریکا به آفریقا توسط کارگران، نه‌تنها باعث نابودی بخش اعظمی از منابع آبی این قاره شده که حتی ریشه فقر و تروریسم در آفریقا را به دلیل از بین رفتن صنعت کشاورزی در آن، از طریق رشد و گسترش این گیاه می‌دانند.
سنبل آبی با قدرت تکثیر دو برابری در کمتر از یک هفته، به‌طور قطع یکی از مخاطرات جدی طبیعی برای محیط‌زیست است که در بازه زمانی کمتر از ۵۰ سال قادر است تمامی منابع آبی یک کشور و به‌تبع آن کشاورزی و امنیت پایدار آن را به مخاطره اندازد.
رؤیت سنبل آبی در ایراندر ایران نیز رؤیت سنبل آبی برای نخستین بار توسط دکتر یعقوبی استاد دانشگاه گیلان و در مجله رستنی‌ها ISI در سال ۱۳۹۰ در محدوده تالاب شهری عینک واقع در رشت مرکز استان گیلان گزارش شد.
در آن سال مساحت درگیر تالاب عینک با سنبل آبی چیزی در حدود یک هکتار بود که تنها بعد از گذشت ۴ سال از نخستین گزارش، تالاب‌های انزلی، عینک در رشت، ملا سرا و آبندان در شفت، کیا کلایه لنگرود، رودخانه بهمبر صومعه‌سرا و پهنه‌های وسیعی از منابع آب شیرین استان با خطر جدی گسترش روزافزون سنبل آبی مواجه شده و مساحتی قریب به ۶۰۰ هکتار از این پهنه را درگیر کرد.
نبود اطلاعات کافی در مقابله با این گیاه مهاجم در بین مردم و مسئولان سبب شد تا خریدوفروش آن به‌عنوان گلی زینتی، سرعت گسترش آن را افزایش داده و زنگ بحران را در گیلان به صدا درآورد.
حساسیت‌های سمن‌های محیط زیستی در گیلان درباره گسترش این گیاه و تلاش آن‌ها برای معرفی خطرات سنبل آبی به مردم و مسئولان سبب شد تا طی حرکتی خودجوش، مساحت قابل‌توجهی از پهنه‌های درگیر با این گیاه، توسط نیروهای مردمی و همکاری برخی دستگاه‌های اجرایی از جمله ادارات کل محیط‌زیست، امور زندان‌ها، شهرداری و...از وجود سنبل آبی به‌طور موقت پاک‌سازی شود به‌طوری‌که مدیرکل محیط‌زیست گیلان از مهار شدن این گیاه در سطح استان خبر می‌دهد.
قربانعلی محمد پور می‌گوید: خوشبختانه مساحت وسیعی از پهنه‌های آبی گیلان در مناطق تالاب‌های انزلی، ملاسرا و عینک پاک‌سازی شده و وضعیت سنبل آبی به حالت مهار شده در آمده است.
وی به پیشرو بودن گیلان در مبارزه با این گیاه اشاره کرده و می‌افزاید: به‌رغم اینکه استانهای مازندران و گلستان نیز با هجوم این علف هرز مواجه شده‌اند اما در گیلان با استفاده از ظرفیت نیروهای مردمی، رشد سنبل آبی مهار شده است.
مدیرکل محیط‌زیست گیلان از آماده شدن طرح جامع مبارزه با سنبل آبی برای ارائه به وزارت کشور خبر می‌دهد و تصریح می‌کند: مقابله با سنبل آبی نیازمند همکاری همه‌جانبه دستگاه‌ها و همچنین تخصیص بودجه کافی برای پاک‌سازی و پایش است.
درگیری پهنه‌های آبی مختلف گیلان با سنبل آبیاگرچه محمد پور از مهار این مهاجم خوش‌خط‌وخال سخن می‌گوید اما، خاصیت سنبل آبی در تکثیر سریع و وسیع است و همین خاصیت باعث شده تا پس از پهنه‌های یاد شده، این بار سنبل آبی در مساحتی یک هکتاری از استخر سیاهرود در منطقه آلیان فومن دیده شود.
رئیس اداره حفاظت از محیط‌زیست فومن در این باره به خبرنگار مهر می‌گوید: متأسفانه بی‌اطلاعی یکی از شهروندان منطقه از مضرات سنبل آبی سبب شده تا یک هکتار از آب‌های استخر سیاهرود منطقه آلیان شهرستان فومن درگیر گونه مهاجم سنبل آبی شود.
اسداله سعدی می‌افزاید: نبود آگاهی درباره مضرات پرورش این گیاه و تکثیر سریع و خطرات آن برای محیط‌زیست از سوی یک شهروند سبب انتقال آن به‌عنوان گیاه زیبا و تزئینی به این منطقه شده است.
وی خاطرنشان می‌کند: گیاه سنبل آبی به دلیل سرعت در تکثیر و رشد و همچنین امکان نشر دوباره در طی ۱۰ سال آینده، یکی از مخرب‌ترین و خطرناک‌ترین گونه‌های گیاهی بوده که بی‌توجهی نسبت به جمع‌آوری آن می‌تواند سایر آب‌بندها و رودخانه‌های شهرستان را نیز درگیر کند.
پایش؛ گام مهم در مقابله با سنبل آبیدر این شرایط است که مدیرعامل سمن «سرزمین ایده آل ما» که یکی از مجریان حرکت خودجوش جمع‌آوری سنبل آبی از پهنه‌های آب شیرین گیلان بوده، از مهم‌ترین گام در مقابله با این گیاه مهاجم سخن می‌گوید.
پیمان بازدیدی معتقد است که تنها پاک‌سازی عرصه‌های درگیر مشکلی را حل نمی‌کند و پایش مداوم در عرصه‌های پاک‌سازی شده، گام مهم در مقابله با سنبل آبی است.
وی درباره لزوم پایش پهنه‌های آبی برای جلوگیری از ظهور دوباره این گیاه می‌گوید: رشد و تکثیر سریع سنبل آبی و مانایی آن در محیط، لزوم پایش مستمر پهنه‌های آبی پاک‌سازی‌شده را می‌طلبد.
بازدیدی با تأکید بر لزوم آگاهی از مخاطرات گسترش این گیاه در پهنه‌های آبی کشور، تصریح می‌کند: هرچند سنبل آبی در گیلان تقریباً مهار شده اما گزارش‌هایی که از خریدوفروش این گیاه در سایر استان‌ها جمع‌آوری شده، از اتفاقی خطرناک برای منابع آبی کشور خبر می‌دهد.
این گفته مدیرعامل سمن «سرزمین ایده آل ما» زمانی قوت بیشتری می‌گیرد که مدیرکل پدافند غیرعامل گیلان نیز از اعلام وضعیت خطر درباره گسترش این گیاه مهاجم در سراسر کشور خبر دهد.
خطر در کمین پهنه‌های آبی کشورمدیرکل پدافند غیرعامل گیلان درباره اعلام این وضعیت در کشور می‌گوید: متأسفانه شرایط مساعد رشد سنبل آبی در کشور به‌ویژه در مناطق گرمسیری، به گونه‌ای است که پهنه‌های آبی را به‌ویژه در جنوب کشور تهدید می‌کند. از این رو در بررسی‌هایی که صورت گرفته و بر اساس نظر کارشناسان، به‌صورت محرمانه به وزارت کشور اعلام شد که نیاز به برگزاری جلسه‌ای اضطراری درباره وضعیت گسترش گیاه سنبل آبی در گیلان وجود دارد.
امیر مرادی می‌افزاید: این جلسه به دلیل اهمیت موضوع با حضور قرارگاه زیستی سازمان پدافند غیرعامل کشور برگزار شد و ماحصل آن، نگاه ملی به موضوع سنبل آبی و اعلام وضعیت خطر در سراسر کشور نسبت به گسترش این علف هرز در پهنه‌های آبی بود.
مدیرکل پدافند غیرعامل گیلان به شرایط مناسب رشد سریع این گیاه در جنوب کشور اشاره‌کرده و ادامه می‌دهد: متأسفانه وزیر محیط‌زیست عراق از درگیری ۱۱۰ هکتار از رودخانه دجله توسط این گیاه خبر داده که به دلیل هم‌جواری این رودخانه با تالاب هورالعظیم، احتمال مشاهده سنبل آبی در این تالاب بالا بوده و به دلیل شرایط مساعدی که برای رشد سریع این گیاه در مناطق جنوبی وجود دارد، لازم است تا هرچه سریع‌تر تمهیداتی برای مقابله با آن اندیشیده شود.
مرادی می‌افزاید: خوشبختانه استان گیلان به دلیل پیشگامی در مبارزه با این گیاه، به تجربیات موفقی دست یافته که قرار است طی دعوتی که از جانب مدیران استان خوزستان به عمل‌آمده، با حضور در این استان و بررسی وضعیت گسترش سنبل آبی در منابع آب شیرین آن، راهکارهای مقابله‌ای در اختیار مدیران خوزستان قرار گیرد.
سنبل آبی، یکی از مظاهر بیوتروریسممدیرکل پدافند غیرعامل گیلان همچنین با تأیید این فرضیه که سنبل آبی از مظاهر بیوتروریسم است، می‌گوید: بر اساس بررسی‌های کارشناسی و مستنداتی که در این باره ارائه شد، سنبل آبی در زمره موارد مخاطرات زیست‌محیطی یا همان بیوتروریسم قرار گرفته و دخالت نیروی انسانی در آوردن این گیاه به کشور محرز شده و به همین دلیل دستور مقابله سریع با آن، به مدیران استانهای درگیر ابلاغ شده است.
وی همچنین به مشاهده سنبل آبی در پهنه‌های آبی استانهای گلستان و مازندران اشاره و تصریح می‌کند: خوشبختانه استان گیلان در سه استان شمالی چه در زمینه شناساندن و چه مبارزه با این علف هرز آبی، پیشگام بوده و با بهره‌گیری از ظرفیت سمن‌ها و اعتبارات استانی، اقدامات خوبی درباره جمع‌آوری کلونی‌های سنبل آبی انجام داده اما به رغم تخصیص بودجه برای مقابله با سنبل آبی در دیگر استانهای شمالی، متأسفانه این مقابله هنوز در دو استان دیگر آغاز نشده است.
هرچند در حال حاضر سنبل آبی در بسیاری از کشورهایی که با این مهاجم خوش خط‌وخال درگیر هستند به‌عنوان یک مخاطره طبیعی شناخته شده و عزم جدی برای مبارزه با آن وجود دارد اما آنچه پیداست، هنوز آگاهی کافی درباره مخاطرات این گیاه مهاجم بین مردم و مسئولان وجود نداشته و بیشتر از آنچه سنبل آبی یک مهاجم خطرآفرین شناخته شود، از آن به‌عنوان گیاهی زینتی در گوشه‌ای از خانه استفاده می‌شود.
منبع: خبرگزاری مهر
انتهای پیام/