ابتدا به جنوب شرقی کشور یعنی سیستان و بلوچستان رفتیم تا بازدیدی از مراکز بهداشتی داشته باشیم مناطقی که هوا بسیار گرم و شرایط تردد و فواصل بین روستا‌ها بسیار طولانی و هم‌مرزی با کشورهایی چون افغانستان وپاکستان که خود قطب بیماری‌های چون وبا ،هاری، مالاریا وسل بودند و بعد هم به شمال غرب کشور یعنی ارومیه و استان آذربایجان غربی رفتیم که سرمای بسیار سخت و طولانی و مناطق کوهستانی و هم‌مرزی با کشورهایی چون ترکیه، عراق، آذربایجان و ارمنستان از ویژگی‌های دیگر آن بود.
از زاهدانی شروع کنیم که میر جاوه نقطه صفر مرزی و مرز بین ایران و پاکستان محسوب می‌شد.
خانه‌هایی که خیلی شبیه خانه نبود و مردمانی که حیا و صمیمیت سر لوحه کردارشان بود جایی با 420 هزار نفر جمعیت و 39 پایگاه سلامت که نگهبانی سلامتی مردمان بود.
از نکات مهمی که میر جاوه با 600 کیلومتر مربع مساحت نقطه صفر مرزی ایران و پاکستان با آن روبه‌رو بود که از کشورهای همسایه نظیر پاکستان و افغانستان برای زیارت به ایران می‌آمدند و این کار را برای سربازان سلامت یعنی پزشکان و مراکز بهداشتی سخت می‌کرد چرا که به دلیل شیوع بیماری‌هایی نظیر فلج اطفال، مالاریا سل و حاری در کشورهای همسایه باید در پایگاه بهداشت میرجاوه مورد آزمایش وکودکان آن ها تحت واکسیناسیون قرار می‌گرفتند.
اما به همراه دکتر میری رئیس دانشگاه علوم پزشکی زاهدان وارد پایگاه بهداشتی میر جاوه شویم در این منطقه با پزشکی روبرو شدیم که دست از محل زندگی خود کشیده بود و به میر جاوه آمده بود تا دین خود را به مردم ادا کند.
خانم دکتر بنت‌الهدی صفدری پزشکی که طرح خود را تمدید کرده و با رضایت خود در این مرکز مانده تا به مردمان سرزمینش خدمت کند از ویژگی‌های این منطقه برایمان می‌گوید. منطقه ما با وجود هم مرزی با کشورهای افغانستان و پاکستان با جمعیت انبوهی از مسافران رو به رو است و همچنین تحت خطرات و بیماری‌هایی است که باید تحت آزمایش قرار گیرند. علاوه بر این مشخصات تعدادی از افراد در سیستم ثبت نشده و حتی شماره ملی و شناسنامه ندارند بنابراین جمعیت ثبت نشده جمعیت واقعی نیست و این افراد هم به خدمات بهداشتی و درمانی نیاز دارند و جمعیتی در حدود 10 هزار و 500 نفر از 47 هزار نفر ساکن در میر جاوه از اتباع محسوب می‌شوند.
در طی این بازدید، تماسی تلفنی با وزیر بهداشت برقرار کردیم که دکتر سید حسن هاشمی ضمن تبریک به مناسبت روز پزشک از روند ساخت بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی پرسیدند و در این گفتگو خانم دکتر بنت‌الهدی صفدری درخواستی هم از سید حسن هاشمی وزیر بهداشت داشتند مبنی بر در نظر گرفتن سهمیه تخصص برای پزشکان که وزیر هم می‌گوید اگر حاضر نشوید بعد از فارغ التحصیلی سه برابر مدت خدمت در همان منطقه خدمت کند این سهمیه را برایتان در نظر می‌گیریم.
صفدری روز پزشک را به همه همکارانش در کشور تبریک می‌گوید و این قول را می‌دهد همچون سربازی از جبهه سلامت ایران زمین دفاع کند.
مرکز علی ابن ابیطالب
دکتر محمد کوهکن از پزشکان خانواده‌ای که در این مرکز مشغول به کار است از سختی‌های کار می‌گوید: در این مرکز بیشتر مراقبت از اطفال صورت می‌گیرد که این مراقبت‌ها منجر به بالا رفتن آگاهی مردم نیز شده است.
تنگی نفس، بیماران انگلی، اسهال و استفراغ از بیماری‌های شابع این مرکز است اما عمده فعالیت‌های ما روی اطفال است و حساسیت خاصی روی این موضوع داریم.
او از کمبود متخصص گفت: ما برای یک متخصص باید 85 کیلومتر از میر جاوه فاصله بگیریم و این بسیار مشکل است.
من ابتدا با طرح شروع کردم ولی بر حسب ادای دین برگشتم و در این 9 ماهی که هستم اتفاقات عجیب و قریبی برای من افتاده است، من اصالتا اهل یزد هستم و در این شهر مرزی خدمت می‌کنم و طبیعتا وقتی در یک شهر مرزی خدمت می‌کنید نگرانی‌هایی هم وجود دارد اما بیشتر نگرانی‌هایم برای خانواده و مخصوصا مادرم است چرا که خانواده‌ام در یزد هستند و بنا به موقعیت کاری من نمی‌توانند هر لحظه از من باخبر شوند.
او از خاطرات شیرین‌اش گفت: بهترین خاطرات ما گردش‌هایی است که انجام می‌دهیم و هر دفعه که برای طبابت می‌رویم بعد از رضایت مردم حال ما هم خوب می‌شود.
دکتر زهره محمدی از دیگر پزشکان خانواده و اصالتا اهل زاهدان می‌گوید: بیشتر بیماری‌هایی که با آن مواجه هستیم بیماری‌هایی نظیر بیماری‌های تنفسی، گوارشی که به خاطر گرد و غبار موجود در این منطقه می‌باشد همچنین سربازانی را می‌بینم که به این منطقه ریگ ملک می‌آیند و سالک می‌گیرند زیرا این بیماری در این منطقه شایع است.
همچنین ما 18 هزار جمعیت داریم که دراین بین 5 هزار جمعیت اتباع خارجی هستند و خیلی از این بیماران هم به خاطر ترس از غیر قانونی بودنشان به شهر نمی‌روند تا به پزشکان متخصص مراجعه کنند و خیلی‌ها هم توانایی مالی برای مراجعه به پزشک ندارند اما در این مراکز مداوا می‌شوند، در این بین تعداد بیماران فشار خونی هم کم نیست که من فکر می‌کنم به خاطر مصرف ترشیجات انبه‌ای است که از پاکستان می‌آید.
دکتر سارا شیخ‌ویسی از پزشکان دیگر این مرکز از ویژگی‌های دیگر این منطقه می‌گوید: قبل از طرح تحول نظام سلامت به عنوان یک پزشک طرح بودم و حقوق و مزایای خوبی نداشتم اما بعد از گذشت چهار، پنج ماه شرایط متفاوت شده است و به لحاظ امکانات و تجهیزات وضعیتمان بهتر شده است. ما در این مرکز با کمبود آمبولانس مواجه هستیم و همیشه یک آمبولانس هم باید برای مادران باردار در زایشگاه نگه داریم و همچنین به دستگاه‌های سونوگرافی و آزمایشگاهی مجهزتری هم نیاز داریم.
درخواست یک بیمار از رئیس دانشگاه علوم پزشکی زاهدان
در حاشیه این بازدیدها یکی از بیماران به طرف رئیس دانشگاه علوم پزشکی آمد و درخواستی از رئیس بیمارستان داشت تا قسمتی از خانه‌اش بازدید شود که این درخواست او مورد توجه رئیس دانشگاه علوم پزشکی زاهدان قرار گرفت.
پس از بازدید از مرکز علی ابن ابیطالب و بعد از طی جاده‌های بیابانی با گرد و غبار فراوان به مرکز بهداشتی درمانی لادیز رسیدیم.
دکتر نرجس مهدوی فرد پزشک خانواده، ساکن زاهدان و پزشکی است که دوران طرحش را در این مرکز بهداشتی درمانی می‌گذراند او به همراه همکارانش از وزیر بهداشت درخواست می‌کند تا با توجه به حجم انبوه جمعیت ایرانی‌ها و جمعیت قابل توجه غیر ایرانی‌هایی که بیمه ندارند و در پرداخت هزینه‌ها با مشکل مواجه هستند، بیمارستان میر جاوه که در مراحل ساخت است روند ساختش هرچه سریعتر انجام شود تا بتوانیم راحت‌تر به بیماران خدمت کنیم.
تحولی عظیم در وضعیت بهداشت و درمان بعد از تحول نظام سلامت
دکتر میری رئیس دانشگاه علوم پزشکی زاهدان در خصوص وضعیت بهداشت و درمان زاهدان اظهار کرد: قبل طرح تحول نظام سلامت 54 درصد مراکز بهداشتی درمانی زاهدان قافد پزشک بودند و طرح تحول سبب شد که اکنون تمانم مراکز بهداشتی و درمانی ما دارای پزشک هستند و تجهیزات قابل قبولی دارند، قبل ازطرح تحول تعداد پزشکان عمومی مراکز بهداشتی درمانی 94 بود که الان 154 نفر است، همچنین بعد ازطرح تحول نظام سلامت حدود 61 متخصص فوق تخصص جذب شدند.
میری می‌گوید: از ویژگی‌های دیگر مناطق ما این است که مردم توامان از جایی به جایی دیگر می‌روند و شناسنامه‌های سلامت ندارند تا درصورت مراجعه پزشکان سابقه وپیشینه بیماری‌های آنها را بدانند وبتوانند اقدام مقتضی را انجام دهند و اکنون مراکز سلامت در قالب طرح تحول فعالیت خوبی دارند حتی به درب منازل رفته و بیماریابی می‌کنند و این در روند کاهش بیماری کمک کرده است.
وی در خصوص اقداماتی که با حضور وزیر بهداشت صورت گرفته می‌گوید: در دی ماه 94 وزیر بهداشت به همراه معاونانشان سفری سه روزه به زاهدان داشتند که این سفر موجب روند بهبود وضعیت بهداشت و درمان در زاهدان شده است و بسیاری از مشکلات را بررسی کردند از تهران هم از روند پیشرفت طرح‌ها خبردار هستند.
وی در خصوص بازسازی و تجهیز بیمارستان‌ها می‌گوید: روند بازسازی و نوسازی بیمارستان‌ها شروع نشده اما در خصوص بیمارستان‌های فرسوده سعی شده تا کمتر هزینه کنیم زیرا هزینه‌ی زیاد در این بیمارستان‌ها تغییر چندانی ایجاد نمی‌کند.
وی در خصوص بیمارستان سراوان گفت:این بیمارستان در حال ساخت است و حدود 60درصد پیشرفت فیزیکی داشته و وزیر بهداشت هم دستور صادر کرده‌اند تا هرچه سریعتر روند ساخت این بیمارستان تکمیل شود من فکر می‌کنم این بیمارستان تا سال 96 ساخته می‌شود.
میری در خصوص شاخص مرگ و میر مادران می گوید :طرح تحول سلامت در همه ی زمینه ها در حال بهبود است اما در خصوص مرگ و میر مادران باردار هنوز با مشکلاتی مواحه هستیم و دلایل آن مشکلات فرهنگی و عدم مراجعه به موقع مادران باردار به پزشک است ،البته در پنج ماهه سال قبل 19 مورد مرگ مادر داشتیم و امسال فقط 4 مورد مرگ مادر داشتیم که این آمار یعنی چهار برابر کاهش مرگ و میر مادران باردار را داشته ایم.
شمال غربی کشور با موقعیت جغرافیایی خاص
ارومیه مقصد بعدی سفر ما بود شهری جایی با شرایط آب و هوایی بسیار خاص و روزهای طولانی سرد همچنین هم مرزی با 4 کشور که این خود شرایط بسیار سختی را برای خدمات دهی ایجاد می کند.
جالب است بدانید این استان1/4 درصد جمعیت کل کشور را به خود اختصاص داده،3 میلیون و 80 هزار نفر جمعیت دارد و از نظر مساحت رتبه ی 12 و به لحاظ جمعیت رتبه ی 7 کشوری را به به خود اختصاص داده است.
ارومیه دارای 830 کیلومتر مرز آبی و خاکی با آذربایجان ،ارمنستان ،ترکیه و عراق دارد و 6 پایگاه فعال بهداشت مرزی دارد.این استان1000 خانه ی بهداشت،115 مرکز جامع خدمات سلامت شهری ،109 مرکز جامع خدمات سلامت روستایی و 100 پایگاه سلامت دارد.
اما در ادامه مسیر مسیری پر پیچ و خم و کوهستانی را طی کردیم و ارتفاعاتی را دیدیم که روی آن سفیدی برف خودنمایی می کرد و آن جا بود که متوجه شدیم زمستان هایی سخت در این منطقه حکم فرماست.
به اولین مرکز بهداشتی و درمانی یعنی مرکز بهداشتی و درمانی روستایی دیزج مرگور رسیدیم.
مسئول مرکز بهداشت دیزج مرگور می‌گوید: این منطقه مرزی است و طبیعتا مشکلات خاص خود را هم دارد و حدود 50 کیلومتر از مرکز شهرستان دور است ما در هر فصل با توجه به شرایط آب و هوایی بیماری‌های شایع همان فصل را داریم که معمولا در همه‌ی شهرستان‌ها یکسان است. بعد از طرح تحول نظام سلامت به دلیل نوسازی‌های انجام شده، شرایط برای خدمات‌رسانی بهتر شده اما در بعضی بخش‌ها مثل رادیولوژی همچنان مشکلاتی وجود دارد.
وی می گوید: ما رد این مرکز به توزیع مکمل های رایگان ویژه زنان باردار و همچنین ویتامین D، همزمان با طرح تحول نظام سلامت و از سوی خانه بهداشت برای جمعیت بالای 30 سال پرداخته‌ایم و واکسیناسیون به صورت رایگان در این مرکز انجام می‌پذیرد.
وی در خصوص کادر پزشکی دریافتی‌های پزشکان در مناطق محروم می‌گوید در این روستا به ازای هر 4 هزار نفر یک پزشک فعال است در مجموع 4 پزشک و سه ماما به همراه نیروی پذیرش، بهیار و آزمایشگاه، مربی بهداشت خانواده، بهداشت محیط مربی بیماری‌ها و همچنین داروخانه خصوصی فعالیت دارد.
قبل از طرح تحول لیست داروهای مان در قالب بیمه روستایی 330 قلم دارو بود که اکنون به 470 قلم افزایش یافته است، دستمزد پزشکان هم نسبت به قبل از طرح تحول سه برابر شده است .
پزشک خانواده این مرکز احمد نوزاد است که چند سالی است به کار طبابت در این مرکز مشغول است او در خصوص جمعیت روستا و ویژگی های آن می گوید.
این روستا ۱6 هزار و 400 نفر جمعیت دارد و ۸ خانه بهداشت و ۱۷ روستا را تحت پوشش قرار می دهد.او از دستاوردهای طرح تحول نظام سلامت می گوید که ساختمان این مرکز بعد از طرح تحول نوسازی شده و زیستگاه پزشکان بهبود یافته است. در این مرکز ماهانه ۵۰۰۰ نفر ویزیت می شوند.
این منطقه مرزی است و طبیعتا مشکلات خاص خود را هم دارد و از جمله حدود ۵۰کیلومتر از مرکز شهر دور است.
وی درباره ی بیماری های شایع این منطقه می گوید :ما در هر فصل با توجه به شرایط آب و هوایی و ویژگی های آن بیماری های آن فصل را داریم اما عمده ی بیماری ها به کودکان بر می گردد.
او ادامه می دهد ما در این مرکز واکسیناسیون را به صورت رایگان انجام می دهیم همچنین بعد از طرح تحول به توزیع مکمل های رایگان ویژه ی زنان باردار و همچنین ویتامین D برای جمعیت بالای ۳۰ سال پرداخته ایم.
وی در خصوص کادر پزشکی و دریافتی های پزشکان می گوید:در این روستا به ازای هر 4000 نفر یک پزشک فعال است در مجموع ۴ پزشک و سه ماما به همراه نیروی پذیرش،بهیار،آزمایشگاه مربی بهداشت خانواده،بهداشت محیط، مربی بیماری ها فعالیت دارند و دستمزد ها هم قبل از طرح تحول ۳برابر شده است.
ارتباط تلفنی دیگر با وزیر و موافقت وزیر با درخواستی دیگر
پزشک خانواده ی حاضر در مرکز در ارتباطی تلفنی با وزیر بهداشت ضمن تبریک روز پزشک درخواستی مبنی بر اضافه شدن یک دستگاه آمبولانس به این مرکز را از وزیر داشت که این درخواست او مورد موافقت قرار گرفت.
در ادامه ی سفرمان باید به مرکز درمانی دیگری سر می زدیم که نام آن هورسین بود.
این مرکز در روستایی با جمعیت 6322 نفر بنا شده بود که دو پزشک خانواده و یک ماما و یک پرستار در این مرکز فعالیت می کردند.
فرزین نوشادی پزشکی بود که این در مرکز کار طبابت انجام می داد در ادامه به درد دل های او گوش می کنیم :در حال حاضر 480 نفر از مردم نفر از ساکنان روستا دیابتی بوده و فشار خون دارند.
او درباره خود می گوید: در حال حاضر ساکن ارومیه هستم و کار در مناطق محروم را دوست دارم و پیش از این هم در مناطق محروم بوده ام.این مرکز بعد از طرح تحول ساخته و راه اندازی شد و خانه های بهداشت از مرکز بهداشت(هشتیان)جدا شد،این روستا مصافت های طولانی و شرایط سخت آب وهوایی دارد که این تردد را در زمستان آن هم با آن حجم سنگین بارش برف سخت می کند و نیاز به توجه ویژه ای در موضوع امداد و اورژانس دارد. او از وزیر بهداشت ومسئولان می خواهد برای پزشکانی که در مناطق محروم و سخت کار می کنند سهمیه ای برای تخصص در نظر بگیرند تا بازهم بعد از تحصیل بتوانند به مردمان خود خدمت کند.
اما در ادامه سفر کاری مان به دانشگاه علوم پزشکی ارومیه رفتیم و نشستی گرم و صمیمی با رئیس دانشگاه و معاونت های آن دانشگاه داشتیم.
طی نشستی صمیمی با رئیس دانشگاه علوم پزشکی ارومیه جواد آقا زاده رئیس دانشگاه علوم پزشکی ارومیه ابتدا به شرایط جغرافیای ارومیه اشاره می کند و می گوید : این استان منطقه ای است مرزی و هم مرزی با سه کشور ترکیه،عراق،آذربایجان از نکات ویژه ای است که این استان را از سایر استان ها متمایز ساخته همچنین ارومیه از اول انقلاب با مشکلاتی خاص دست و پنجه نرم می کرده و جولانگاه ضد انقلاب بوده و زمان جنگ تحمیلی هم مشکلات خاص خود را داشته و مهمانپذیر آوارگانی است که از عراق آمدند و هنوزم که هنوز است بعد از اتمام جنگ مسایل خاص خود را دارد. این منطقه با وجود مذاهب مختلفی چون آشوری،ارمنی،کرد،ترک،زرتشتی جز مناطق خاص محسوب می شود.
وی می گوید :همیشه کسانی که در مرکز زندگی می کنند آرامش بهتری داشته اند و این مرز نشین ها هستند که آرامش را به همراه می آورند زیرا همیشه مرزها پیشمرگ مرکز نشینان می شوند و این مهم نگاه ویژه ای را می طلبد که البته رئیس جمهور ردیف بودجه ای خاص را برای این استان در نظر گرفتند که بحث سلامت هم سهمی از آن خواهد برد.
شاخص تخت ما در این استان یک به 1000است در حالی که این آمار برای متوسط کشوری ۱/۷ است که این موضوع مردم و بیمارستان ها را آزار می دهد.در حال حاضر 1300 تخت کمبود داریم حدود 63 میلیارد تومان تجهیزات پزشکی به بیمارستان ها تزریق شد و حدود 277 میلیارد تومان برای حوزه ی درمان شهری و 84 میلیارد تومان نیز در حوزه ی بهداشت نیز هزینه شد.همچنین کلینیک های ویژه در 17 شهرستان در حال ساخت هستند که به صورت شبکه ی منسجم باهم در ارتباط خواهند بود علاوه بر این 180 متخصص در دو سال گذشته به این منطقه آمدند که در مناطق محروم پخش شدند.
وی می گوید :مقام معظم رهبری و دولت نگاه ویژه ای به سلامت این استان داشتند که در راستای آن بسیاری از طرح های نیمه کاره تکمیل شدند و در روند تجهیز و هتلینگ بیمارستان ها بهبود حاصل شد که همه این خدمات منجر به رضایت مردم از مسئولانشان شده است.
گزارش از احمدرضا گلرخ
انتهای پیام/