به گزارش خبرنگار
افغانستان باشگاه خبرنگاران جوان؛ چندی پیش بود که محمد اشرف غنی رئیس جمهوری افغانستان از روسیه درخواست کمک نظامی کرد. قبل از آن هم صحبت‌هایی در رابطه با همکاری روسیه با افغانستان در عرصه امنیتی و نظامی شده بود و روسیه هم در این خصوص اعلام آمادگی کرده بود. اکنون بالاترین مقام سیاسی افغانستان مستقیماً از روسیه درخواست همکاری نظامی برای مبارزه با تروریست‌ها کرده است. این درخواست در حالی مطرح شده که افغانستان با آمریکا پیمان امنیتی امضا کرده و نیروهای آمریکایی و متحدان غربی‌اش سال‌ها به بهانه تامین امنیت و تقویت نیروهای نظامی افغانستان در این کشور حضور داشتند. حالا از رقیب سنتی آمریکا یعنی روسیه در رابطه با تامین امنیت افغانستان درخواست کمک می‌شود که نشان می دهد دولتمردان افغان از عملکرد غربی‌ها در خصوص بهبود وضعیتی کشورشان رضایت لازم را ندارند.
هنوز زمان زیادی از فروپاشی آخرین دولت تحت حمایت روسیه در افغانستان نمی‌گذرد. همین‌طور، هنوز وقایع و رویدادهای وقوع جنگ‌های داخلی پس از سقوط دولت تحت حمایت شوروی را کسی از یاد نبرده است و هنوز هم تب حساسیت‌ها و رویارویی‌های افغانستانِ در گرو شوروی و افغانستانِ در گرو کشورهای غربی و به‌خصوص آمریکا و هم‌پیمانان آن، حتی از اوایل سال ۲۰۰۱ به این‌سو، نه تنها کاملاً از بین نرفته، که موجِ جدیدی از خیزش‌ها، بحران‌ها و تغییرات و تبادلات از اوکراین تا سوریه و نقش نامرئی جنگ سرد، به تب این حساسیت‌ها افزوده است.
می‌توان گفت که همکاری روسیه پس از سقوط طالبان و تشکیل دولت موقت و به‌دنبال آن، دولت انتقالی، تا زمان حال ادامه داشته است. همزمان با ادامه‌ی این همکاری‌ها، هرازگاهی موضع سیاسی روسیه در پیوند به ادامه‌ی عملیات نظامی ناتو و آمریکا در افغانستان، نیز چرخش‌هایی داشته است. گاهی مسکو با لحن تند و بدبینانه، فعالیت‌ها و عملیات نظامی آمریکا و ناتو در افغانستان را مورد نقد و پرسش‌های جدی قرار داده است، گاهی کوشیده است تا با همکاری ناتو و آمریکا، در افغانستان کار کند و گاهی هم خواسته است به تنهایی و از یک موضع کاملاً مستقل، موقف سیاسی‌اش را در قبال افغانستان اعلام کند؛ اما اگر همه این تلاش‌ها و موضع‌گیری‌ها را جمع‌بندی کنیم، می‌توان گفت که روسیه در موقعیت یکی از قدرت‌های تأثیرگذار جهانی، بد می‌داند که در برابر اوضاع جاری افغانستان بی‌تفاوت باشد و از سویی، حضور غربی‌ها را در کشوری که بیش از همه نزدیک به روسیه است و روابط تاریخی سیاسی هم داشته‌اند، به‌سادگی و خوش‌بینی، قبول کند.
واقعیت این است که مسکو با اتفاق نظر شرکای سیاسی خود در آسیای میانه و همین‌طور شرق میانه، نسبت به آینده‌ی اوضاع در افغانستان نگران است. مسکو همواره این سوال را مطرح کرده است که چرا با حضور بیشتر از پانزده سال ناتو و آمریکا، افغانستان به ثبات نرسیده است و همین طور، چرا مبارزه علیه تولید و قاچاق مواد مخدر، نتیجه ملموسی در پی نداشته است؟ علاوه براین، یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که مسکو و شرکای سیاسی آن در آسیای میانه از آن هراس دارند، گسترش و تسری نفوذ اسلام‌گرایان افراطی و گسترش و نفوذ فعالیت‌های تخریب‌کارانه‌ی جنگ‌جویان و شبه‌نظامیان از سوی مرزهای افغانستان است. اما همزمان با پایان سال جاری میلادی و ختم مأموریت نظامی آیساف در افغانستان، روسیه یک‌بار دیگر به تب و تلاش افتاده است که صریح‌تر از قبل و با طرح اقدامات و برنامه‌های دقیق و حساب شده، آمادگی خود را حتی در نقش جاگزینی آیساف در افغانستان، اعلام کند.
تا کنون مسکو بخشی از همکاری‌های خود را برای افغانستان، روی کاغذ آورده است که این همکاری‌ها شامل ساخت‌و‌ساز زیربناها و تطبیق پروژه‌های باقی مانده از دوران اتحاد شوروی، فراهم‌سازی بورسیه‌های تحصیلی و تربیت کادرهای نظامی افغانستان، گسترش روابط اقتصادی و تجاری و همین طور طرح‌هایی به منظور مبارزه علیه تروریسم و تولید و قاچاق مواد مخدر است. اما مقام‌های کرملین به‌خوبی درک کرده‌اند که رهبری تمام همکاری‌ها و اقدامات مشترک با جمهوری‌های آسیای میانه در قبال مسایل افغانستان را خود بر عهده گیرد.
در چندین نشست و کنفرانس مهمی که میان سران اعضای شانگهای و سازمان پیمان امنیت جمعی و همین طور کشورهای مستقل مشترک‌المنافع صورت گرفته است، جز روسیه، سایر اعضا با شک و تردید جوانب دخالت‌ها در امور افغانستان را بررسی کرده‌اند.
در همین ارتباط، لئون چِرمِنُویچ آبایُف، یکی از کارشناسان روس و یکی از شرکت کنندگان کنفرانس مهم افغانستان پس از ۲۰۱۴ و سناریوی احتمالی برای کشورهای منطقه، موضع اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای را با ناامیدی چنین شرح می‌دهد: «هند در رابطه با این نظر مسکو که وقتی آمریکا و ناتو در افغانستان از نفس بیفتند، ما -روسیه، هند و چین- کار را در دست خواهیم گرفت»، اعلان کرد که «ما در هیچ شرایطی به آن کشور نخواهیم رفت. چین در این رابطه گفت: «اگر هم آن‌جا برویم، مطابق مصوبه سازمان ملل خواهیم رفت.» این هم تمام ماجرای سازمان همکاری‌های شانگهای.»
در هر حال، آنچه مسلم است، نقش واقعی مسکو است که می‌تواند چشم‌انداز حضور سیاسی این کشور را در تعیین سرنوشت سیاسی افغانستان پیشرو، معین و مشخص کند. البته ظاهر مسئله نیز می‌گوید که افغان‌ها جز واکنش مثبت در قبال وعده‌های روسیه، واکنش بدبینانه‌ای را نشان نداده‌اند. این به نفع افغانستان باثبات خواهد بود که روابط خود را با تمام کشورهای دنیا و به‌خصوص کشورهای تأثیرگذار منطقه و از جمله روسیه و چین، گسترش دهد. گذشته از اینکه دولت وحدت ملی در تطبیق برنامه‌هایش، تا چه اندازه موفق خواهد بود، اما خطرات زیادی- بدتر از گذشته- افغانستان را تهدید می‌کنند. برای مقابله با نفوذ جریان‌های افراطی اسلامی، نظیر داعش و همین طور گروه‌های افراط‌گرای دیگر، و برای مقابله با هرنوع خطرات احتمالی در خصوص امنیت ملی کشور، دولت جدید نیازمند همکاری جدی کشورهای روسیه و چین و کل کشورهای حوزه‌ی آسیای میانه و شرق میانه است.
دولت افغانستان که با آمریکا پیمان امنیتی امضا کرده است اما از روسیه، رقیب تاریخی آمریکا تقاضای کمک نظامی می‌کند. محمد اشرف غنی رئیس جمهوری افغانستان پیشتر از ولادیمیر پوتین خواسته که برای مبارزه با شورشيان طالبان و سایر تروریست‌ها به خصوص داعش به اين کشور تجهيزات نظامی ارسال کند. ارسال سی و پنج هلیکوپتر توپدار، بزرگترین درخواست کمک نظامی افغانستان از روسیه بوده و هست. صاحبنظران می‌گویند این درخواست، پیام واضحی در رابطه با وخیم‌تر شدن اوضاع امنیتی افغانستان است. به عقیده کارشناسان در شرایط فعلی، افغانستان و روسیه نیازمند و علاقمند به این همکاری هستند.
در حالی که سفارت آمریکا در کابل از ایفای نقش روسیه در افغانستان اعلام حمایت کرده است، برخی کارشناسان می‌گویند که واشنگتن به دلیل حضور فیزیکی مانع نفوذ مسکو خواهد شد. سفارت آمریکا گفته است که مقامات آمریکا به بهبود روابط افغانستان با کشورهای منطقه علاقه‌مند هستند و از نقش مثبت روسیه در این کشور حمایت می‌کنند.
سید داود کارشناس مسائل سیاسی در این باره گفت: آمریکا در افغانستان حضور فیزیکی دارد، بنابراین به روسیه اجازه نخواهد داد تا بطور مستقیم در مسائل این کشور نقش داشته باشد. این در حالی است که همکاری‌های نظامی افغانستان و روسیه افزایش یافته و چندی قبل نیز دولت مسکو ده هزار قبضه کلاشنیکوف به نیروهای امنیتی افغان کمک کرد.
هفته گذشته نیز سفیر روسیه در کابل گفت: برای امضای توافقنامه در بخش امنیت با دولت افغانستان تلاش می‌کند.
علی‌رغم حضور 15 ساله غرب، ناتو و آمریکا در افغانستان، ارتش افغانستان فاقد نیروی هوایی می‌باشد و امکانات کافی و لازم ندارد؛ بنابراین نیازمندی‌ها و شرایط افغانستان و منطقه ایجاب می‌کند که هم روس‌ها علاقمند کمک به دولت افغانستان باشد و هم دولت افغانستان برای این که بتواند در برابر گروه‌های تروریستی به خصوص گروه تروریستی داعش طی سال‌های آینده یک سپر دفاعی و یک کمربند امنیتی قوی را ایجاد کند، نیازمند این تعامل با کشورهای مختلف از روسیه باشد. پارلمان افغانستان هم خواستار همکاری از روسیه شده است و معاون اول رئیس جمهور افغانستان هم در سفری که به مسکو داشت خواستار همکاری شده است.
به گفته کارشناسان، آمریکا و ناتو به تعهدات خود در قبال امنیت افغانستان عمل نکردند و این مساله دولتمردان افغانستان را وادار کرده است از روسیه درخواست کمک نظامی کنند. در عین حال سیاستمداران افغان باید به این نکته هم توجه داشته باشند که افغانستان بار دیگر میدان رقابت رقبای قدیمی بین‌المللی نشود.
با توجه به افزایش تهدیدات امنیتی افغانستان تعهداتی که قبلا ناتو و آمریکا به افغانستان داده بود شاید در مقایسه با افزایش تهدیدات پاسخگو نیست، بنابراین حکومت افغانستان راه چاره را در این دیده است که دست کمک به به سمت روسیه و هند دراز کند، اما یقینا تداوم حضور قدرت‌های جهانی در افغانستان با افزایش مداخله نظامی می‌تواند افغانستان را به سمت وضعیت ناگواری سوق دهد و افغان‌ها باید روی پیام‌های احتمالی جلب کمک‌های نظامی از کشورهای مختلف تامل داشته باشند.
حال اینکه همکاری‌های افغانستان و کشورهای منطقه چقدر بر امنیت این کشور تاثیر مثبت خواهد داشت و در عین حال آن را از رقابت‌های جهانی دور نگه خواهد داشت، موضوعی است که به تدبیر دولتمردان افغان بستگی دارد.
گزارش از حمیدرضا قربانی
انتهای پیام/