چگونه بدانیم سخاوتمندیم؟/ وجوه افتراق سخاوت و اسراف

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان؛ آیا به راستی مرز بین سخاوت به عنوان یکی از فضائل مهم اخلاقی و اسراف، به عنوان یکی از رذائل گزنده اخلاقی آنچنان در هم تنیده شده که نیاز به تامل و بررسی داشته باشد؟

اگر چه پاسخ این سوال برای آنانکه مدارج و مراتب والای اخلاقی را طی نموده و روح و روان خود را با عمل به آیات و روایات نورانی از غبار آلودگی‌ها زدوده اند کاملا روشن و بدیهی می باشد، و به خوبی با شاخص تقوا و بدور از هر گونه حب و بغض حد و مرز رذائل و فضائل را تشخیص می دهند اما کم نیستند افرادی که در پی یافتن وجوه تمایز و حد و مرز برخی از فضائل از رذائل می باشند. گاهی بسیاری از آنان پس از دریافت پاسخ روشن (در طرح سوال فوق) با صراحت و شفافیت و شجاعت در مسیر عمل به ارزش ها و فضایل اخلاقی گام برمی دارند.
 
بنابراین پاسخ به سوال مذکور، توده های عظیمی از پویندگان راه خودسازی و کمال که گاهی در تشخیص مرز بین باید و نباید های اخلاقی گرفتار می شوند را از بلاتکلیفی نجات خواهد داد. ابتدا تعریف واژه‌ها:

سخاوت: سخاوت در لغت به معنای جود، بخشش، بخشندگی، جوانمردی و کرم آمده و در رویکرد و نگاه مفهومی و دینی عبارت است از انجام فرایض دینی در حوزه های مادی و معنوی، دادن وجوهات شرعی صله رحم و داشتن دست دهنده و بخشنده در جهت رضای خدا و جلب محبت مردم.
 
سخاوتمند کسی است که از خرج کردن و اختصاص وقت و سرمایه برای دیگران و در جهت رضایت حق تعالی دریغ نمی ورزد. سخاوت در برابر بخل مطرح می شود. آدم بخیل برخود و خانواده اش سخت می گیرد و از آمد و شد میهمان استقبال نمی کند. به رغم برخورداری از مال و ثروت در فقر و خاری زندگی می کند. اغلب در تنهایی و بدور از خویشان و بستگان به زندگی محقر خود ادامه می دهد.
 
با تاکید به تعاریف فوق به روشنی در می یابیم که سخاوت و اسراف و در واقع سخاوتمند و مسرف در برابر هم می باشند و وجوه افتراق زیادی دارند از جمله اینکه فرد سخی انگیزه و هدفی جز جلب رضایت خداوند ندارد در حالی که مسرف به‌دنبال ارضای نیازهای خود،مصرف بیهوده و نه خواست خدا می باشدآدم بخیل در بخل ورزی تا آنجا پیش می رود که حتی از دادن وجوهات شرعی و انفاق و صدقه و انجام فرایض دینی خودداری می کند.
 
اسراف: آنچه از آیات و روایات می آید اسراف به معنای خروج از حد و مرز اخلاقی و دینی در حوزه های مختلف زندگی است. خرج‌کردن بیجا، خرید آنچه ضروری نیست ریخت وپاش‌ها و تجمل گرایی ها و تحصیل آنچه خارج نیاز و شان و عرف می باشد اسراف می گویند. افراد و اشخاص حقیقی و حقوقی زیادی را می شناسیم که به بهانه رفاه و آسایش و حفظ شان و آبرو و رعایت اصول ایمنی و بهداشتی و ده‌ها عذر و بهانه دیگر به تهیه و مصرف کالاهایی می پردازند که جز برای خودنمایی و به هدر دادن ثروت و سرمایه مادی و غیر مادی خود سود و ثمری ندارند.
 
 
 
وجوه افتراق سخاوت و اسراف
 
 
 
با تاکید به تعاریف فوق به روشنی در می یابیم که سخاوت و اسراف و در واقع سخاوتمند و مسرف در برابر هم می باشند و وجوه افتراق زیادی دارند از جمله اینکه فرد سخی انگیزه و هدفی جز جلب رضایت خداوند ندارد در حالی که مسرف به دنبال ارضای نیازهای خود، مصرف بیهوده و نه خواست خدا می باشد. عمل سخاوتمند عبادت و رعایت حدود شرعی و اخلاقی و مقابله با اسراف و مصرف بیهوده در حالی که عمل مسرف، گناه، هدر دادن عمر و سرمایه، خودنمایی، می باشد.
 
سخاوتمند علاوه بر دادن وجوهات شرعی، دادن انفاق و صدقه و یاری و مساعدت‌های مالی و غیرمالی دیگران به‌ویژه خویشان و آشنایان، از هزینه کردن و دور ریختن کمترین سرمایه و داشته‌های مادی و غیر مادی خودداری می نماید. در روایات آمده است. اگر هسته خرمایی به کار آید، نباید آن را دور انداخت.
 
در حالی که فرد مسرف (که در بعضی از روایات مفسد هم خوانده شده) در میهمانی‌ها و جشن‌ها و مجالس (حتی ختم و عزاداری) از مواد غذایی گرفته تا گل و شیرینی و شربت و... را به راحتی دور می ریزد. سری به مجالس عروسی و عزا بزنید تا فاصله اسراف و سخاوت را بیشتر دریابید.
 
 
 
معیار بارز اسراف
 
 
 
برای درک و تمیز روشنتر مرز بین سخاوت و اسراف به چهار معیار در خرید و تهیه و مجوز داشتن و مصرف کردن هر چیز در زندگی را یادآور می شویم: 1- به آنچه تهیه می کنیم نیاز داشته باشیم. 2- اکثریت طبقه - سن - صنف ما آن کالا (مثلا مرکب، مسکن، خوراک، پوشاک و...) را داشته باشند. 3- توانایی مالی تهیه آن ها را داشته باشیم. 4- با موازین و معیار دینی، اخلاقی و عرفی ما منافات و مغایرتی نداشته باشد. مثلا اگر قرار است لباس و یا اتومبیلی تهیه کنیم نباید با چهار شاخص شفاف فوق مغایرت داشته باشند.
 
آدم بخیل در بخل ورزی تا آنجا پیش می رود که حتی از دادن وجوهات شرعی و انفاق و صدقه و انجام فرایض دینی خودداری می‌کند.اگر چه گاهی آنانکه در پی ارضاء غرایز و خواسته های نفسانی خود هستند با به کارگیری واژه های قابل تفسیر و کش دار مثل شان و عرف و پس‌انداز و حفظ آبرو، چهار معیار مذکور را نادیده گرفته و زیر پا می‌گذارند.
 
برای مثال فرزند دوره راهنمایی من تقاضای گوشی همراه می کند. همسرم اتومبیل شخصی طلب می کند برای مجلس ختم پدر بزرگ بنای خرید دسته گل سه طبقه می گذارد. آیا تهیه اینها نشانه سخاوت است یا اسراف؟پاسخ با تاکید و توجه به چهار معیار مذکور روشن خواهد شد: 1- آیا فرزند راهنمایی من به گوشی همراه نیاز دارد؟ یعنی اگر نداشته باشد مشکلی برایش پیش می آید؟ 2- اکثریت دانش آموزان دوره راهنمایی گوشی همراه دارند؟ در بسیاری موارد در همین دو مرحله پاسخ و تصمیم روشن می شود که خیر نه نیاز دارد و نه اکثریت دارند، تا چه رسد به معیارهای 3و4. همسرم مطالبه اتومبیل می کند باز بر همان چهار معیار منطبق می کنیم به راحتی جواب به‌دست می‌آید. به راستی تاج گل های گرانقیمت که ساعتی بعد به زباله‌دان‌ها ریخته خواهند شد اسراف نیست؟
 
منبع: آرمان
 
انتهای پیام/