جذابتر کردن شیوه های آموزش قرآن ضروری است

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از کرمان ، قرآن کتاب زندگی است و در جامعه ای که داعیه دار پیروی از اسلام ناب محمدی است ، قران باید به بهترین وجه ممکن ساری و جاری باشد . یکی از الزامات عمل به قران کریم انس با این کتاب اسمانی و آشنایی با دستورات و معارف عمیق آن است . بحث آموزش قران در جامعه ما یکی از دغدغه های قدیمی دلسوزان بوده است و بسیاری اعتقاد دارند یکی از دلایل مهجور بودن نسبی قرآن کریم در جامعه ، ناکارآمد بودن و کافی نبودن سبکهای آموزش قران است . این موضوعی است که برای بررسی آن به سراغ آقای مجید طالبی زاده یکی از مشهورترین قاریان استان کرمان رفتیم و ضمن واکاوی بحث اموزش قر ان در استان و کارآمدی جلسات قرآنی، سئوالاتی را هم از زندگی قرانی ایشان پرسیدیم . آقای طالبی زاده 35 سال دارد، دارای مدرک کارشناسی ریاضی محض از دانشگاه شهیدباهنر کرمان است و علاوه بر اشتغال به کار در محیطهای دانشگاهی ، در حال تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد فلسفه تعلیم و تربیت در تهران نیز هست . ایشان در زمینه قرائت و فنون تلاوت تخصّص دارد.

جناب آقای طالبی زاده ضمن سپاس از شما برای حضور در این گفتگو، چون شما از قاریان موفق استان هستید و به علت حضور در نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه با جوانان دانشجو هم سروکار دارید بفرمائید جذب جوانان به محافل قرآنی را چگونه ارزیابی می کنید؟ به نظر میرسد با توجّه به فعّالیّتهای ضد فرهنگی دشمنان ، جذب جوانان به محافل قرانی سخت تر از جذب کودکان و نوجوانان است ؟

اتفاقاً با توجّه به تجربه ای که دارم نظر من مخالف شماست. کودکان گریز پا هستند و اگر بگویی قرآن بخوان میپرسند چرا قران بخوانم ؟ آخرش به چه می رسیم؟ امّا جوانان به خاطر رفتار عقلانی تر ، درک بهتر از دین ، علاقمندی به کسب وجهه مثبت اجتماعی و تلاش برای جبران مافات عمر، بیشتر جذب قرآن و محافل قرآنی می شوند. و جذب آنها آگاهانه تر است. مثلاً یک استاد دانشگاه با تحصیلات خارج از کشور که همه امکانات مادی را در اختیار دارد یک بار که تلاوت ما را شنید به من مراجعه کرد و سراغ مراکز آموزش قران را گرفت پرسیدیم برای آقازاده می خواهید؟ گفت نه برای خودم میخواهم. زیرا من از کودکی فقط به سراغ درس رفتم و نتوانستم قرآن بخوانم؛ ولی، اکنون احساس خلا میکنم و دوست دارم آنگونه که قاریان تلاوت میکنند، تلاوت کنم.

در خصوص جذب جوانان اجازه بدهید برای نمونه یک خاطره بگویم. وقتی کرسی های تلاوت در دانشگاه شهید باهنرراه اندازی شددر یکی از جلسات که من توفیق تلاوت داشتم، یکی از دانشجویان که اهل شیراز و ساکن خوابگاه بود، به من مراجعه کرد وگفت: شما جایی کلاس دارید؟ گفتم : نه متأسفانه فقط تلاوت دارم . گفت برای اینکه مثل شما تلاوت کنم چه کار کنم ؟ بنده با توجّه به سن و موقعیت زندگی وی در خوابگاه که مکانی برای تمرین وجود ندارد به او پیشنهاد کردم با هدفون گوشی همراه، به استماع تلاوت ها در مسیر خوابگاه و دانشگاه بپردازد. ایشان عمل کردند و در کنار شنیدن ، تلاوت هم داشت. بنده با توجّه به زمان بردن صدای وی تا مرحله ی پختگی کامل و نبود مکانی برای تمرین تلاوت وی، پیشنهاد دادم که به حفظ قرآن بپردازد. ایشان شروع به حفظ قرآن کرد و در مسابقات حفظ 5 جزء دانشجویی، منطقه ای و دانشگاه های ملّی اوّل شد ودر دانشگاه های کشور مقام سوم را به دست آورد. شما میدانید رتبه اوردن در مسابقات حفظ ، فقط به حفظ ایات قرآن کریم نیست . باید ایات را زیبا و آهنگین و ترتیلی بخواند و اگر بخواهند معمولی بخوانند، رتبه نمی آورند. وی که الآن حافظ 20 جزء از قرآن است، بسیار زیبا وآهنگین و بسیار جذّاب تلاوت دارد و یکی از مدعیان رتبه ی اوّل مسابقات اوقاف در چند سال آینده است. وی کسی است که از زمان دانشجویی شروع کرد. نمونه ها زیاد است.

امّا گاهی با جوانانی مواجه می شویم که سخنانش، حرف های خودش نیست و برخاسته از تقلید از نگرش نامناسب خانواده، محیط دوستان و ماهواره است و متاسفانه محیط اطراف آنها آلوده بوده است. در این مواقع، کار خیلی سخت است. باید اوّل ذهن بچّه ها را از این تبلیغات منفی پاک کرد در این مواقع می توان با تغییر محیط زندگی، کاری کرد که نوع رفتار و تفکرات تقلیدی بچّه ها عوض شود و به سمتی که دین و شرع دوست دارد هدایت شوند. تغییر محیط آخرین امیدواری برای تغییر ذهن این بچّه ها و جوان هاست .

به خانواده های مذهبی و خوب نیز توصیه می کنم که نسبت به فرزندان بی تفاوت نباشند و مشغله های زندگی را بهانه نکنند. آن هایی که خوبند، خوب بودن کافی نیست و خود باید تربیت فرزندان را برعهده بگیرند و فرزندان را مورد نوازش قرار دهند و با آن ها ارتباط خوبی برقرار کنند. یکی از بچّه ها را می شناسم که پدرش در ابتدا هر وقت در محافل قرآنی حضور پیدا می کرد، فرزندش را همراه خودمی آورد و الآن خیلی مواقع بچّه می آید، پدر نمی آید و می پرسی علی بابات کجاست؟ میگه بابام خسته بود نیومد. ببینید پدر قبلاً هم خسته بود اما فرزند را همراهی میکرد و الآن که می داند فرزندش علاقمند شده و اگر همراهش نرود خودش پای پیاده به جلسه قرآنی می رود دیگر در مواقع خستگی او را همراهی نمیکند . زیرا استارت اولیه بچه اش را زده است و برای راه افتادن فرزند ، همین قدر همراهی کافی است. این همراهی اوّلیّه خیلی مهم است؛ ولی، متأسفانه خیلی از خانواده های ما که خودشان از انسانهای وارسته هستند؛ بچّه شان اهل دین داری و تربیت نیست. پدر و مادر، خودشان را درگیر کارهایی غیر از تربیت فرزند کرده اند و مشغله های کاری را بهانه می کنند. درحالی که افرادی را می شناسم که پدر و مادر هر دو شاغلند و طبیعی است وقتی به خانه می آیند رمق صحبت با فرزندان خود را نداشته باشند ولی، همین افراد محیط خانه را آموزشگاه کرده اند و این قدر ارتباط خوب و رفتار زیبایی با بچّه های خود داشتند که فرزندانشان از بهترین ها و سرمایه های استان هستند.

برای جذاب بودن جلسات قرانی چه کنیم؟ ایا جلسات قرانی استان کرمان در حد کافی جذاب هستند ؟

متأسفانه بحث تئوری و نظریه پردازی برای برگزاری جلسات جذاب قرانی در کرمان زیاد است ولی در عمل با نقطه مطلوب فاصله داریم . بعد از حضور در یک جلسه قران در مشهد مقدس متوجه این فاصله نسبتا زیاد شدم . در یکی از سفرهایم به مشهد مشتاق دیدار یکی از دوستان قاری در مشهد شدم و ایشان دعوت کرد به محفل قرآنی که پنج شنبه شب برگزار می شد، بروم . جلسه ای بود که بعد از نماز مغرب و عشا آغاز میشد و تا نیمه شب ادامه می یافت. برای من جالب بود که این چه جلسه ای است که تا نیمه شب ادامه دارد و حدود 200 نفر در ان حضور دارند . پرسیدم گفت: نشست دانش آموزی است اما چون فردا تعطیل است، عمدۀ دانش آموزان با پدر و مادر ها می آیند. مشتاق شدم ببینم چه عاملی باعث شده است این تعداد دانش آموز ساعات فراغت و استراحت خود را به حضور در جمع قرانی اختصاص دهند؟ متوجه شدم یکی از علل این موفقیت جذّابیّت هایی بود که مجری برنامه ایجاد میکرد ، نکته دیگر جذّابیّت هایی بود که با تلاوت های حرفه ای ایجاد میشد و علت سوم رقابتی بود که بین بچّه ها برای اجرای تلاوت های زیبا وجود داشت . دراین جلسه نکات اخلاقی و تربیتی هم مطرح شد و همه اینها باعث شده بود این جلسه تا 2 صبح و بعضی مواقع تا سحر ادامه داشته باشد.

اما در کرمان گرچه محافل قرآنی خوب زیاد است؛ امّا، من که در عمدۀ جلسات شرکت کرده ام متوجه شده ام متاسفانه جلسات قرآن در استان کرمان از یک سستی و رخوت و رکود عجیبی رنج میبرد و قاریانی که تلاوت دارند، خیلی بی روح و ساده می خوانند و در جلسه ای که تشکیل شده است، چند آیه خیلی ساده و معمولی تلاوت می شود، که آن خودش کسالت آور است و اینکه 17 یا 18 نفر شرکت کنند، همه هم بخوانند و گاهی غلط و معمولی این جذّابیّت ندارد. ازطرف دیگر نکات تربیتی و اخلاقی که بیان می شود یا در سطح ذهن و هوش بچّه ها نیست یا اصلاً شخصی کتابی را مطالعه کرده است همان را بیان می کند، فارغ از این که این حرف ها متناسب این مخاطب است یا نه؟! اینها سبب میشود چنین جلسات قرائتی باعث رشد مهارت قرآنی شرکت کنندگان نشود .

به نظر شما فقط مجریان و قاریان باعث رونق جلسات قرانی میشوند یا شرکت کنندگان و بچه ها هم میتوانند در رونق این محافل مؤثر باشند؟

بله شرکت کنندگان هم نقش خیلی مهمی دارند . مصر را ببینید ، اولین عامل پیشرفت تلاوت در مصر مردم بودند. مردم چنان از مجالس تلاوت استقبال میکردند که همه نوجوانان و جوانان انگیزه قوی برای وارد شدن به حیطه تلاوت قران پیدا میکردند. جالبه که یکی از تلاوت های مصطفی اسماعیل در یکی از مساجد مصر از حدود ساعت 9 شب شروع شد اما انقدر مردم استقبال کردند و خواستار ادامه تلاوت بودند که برنامه تا اذان صبح طول کشید . بعضی ها شاید بگویند قاری چه توانی برای تلاوت داشته است ولی باید گفت: مستمعین چه کسانی بوده اند که نشستند و تکان نخوردند و انگیزه ادامه تلاوت را در قاری به وجود آوردند . جالب اینجاست که وقتی استاد تلاوت را تمام کرد هنوز حدود ده دقیقه تا اذان صبح وقت بود و خیلی ها معترض استاد شدند که ده دقیقه مانده است، این ده دقیقه را هم می خواندی؟ چرا تمام کردی؟ کسی که حدود 7 ساعت نشسته است، حاضر نیست ده دقیقه را هم از دست بدهد. این تاثیر متقابلی است که تلاوت خوب و استقبال خوب بریکدیگر میگذارند یعنی تلاوت خوب باعث استقبال مردم میشود و استقبال بسیار خوب مردمی به رشد بیش از پیش تلاوت کمک میکند . حالا این را مقایسه کنید با تلاوت در کشورمان که اکثرا محدود است به 3 یا 4 دقیقه در آغاز جلسات رسمی که چون فرصت کافی برای اوج در اختیار قاری نمیگذارد باعث جذب مردم به هنر تلاوت هم نمیشود .

البته، در ایران وکرمان حضور مردم در محافل قرآنی در ماه رمضان تحسین بر انگیز است. در برخی از مساجدکرمان که پوشش رادیو و تلویزیونی هم ندارد، بعد از اذان صبح که وقت استراحت و آماده شدن برای کار است جمعیّت صدها نفره ای برای تلاوت قرآن حضور می یابند یا در حسینیه ثارالله کرمان نزدیک افطار چند هزار نفر از مردم روزه دار برای جمع خوانی قرآن حضور می یابند. از طرفی در این محافل و در حسینیه ثارالله جمعی از بهترین قاریان استان کرمان برای تلاوت انتخاب شدند و قاریان با آن ظرافتهای لحنی وکارهای هنری تلاوت کردند و این جذّابیّت دارد.

نقاط ضعف و قوّت آموزش قرآن در جامعه را چگونه می بینید؟

نقاط قوّت استقبال عموم مردم از فراگیری قرآن و اشنایی با فنون تلاوت و حفظ قرآن. و مهمترین نقطه ضعف هم شیوه های نامناسب به کارگیری آموزش قرآن در نوجوانان .

منظورتان از شیوه های نامناسب چیست ؟

ببینید شیوه ای در برخی مؤسسات آموزشی کرمان پیگیری می شود که در بدو ورود از بچّه ها تست گرفته می شود و تا آنها به سطوح پیش بینی شده در زمینه روخوانی، روانخوانی و تجوید نرسند وارد مرحله تلاوت نمیشوند . با وجود احترام خاصی که برای دوستانی که این شیوه را پیگیری می کنند قائلم امّا این شیوه را نقد می کنم ؛ چون از همان روز اوّل، بچّه ها با اصطلاحات سخت تجویدی وروخوانی درگیرمی شوند و شاید در برخی انگیزه کافی برای ادامه کار ایجاد نشود . ببینید زمانی که قاری خوب کشورمان اقای جواد فروغی نوجوان بودند پخش تلاوت ایشان از تلویزیون جریانی در کشور به وجود آورد که والدین و بچّه ها را مشتاق تلاوت قرآن کرد. یا نمونه جدیدتر اینکه بچّه ها با تلاوت قاریان جوان در حضور مقام معظم رهبری، جذب تلاوت قرآن می شوند؛ بنابراین،آنچه برای بسیاری از والدین و بچّه ها باعث جذّب اولیه به قرآن میشود تلاوت قرآن با صوت و لحن است و انها دوست دارند نهایتا ً ظرف 2 سال قرآن را با صوت و لحن تلاوت کنند، در شیوه رایج در این مراکز که عرض کردم ، بچه ها زمانی وارد اموزش تلاوت می شوند که فرد مراحل مختلف روخوانی و روانخوانی و تجوید را گذرانده باشد که حدود 3 یا 4 سال وقت می برد و آن موقع صدای خیلی از بچه ها دورگه شده است و نمی توانند زیبا بخوانند و مورد توجه قرار گیرند و از طرف دیگر این افراد ، به سالهای سخت تحصیلی و دوره کنکور نزدیک میشوند و آن وقت اگر خودشان هم دوست داشته باشند مشغله های تحصیل و زندگی اجازه ادامه کار را به انها نمی دهد و لذا خیلی از بچّه ها که می بینند قاری نمیشوند ادامه آموزش را رها می کنند. آنها انبوهی از اطلاعات قرانی را دارند اما جان و توانایی خواندن ندارند، به همین خاطر متأسفانه قاری پروری در کرمان ما کم شده است .

کدام شیوه را برای آموزش پیشنهاد می دهید؟

شیوه ای که پیشنهاد می دهم شیوه ای است که بنده و یا اکثر دوستان که قاری شدند آنرا دنبال کردند. بنده کلاس چهارم دبستان به خاطر علاقه به تلاوت ، سوره کهف استاد عبدالباسط را که ظهرهای دوشنبه هر هفته از رادیو پخش می شد حتما گوش میکردم . هرجا بودم خود را به منزل میرساندم تا این تلاوت را بشنوم .آن زمان حتی به این فکر نیفتادم این تلاوت را ضبط کنم و هر وقت مایلم بشنوم خود را به زحمت می انداختم تا ظهرهای دوشنبه پای رادیو باشم . آنقدر گوش کردم که حفظش شدم و در 30 یا 40 جلسه که رفتم، آنرا می خواندم و تشویق می شدم این تشویقات باعث شد که خودم روخوانی قرآن را دنبال کنم و زحمت و تلاشم را بیشتر کنم و خیلی تلاوت حفظ کردم و اینها باعث شد ذهنم لحنی، قرآنی و تلاوت گرا شد و یک سال بعد از شروع تلاوت قرآن، در مسابقات دانش آموزی در شهرستان و استان رتبه اوّل را به دست آوردم و الحمدالله در کشور هم اوّل شدم .

شیوه ای که من استفاده کردم شیوه ای بود که همۀ قاریانی که قاری شدند به کار گرفته اند یعنی مستقیم به سراغ تلاوت می روند بدون اطّلاع از قواعد روخوانی و تجوید انقدر تلاوتهای جذاب را گوش میکنند که میتوانند مثل همانها تقلید کنند و سپس به فراگیری شیوه قرائت صحیح قران میپردازند .

از طرفی شاید بتوان نقدی به شیوه ای که شما بیان کرده اید وارد کرد و گفت عدم آشنایی با قواعد اوّلیّه امکان غلط خواندن را افزایش می دهد؟

نه ببینید منظورم من این است که روانخوانی قرآن را هر وقت بخواهد می شود، کار کرد؛ ولی، آنچه الآن جذّابیّت دارد و بچّه ها دوست دارند به آن برسند صوت و لحن است لذا در مؤسسه ای که با آن همکاری می کنیم، قرآن آموزان از روز اوّل سراغ صوت و لحن می روند. به این نحو که یک بخش از قرائت یک قاری مصری را انتخاب می کنیم و قرآن آموزان همان را صد بار تمرین می کنند تا بتوانند مثل آن ایات را بخوانند. به انها اجازه نمیدهیم خارج از برنامه ضبط شده تلاوت کنند که احتمال اشتباه خواندن در آن باشد . و جالب است بدانید خیلی از بچّه هایی که در حضور مقام معظم رهبری می خوانند و آقا آنها را مورد تفقّد و نوازش قرار می دهند و مورد تشویق مردم قرار می گیرند، فقط همین جاهایی را که تلاوت می کنند، بلدند و دیگر هیچ جای دیگر قرآن را بلد نیستند تلاوت کنند.

آن چیزی را تلاوت می کنند که مثلاً مصطفی اسماعیل یا عبدالباسط یا شحّات محمّد انور خوانده و عین همان را می آیند و پیش رهبری تلاوت می کنند و آقا تشویق شان می کنند.

و جالبه یکی از بچّه های قاری که در حضور آقا تلاوت داشت و در بین 9 قاری کوچک و بزرگ از همه بهتر خوانده بود و تحسین همگان را برانگیخته بود، درایّام ماه مبارک رمضان به چند استان کشور دعوت شد، هر شهری رفت همان تلاوتی را خواند که پیش آقا خوانده بود. رندی پیدا شد و به پدرش گفت : فرزند شما هرجا رفت همین یک تلاوت را خواند. پدرش گفت: بچّه من فقط بلده همین جا را بخواند . حالا شما ببینید همین شخص چند سال بعد جای قاریان بزرگ را می گیرد و جزء قاریان بین المللی و برتر کشور می شود چون نمی خواهد این صحنه را ترک کند و می خواهد جزو بهترین ها باشد و روز به روز بهتر عمل کند و لذا دنبال آن میرود که قرائت قران را به طور اصولی فرابگیرد و دامنه تلاوت خود را گسترش دهد . اکثر قاریانی که الآن می شناسیم و قاریان خوب کشور و بین المللی هستند، از کسانی هستند که از بچّگی همین جور شروع کردند و این جذّابیّت به این ترتیب در آنها ایجاد شده است.

آیا هنر می تواند در تلاوت قرآن و به طور کلّی اشاعه فرهنگ قرآنی مؤثر باشد؟

به طور کلّی هرچه بخواهیم ماندگار شود باید با هنر همراه شود، مثلاً کتاب های گلستان یا بوستان سعدی و یا دیوان حافظ چون با هنر و شعر ترکیب و تلفیق و همراه شده است ماندگار شدند. همچنین برخی کتابهای ارزشمند وقتی با خط خوش و تذهیب و نگارگری هنرمندانه همراه میشوند جذابیت بسیار بیشتری پیدا میکنند .

تلاوت قرآن هم مستثنی از این اصل نیست و اگر میخواهیم تلاوت قاریان در دلها نفوذ کند ، باعث ایجاد جذّابیّت شود و نسل جوان را با قران مانوس نماید باید با هنر همراه شود. رمز ماندگاری تلاوت قرآن، تطبیقش با هنر است. شما نگاه کنید تلاوت هایی که از قراء بزرگ مانده و به دست ما رسیده چون با هنر عجین شده است، ما این جذّابیّت را حس و دنبال کردیم. برای آیندگان هم همین جور، هرچه به هنر برجسته تر وزیباتر و موشکافانه تر توجّه شود؛ بستر برای جذب خود و دیگران راحت تر فراهم می شود. البته این برای جذب اولیه به قرآن و مقدّمه ای خواهد بود که مردم با مفاهیم عمیق قرآن آشنا شوند. به تعبیر مقام معظم رهبری که فرمودند: دروازۀ ورود به قرآن کریم، تلاوت قرآن است.

شما در شبکه های اجتماعی هم فعال هستید و از این طریق برخی مشتاقان فراگیری هنر تلاوت را آموزش می دهید. به نظر شما تاثیر این شبکه ها و فضای مجازی در توسعه فرهنگ قرانی به خصوص تلاوت و فهم قرآن چقدر است ؟

به نظر من خیلی زیاد . الحمدالله طی چند سالی که این شبکه های اجتماعی راه اندازی شده است، خیلی از اساتید کشور ما در شبکه های اجتماعی کانال و گروه زده اند و بعضی از این گروهها و کانالها تا دو هزار نفر عضو دارند و فضای خوبی برای یادگیری و تبادل اطّلاعات فراهم شده است واگر سال های قبل قرار بود کلاسی باشد و از قاری بین المللی بخواهند که اجرا کند زحمات و امکانات زیادی را می طلبید ولی شبکه های اجتماعی این مزیّت را دارد که امکان تشکیل جلسات قرانی را تسهیل و تسریع کند . ضمن اینکه نباید از برگزاری جلسات قرانی به سبک سنتی غفلت کنیم زیرا انها هم مزایا و ویژگیهایی دارند که هیچ ابزار دیگری نمیتواند جایگزین آنها شود .

نکته دیگر اینکه درست است که فعالیتهای قرانی در فضای مجازی به خوبی صورت میگیرد و دوستان قاری با تشکیل گروههای مجازی به نشر معارف قرانی و تعلیم علاقمندان می پردازند اما این فعالیتها در مقایسه با تحرکات شوم و تبلیغات منفی که در فضای مجازی برضد قران کریم و تعالیم آسمانی ان جریان دارد بسیار کم است و باید تلاش کنیم فعالیتهای مجازی برای توسعه معارف قرانی را افزایش دهیم و آنها را پرمعناتر و جذابتر کنیم .

نکته دیگر اینکه جذّابیّت فعلی گروههای قرانی در شبکه های اجتماعی، خاص افرادی است که قبلا جذب قران شده و علاقمند به پیگیری امور قرانی هستند و اگر بخواهیم افراد دیگر را جذب گروههای قرانی در فضای مجازی کنیم و علاقه به قران را در آنها تقویت کنیم باید به شیوه های جدید جذب فکر کنیم تا عامه ی مردم بتوانند جذب شوند و حضور پیدا کنند. این ، همّت افراد خلاقی را می طلبد که بتوانند با ذهن خلاق خود و استفاده از جذّابیّت های نهفته قرآنی، زمینه را برای جذب عامه ی مردم به خصوص جوانان فراهم کنند. به غیر از شبکه های اجتماعی، کارهای خوب دیگری هم در فضاهای مرتبط با تلفنهای همراه یا کامپیوترهای خانگی صورت گرفته است . برخی نرم افزارهای قرآنی که برای گوشی ها و کامپیوترها تهیه شده است و توسط فرهیختگان قرآنی در قم ؛ تهران و مشهد پشتیبانی میشود در زمینه آموزش روخوانی و صوت ، لحن و تجوید و برای همه سنین و همه سطوح تحصیلی قابل استفاده است و کمک خوبی به پیشرفت قرآنی محسوب میشوند .

نقش رسانه در اشاعه فرهنگ قرآن چگونه است؟

الحمدالله رسانۀ کرمان ، چند سالی است با وجود مسئولین قرآنی و قرآن دوست پیشرفت قابل توجّهی داشته است و تلاوت ها از حالت رکود و خمودگی درآمده اند. بنده که توفیق تلاوت اوّلین کرسی تلاوت را در صدا و سیما کرمان داشتم، در مصاحبه ای از اهمیّت کرسی تلاوت زنده قرآن در صدا و سیما نکاتی را بیان کردم. حسّاسیّت های پخش زنده صداو سیمای مرکز کرمان باعث می شود که قاریان خودشان را به سطح بالایی برسانند و بدانند که شوخی بردار نیست . انها میدانند در مراسمهای دیگر گرفتگی صدا یا اشکال در اجرای الحان و نغمات ممکن است مشکل ساز نباشد؛ ولی، اینجا کار از حسّاسیّت بالایی برخوردار است و باید کار و تلاش کنند و خودرابه سطحی برسانند که مجوز تلاوت بگیرند و سطح خود را ارتقا دهند. از طرفی باعث ایجاد انگیزه در بین شاگردان آن ها و کسانیکه علاقمندند در این صحنه کار کنند، می شود و دنبال کار و فعّالیّت می روند. شاید جالب باشدتست هایی که برای تلاوت در حسینیه ثارالله کرمان انجام می شود و من اطّلاع دارم، زمانی که اطّلاع رسانی می شود و از علاقمندان برای همکاری دعوت می شود شاید باور کردنی نباشد، آمار متقاضیان از آمار متقاضیان برای شرکت در مسابقات اوقاف کرمان بیشتر است. مسابقات اوقاف با آن همه اعتبار و جایگاه و هدایایی که می دهند واعزام به مسابقات بین المللی درکرمان شاید 12 یا 13 نفر شرکت می کنند، من داور بودم ؛ ولی، برای تست صدا و سیما جهت جمع خوانی قرآن، در ماه مبارک رمضان فقط 300 نفر متقاضی از کرمان حضور داشتند؛ البته، خیلی از این ها در تستهای حرفه ای که زیر نظر تهران انجام میشود حذف می شوند؛ ولی، این علاقمندی برای تست نشان دهندۀ ظرفیّت خیلی بالای رسانه وصداو سیما برای جذب مردم و جوانان به تلاوت قرآن است و همین اطّلاع رسانی و سکوی تلاوت در حسینیه ثارالله برای ماه مبارک رمضان باعث شده که خیلی ها دنبال کار و تمرین باشند . بچّه های کوچکی را می شناسیم ویا در حسینیه در پایان جلسه می پرسیدند چه کار کنیم مثلاً الآن 8 یا 10 یا 14 سالم است وقتی شدم 23 یا24 ساله یکی از بچّه هایی باشم که در حسینیه تلاوت می کنند. و خیلی ها که تماس میگیرند آرزوشان این است که فرزندشان شرکت کند و بخواند. ببینید کار رسانه چه قدر با ارزش و تاثیرگذار است.

نقش ارگانهای دولتی در اشاعۀ قرآن و فرهنگ قرآنی را چطور می بینید ؟

دولت می تواند نقش مهمی در پیشرفت فرهنگ قرآنی در جامعه ایفا کند اما متاسفانه الان شاهد هستیم نقش افرینی دولت کم و محدود است و به برگزاری مسابقه و اعطای پاداشهای مادی و معنوی بسنده میشود که این مسابقات و پاداشها همانطور که برخی نوجوانان قرانی را تشویق میکند و انگیزه انها را تقویت میکند در برخی دیگر که حائز رتبه نمیشوند ممکن است باعث افت انگیزه و کاهش سرعت در پیشرفتهای قرآنی شود .

از طرفی عمر دولت ها هم کوتاه است و فکرها و نگرشها متفاوت است. لذا به نظر من عمدۀ تحرکات قرآنی و کار آموزشی قرآن را باید خانواده ها و گروه ها و مجموعه های مردمی مثل تشکّل های فعّال در محلّه ها و مساجد و یا موسسات غیردولتی دنبال کنند. به نظرم تأثیر این مجموعه ها، نسبت به دولت بیشتر است و عمدۀ کسانی که قاری شدند، بیشتر در این جلسات بودند و هیچ ارتباطی به دولت نداشتند؛ بنابراین گرچه دولتها باید به وظیفه سنگین خود در نشر معارف قرانی عمل کنند به خصوص حمایت از مراکز آموزش قرآن اما بچّه های قرآنی نباید منتظر دولت بمانند و به همان محافل و مجالس قرآنی بیشترین اهمیت را بدهند .

میزان جذب مردم کرمان را به محافل قرآنی چگونه ارزیابی می کنید ؟

شاید باور نکنید که در کرمان مشکل جذب نداریم. استقبال از جلسات قرآنی، هیئت های مذهبی ، کانونهای تربیتی یا کلاس های آموزشی قرآن زیاد است. آماری که در کرمان وجود دارد، نسبت به کشور و جمعیّتش بی نظیر است و انصافاً خانواده ها درکرمان مذهبی هستند و همین به فرزندان منتقل شده است و آن ها در محافل و مجالس حضور دارند؛ امّا، مسئله خیلی مهم این جاست که این خیل مشتاق واپس نزنند! متأسفانه انجام کار از طرف مسئولان کانونهای آموزشی و قرآنی متناسب با استقبال و توقّع مردم نیست؛ ولی، در مشهد برعکس است. ممکن است استقبال به اندازه ی کرمان نباشد؛ ولی، با همین تعدادی که حضور دارند این قدرخوب کار می شود که همه ی این افراد، از بهترین قاریان کشور و مروّجان دینی می شوند؛ البته، در برخی مساجد کرمان به خاطر درک بالای هیئت امنای مسجد و بها دادن به جوانان در همۀ زمینه ها، حضور جوانان و نوجوانان پررنگ تر است؛ ولی، باید مساجد دیگر نیز دراین زمینه فعال شوند . خدا را شکر ما در کرمان مشکل جذب نداریم و باید به این نکته توجه کنیم که افرادی را که جذب میشوند، چه جوری نگه داریم .

قاریان وحافظان قرآن در استان کرمان درچه سطحی هستند؟

معیار برتری قاریان را مسابقات سازمان اوقاف مشخص می کند. استانی که قاری بین المللی داشته باشد و دیگران نیز در فاصله کمی با او قرار داشته باشند، این استان پیشرفت قرآنی داشته است؛ ولی، در کرمان متأسفانه رقابت ها بین بچّه ها، انگیزه ها و محافل قرآنی کم شده است. به جای استفاده از قاریانی که سال ها تلاش کرده اند از کسانی که صرفاً صدای خوبی دارند استفاده می شود. کرسی تلاوت در کرمان خیلی کم است در حالی که در مشهد، تهران و قم کرسی تلاوت زیاد است .

تأثیر کرسی تلاوت چیست ؟

همان طور که خدمتتان گفتم کرسی تلاوت در استان های دیگر به تبعیّت از کشور مصر بیشتر است. وجود کرسی تلاوت در کشور مصر، باعث پیشرفت در این زمینه شد. کرسی تلاوت، دغدغه ی چند ساله مقام معظم رهبری است که امسال در اوّل ماه رمضان بی پرده فرمودند: یک کرسی تشکیل شود و قاری فقط تلاوت قرآن کند. منظور حضرت، فقط ثواب تلاوت قرآن نیست، چشم انداز ایشان خیلی بیشتر است . حضرت می بینند که در این جلسات تلاوت، قاریان جدید پرورش می یابند وجوانان قرآنی می شوند. در کرسی های تلاوت، هم زمینه پیشرفت قاری و هم جذب مخاطبین به سمت و سوی قرآن فراهم تر است .

پیامبر اکرم (ص) فرمودند: من دوامانت در میان شما می گذارم قرآن و عترت. به نظر شما سیره اهلبیت عصمت و طهارت (ع) در بحث ارائه قرآن به مردم، فقط خواندن آیات بود یا به نحوه تلاوت هم اهمیت می دادند ؟

ابتدا باید توجه کنیم پیامبر (ص) فرمودند : انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی . یعنی اوّل فرمودند: کتاب خدا و بعد فرمودند : اهل بیتم . یعنی ثقل اکبر را کتاب خدا بیان کردند و سپس به اهل بیت اشاره کردند . به فرموده پیامبر (ص) اهلبیت مفسر قرآن هستند و جدای از قرآن نیستند و باید به آن ها تمسّک بجوییم . و اما سیره اهلبیت : در احوال امام سجّاد(ع) است که ایشان در منزلی که نزدیک محل برداشت آب از چشمه ها بود، قرآن را تلاوت می کردند، کسانی که برای برداشتن آب به آنجا آمده بودند، ساعت ها پشت دیوار و در گرمای سوزان می ماندند و از تلاوت حضرت استفاده می کردند درست است که امام سجّاد (ع) برحق بودند و زیبا می خواندند؛ ولی، تلاوت حضرت(ع) غیر ازصحبت کردن معمولی بود و اینکه افراد ساعت ها پشت دیوار برای شنیدن تلاوت حضرت(ع) می ماندند، خواندن قرآن به صورت معمولی نبود؛ اینها خودشان عرب بودند و می توانسنتد قرآن بخوانند؛ ولی، حتماً آقا با صوت و یک شکل خاص می خواندند که جذب شده بودند یا درخصوص خود نبی مکرم اسلام باید بدانیم اوّلین و مهم ترین شیوه تربیتی حضرت(ص) تعلیم قرآن بود. حضرت (ص) طوری قرآن را تلاوت می کردندکه بعضی از مشرکین به تازه واردهای به مکه توصیه میکردند پنبه در گوش کنند تا نشنوند. ببینید که تلاوت چه قدر زیبا و جذّاب بوده که افراد با شنیدن آن جذب قرآن می شدند. جالب اینجاست که فرمودند: منزلت قاری مثل منزلت نبی است کار هر دو ابلاغ.

یکی از برنامه های قرانی کشور ، اعزام قاریان قرانی به کشورهای مختلف است . این برنامه تاثیرگذار است ؟

بله این برنامه هرسال در مواقع مهم مذهبی مثل ماه مبارک رمضان برگزار میشود و قاریان مطرح ، گروه های تواشیح، همخوانی و ابتهال کشور با حمایت دولت جمهوری اسلامی ایران، به کشورهای مختلف آسیایی، اروپایی و آفریقایی اعزام می شوند تا به اجرای برنامه بپردازند . مهمترین اهداف این برنامه تبلیغ معارف دینی ، جذب جوانان مسلمان دیگر کشورها به قرآن و در کنار آن خنثی کردن تبلیغات سوء وهابیّت و دیگر دشمنان برضد مکتب تشیع است که میگویند شیعیان با قران رابطه ای ندارند . از طرف دیگر برخی از قاریان اعزامی از تحصیلات و سوادآکادمیک و علمی خاصی برخوردارند و در سفرهای تبلیغی خود خدمات جانبی دیگری نیز به مسلمانان دیگر کشورها ارائه میکنند و این در جذب مردم به معارف قرانی تاثیر دارد .

یادم هست دکترکریمی فوق تخصص کلیه و مجاری ادرار، که به کشورهای آفریقایی اعزام شده بودند و تلاوت می کردند عمده ی کارشان طبابت در منطقه ای در آفریقای جنوبی بود، شاید خیلی ها از این تخصّص محروم باشند اما ایشان به عنوان یک شیعه ناب آنجا حضور می یافت ، هم تلاوت قرآن داشتند وهم طبابت می کردند.

ممنون . کمی هم درباره خودتان صحبت کنیم . برای زکات علم خود چه کرده اید؟

جلساتی دارم و به آموزش آن چه یاد گرفته ام، میپردازم. ضمن اینکه بعضاً از طریق شبکه های اجتماعی تمرین قاریان نوجوان و جوان را هدایت میکنم . یک مجلس قرآنی هم اخیراً به همّت برخی از دوستان قاری تشکیل شده است و عمده ی دوستان قاری در حسینیه ثارالله دراین محفل برای تبادل اطّلاعات و تلاوت حضور دارند. در این محفل که به صورت جمعی و عمومی و در شب های پنج شنبه و نهایت دو ساعت ونیم برگزار می شود، چند نفر از قاریان، تلاوت دارند و بعد نکاتی راجع به موسیقی تلاوت و الحان ارائه می شود. خیلی از اساتید روی تلاوت بچّه ها نکاتی را بیان می کنند و تلاوت ها تحلیل می شود. این شاید به زعم خیلی از بچّه های قاری بهترین جلسه ای باشد که باعث شده، دوستان را به سمت تلاوت جذب کند. مکانش در حال تغییر است و به زودی مکان ثابت مشخص می شود؛ ولی، در این چند ماهی که تشکیل شده است، گاهی میزبان حدود 200 نفر از دوستان قاری و حافظ بوده ایم وگاهی جلسه با حضور قاریان مصری، برگزار می شود.

فرزندان خود را از چه سنّی تشویق به خواندن قرآن کنیم با چه شیوه ای؟

بهتر است در سنین قبل از 8 سالگی با حفظ قرآن کار تربیت قرآنی شروع شود.

خود شما انس و آشنایی تان با قرآن از چه سالی شروع شد و آموزش قرآن را از چه سنّی و چگونه شروع کردید؟

از سن ده سالگی و با تقلید تلاوت های استاد مرحوم عبدالباسط و تلاوت در جلسات قرآن.

مشوّق های شما برای فراگرفتن قرآن چه کسانی بودند؟

پدر و مادر و برادر بزرگترم و استاد بزرگوارم حاج غلامرضا ظهوری و سیّد مجید طیب.

ظرف چه مدّت مهارت کافی در زمینه قرائت قرآن را به دست آوردید؟ از چه شیوه ای برای آموزش قرآن بهره بردید؟

مهارت کافی برای هیچ کس تعریف دقیقی ندارد و همه قاریان خود را به نوعی شاگرد مکتب علم و هنر تلاوت می دانند؛ ولی، بحمدالله از زمان شروع به فعّالیّت در زمینه تلاوت قرآن کریم، بعد از دو سال تمرین و تلاش در سن 12 سالگی در رشته قرائت در مسابقات کشوری دانش آموزی عنوان اوّل را کسب کردم.

برای تمرین قرائت از چه شیوه ای استفاده کردید؟

تقریباً به شیوه اکثرقراء مصری کار کردم و به لطف خدا می توانم به بیش از 13 سبک تلاوت کنم.

کسب مهارت در چند سبک برای شما به چه صورت بود؟

90 درصد کار قاری استفاده از تلاوت های قراء مصری است. زمان ما نوار کاست بود من و برادرانم به خاطر تمرین تقلید از تلاوت قراء 3 رادیو ضبط بزرگ را خراب کردیم. یک تلاوت را با هم تمرین می کردیم و در محافل می خواندیم.

حائز چه مقام ها و افتخاراتی در سطوح مختلف شدید؟

7 مرتبه در سطح کشوری عنوان اوّل در رشته های قرائت، ترتیل، حفظ و اذان کسب کردم و سال91 به عنوان قاری ایرانی به مدّت 20روز در مکه مکرّمه تلاوت داشتم.

در حسینیه ثارالله کرمان اکثر مردم از تلاوت شما استقبال کردند. به فکر تدارک مجموعه ای برای ارائه اثار قرانی خود به مردم و جامعه نیستید ؟

بله با اینکه اصلاً دل به ارزیابی ها ونظر سنجی های به عمل آمده توسط مردم شرکت کننده نمی دهم امّا عزیزان حاضر به این بنده حقیر لطف داشته اند و طی این چند سال اخیر که ارزیابی به عمل آمده است، عنوان بیشترین رضایت مندی از تلاوتها را کسب کردم و الحمدلله لطف مردم عزیز به بنده زیاد است. یادم است یکی دوسال پیش نوجوان 14 یا 15 ساله ای به همراه پدر، بعد از تلاوت در حسینیه نزد من آمدند و پدر گفت: فرزند من، تلاوت شما را خیلی دوست دارد، شما چند جزء از تلاوتتان را ضبط کنید و در اختیارش قرار دهید. بنده گفتم: خودتان تلاوت های جمع خوانی را از تلویزیون ضبط کنید. گفت: من چند جزء کامل می خواهم که تماما با صدای شما باشد .

برخی عدم پیشرفت تلاوت در استان کرمان را با آب وهوایش مرتبط می دانند و میگویند دراین اب و هوا که باعث گرفتگی صدا میشود قاری خوب پرورش نمیابد امّا، وقتی قاری برخاسته از استان که مردم از صدایش استقبال می کنند، مجموعه ای از تلاوت ، دعا و مناجات را ارائه دهد، انگیزه برای حضور دیگر هم استانی ها در عرصه ی تلاوت قرآن بیشتر فراهم می شود. اینطور نیست؟

این نکته ای که گفتید میتواند درست باشد . بعد ازآن که بنده بخشی از مناجات خمس عشر را خواندم، برخی دوستان که نسبت به بنده لطف دارند از من خواستند کل مناجات را بخوانم. ان شاء الله به توفیق الهی و فراهم شدن فرصت، سعی می کنم چند جزء از قرآن و دعاها را در استودیو ضبط و به عنوان یادگار به جا بگذارم. چشم این را حتماً به یاری خدا دنبال می کنم.

با سپاس فراوان از شما توفیق روزافزون شما را از خداوند منّان خواستارم .ممنون از توجّه شما و خبرگزاری باشگاه خبرنگاران جوان کرمان به جمعی که فقط نه به خاطر توجّه دیگران؛ بلکه، به خاطر رضایت خداوند سعی می کنند لحظاتی توأم با معنویّت را برای مردم رقم بزنند.

انتهای پیام /ی

گفتگو از معصومه یحیی زاده