دستکاری در شبکه هیدرولوژی آب تهران/ زیر پای پایتخت سست است

 به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان؛ بنا به تعریف یونسکو فرونشست عبارت است از فروریزش و یا نشست سطح زمین به علت های متفاوت در مقیاس بزرگ. پدیده ای که به اعتقاد کارشناسان فرونشست چون آثار تخریبی آنی همچون زلزله و سیل ندارد، برای مسئولان و مردم محسوس نیست و همین خطر را بیشتر می کند.
 
شاید تا چندی پیش زمانی که صحبت از فرونشست زمین می شد همه چشم ها به سمت دشتها و زمینهای کشاورزی برمی گشت اما حالا انگار فرونشست ها نیز همچون مهاجرت، رو به سوی شهرها گذاشته و صدای پای آن اینار نردیک تر از همیشه به گوش می رسد. حادثه شهران و خیابان ستاری و ریزش چندباره کارگاه های مترو ( البته اگر بتوان نام آن را فرونشست گذاشت) هر کدام به نوعی می تواند زنگ خطری باشد برای فاجعه های بزرگ تر!
 
"فرو نشست زمین می تواند عوامل مختلفی از جمله خشک شدن یا شسته شدن خاک، ترکیدگی لوله های آب، وجود منابع آب زیرزمینی داشته باشد" این را احمد صادقی رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران می گوید و می افزاید: دلیل حادثه منطقه شهران فرونشست زمین بوده است و در این حادثه زیر خط لوله گاز خالی و بار سنگین به لوله فشار آورد و سرانجام سبب پارگی و شکستگی لوله شد.
 
فرونشست تهران که به نظر می‌رسد اولین بار در پژوهش‌های سازمان نقشه‌برداری کشور به صورت جدی نمایان شده است، نه‌تنها جنوب غربی تهران را با نشست سالانه‌ای معادل 17 سانتی‌متر، بلکه دیگر مناطق استان را هم تحت تاثیر قرار داده است.
 
به گفته کارشناسان اگر در مناطق جنوبی تهران کاهش سطح آب زیر‌زمینی موجب این پدیده شده است، در مناطق شمالی شهر عدم تناسب جنس خاک با ساخت‌و‌سازها اصلی‌ترین دلیل بروز فرونشست است.
 
واقعیت این است که قسمت عمده ای از تهران بر خاک‌های سست و رسی بنا شده و این این جنس خاک در اثر تحمیل بار زیاد ناشی از ساختمان‌های بلند‌مرتبه واکنش نشان می‌دهد و این واکنش به صورت نشست بیش از حد خاک نمود می‌یابد. اما اگر هنگام گشت‌‌و‌‌گذار در مناطق شمال تهران با دقت به اطراف نگاه کنیم، مشاهده می‌کنیم که معمولاً ساختمان‌های بلند‌مرتبه در بسیاری از مناطق شمالی تهران دارای ترک‌های عرضی هستند که این ترک‌ها نشان از فرونشست خاک منطقه در اثر پی‌ریزی ساختمان بر روی خاکی سست است.
 
ریزش یا فرورفتگی تدریجی یا ناگهانی در صورت گسترش، عواقب شدید زیست محیطی و اقتصادی در پی دارد. این پدیده به عنوان یک مخاطره طبیعی ممکن است به صورت طبیعی یا در اثر فعالیت بشر ایجاد شود.
 

 
بررسی مطالعات صورت گرفته در نواحی مستعد این پدیده در کشور حاکی از آن است که عمده فرونشست زمین در ایران در اثر عواملی همچون افت سطح سیالات زیرزمینی، انحلال تشکیلات زیر‌سطحی و ریزش کارست است.
 
به گفته زمین شناسان هنگامی‌که تشکیلات زیر‌سطحی زمین به واسطه حل شدن توده آهکی از بین می‌رود کارست ایجاد می‌شود و با توسعه آن فرونشست پدید می‌آید. برای نمونه فرونشست‌های اطراف سد لار منشأ کارستی دارند که به دلیل تاثیر گازهای آتشفشانی بر سنگ‌های آهکی منطقه پدید آمده‌اند.
 
اما به گفته محمد درویش کارشناس عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور برای اینکه دلیل روشنی از حوادث و فرونشت های اخیر تهران به دست آید و بتوان تحلیل درستی انجام داد باید حتما مطالعات دقیقی بر روی آنچه در زیر زمین شهر تهران اتفاق می افتد انجام شود.
 
وی به خبرنگار شهر فردا می گوید باید شهرداری تهران و سازمان آب در شهر تهران مشخص کنند که عامل این فرونشست ها چیست.
 
" باید مشخص شود که آیا ساخت و سازهای بزرگ و گسترده و برج سازی که در اغلب موارد بدون توجه به شبکه هیدرولوژی آب تهران انجام شده عامل این فرو نشست ها است تا ریشه کار را در جای دیگری باید جستجو کرد."
 
درویش در مورد شبکه هیدرو لوژی پایتخت اینگونه توضیح می دهد که سراسر شبکه زیر زمینی تهران را قنات هایی پوشانده است که در سالهای نه چندان دور آب شبکه آبیاری تهران از آنها تامین میشد. اما با ساخت و سازهای اخیر، متاسفانه بسیاری از این شبکه های قنات به صورت غیرکارشناسی شده کور شده است. این کور شدن چشمه های قنات غیر از آسیب زدن به شبکه زیر زمینی آبرسانی در شهر تهران موجب بروز برخی فجایع می شود که برای نمونه حادثه سعادت آباد در چند سال پیش یکی از شواهد این مدعا است.
 
این عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگل و مراتع کشور یکی دیگر از دلایل بروز فرونشست ها در شهر تهران را فرسودگی شبکه انتقال آّب پایتخت عنوان میکند." به گفته مسئولان وزارت نیرو سالانه به اندازه حجم سد امیر کبیر، آب در شبکه شهری پایتخت پرت می شود."
این گفته درویش در حالیست که با وجود خاک رسی بستر زمینی در شهر تهران نفوذ آب در بین لایه ها رسی، خود بیش از هر چیز لغزندگی سطوح زیر زمینی خاک را افزایش داده و موجب رانش و ایجاد فروچاله در زمین می شود.از سوی دیگر نشست مخروط افکنه 700 کیلومتری شهر تهران نیز می تواند یکی از مهمترین عومل فرونشست های اخیر باشد.
 
درویش در این باره می گوید: افزایش برداشت از ذخایر آّب های زیر زمینی و در کنار آن مسدود کردن منایع تغذیه سفره های زیر زمینی خود یکی از عوامل افزایش فرونشست های در زمین های تهران است.ما اکنون کف اکثر رود دره های تهران را سیمان کرده ایم.  
 
وی ادامه میدهد: در حال حاضر کف روددره های کن، وردآورد، بوستان نهج البلاغه، درکه و دربند با لایه های نفوذ ناپذیری پوشانده شده که اجازه تغذیه آب های زیز زمینی از این طریق را غیر ممکن کرده و فرآیند طبیعی احیای سفره های زیر زمینی را مختل کرده است.
 


به گفته این کارشناس از محل دریاچه آزادی تا وردآورد سطح آبهای زیر زمینی بین 7 تا 17 متر پائین رفته و زمانی خطر بیشتر احداث می شود که در این محدوده در که منطقه 22 شهر تهران قرار دارد ساخت و سازها روز به روز در حال افزایش است و تا چند سال آینده پیش بینی سکونت بین نیم تا 1 میلیون جمعیت  در این محدوده دور از انتظار نیست.
 
درویش هشدار می دهد عمق فاجعه در نواحی جنوب تهران بیش از پیش به چشم میخورد به طوری که در دشت ورامین سالانه زمین تا 20 سانتی متر نشست می کند.  
 
صادقی رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران نیز معتقد است به دلیل خشکسالی سال های اخیر و برداشت غیراصولی آب های زیرزمینی حفره هایی که سالیان دراز مجرای عبور آب بودند خشک شده و به مرور این حفره ها پر شدند بنابراین شاهد فرونشست زمین هستیم.
 
وی مهمترین دلایل افزایش نشست زمین در پایتخت را عدم مدیریت صحیح آب های زیرزمینی می داند و معتقد است اگر برداشت های آب های زیرزمینی کنترل شود و مانع برداشت های بی رویه و غیرمجاز شویم اینگونه با حفره های خالی رو به رو نخواهیم شد.
 
صادقی با بیان اینکه بیشترین نشست های پایتخت در بخش جنوب غربی مشاهده می شود می گوید: اگر ما زلزله را یکی از بحران های جدی پایتخت می دانیم که ممکن است یک روز به وقوع بپیوندد یا نه، نشست زمین بحرانی است که هر روز به وقوع می پیوندند و ما آن را زیاد جدی نمی گیریم.
 
کارشناسان آسیب رسانی به شریان های حیاتی، راه های مواصلاتی ریلی، ساختمان های مسکونی، اداری و تجاری را از جمله پیامدهای نشست های پی در پی زمین در تهران می داند. کما اینکه حادثه اخیر شهران نمونه عینی این حادثه بود.
 
اگر چه کارشناسان معتقدند که ابتدا باید عامل اصلی فرو نشست های مشخص شود و سپس به دنبال چاره اندیشی افتاد اما آنچه مسلم است با کنترل آب های زیرزمینی می توان از وقوع بیشتر نشست زمین پیشگیری کرد اما چنین نگاهی در حال حاضر وجود ندارد.
 
با تمام آنچه گفته شد و با وجود رخدادهایی از این دست که هر از چند گاهی زنگ خطر را به صدا در می آورد ولی چندی بعد در میان شلوغی های پایتخت گم می شود باید بی پرده گفت که "جای نگرانی وجود دارد" و باید برای آن چاره اندیشی کرد. بی شک مسئولان نیز نگرانی هایی دارند و گرنه حرف و حدیث هایی در مورد انتقال پایتخت هرگز شنیده نمی شد اما اینکه چرا اقدامی عاجل اندیشیده نمی شود را کسی پاسخ نمی دهد اما باید یقین داشت. فرونشست ها که همچون سرطان خاموش و در سکوت به جان پایتخت افتاده این ظرفیت بالقوه را روز به روز تقویت می کند که حتی یک زلزله ۵ ریشتری در تهران نیز می تواند خسارت یک زلزله ۷ ریشتری را به بار آورد.
 
منبع: شهرفردا
 
انتهای پیام/