به گزارش گروه بین‌الملل باشگاه خبرنگاران جوانوبسایت «امریکن پروگرس» در مطلبی نوشت: رقابت جغرافیایی-راهبردی میان ایران و ترکیه، دو قدرت منطقه ای، ریشه های عمیق تاریخی دارد. بررسی الگوهای تاریخی در روابط ایران و ترکیه درک درستی از پیشینه روابط این دو کشور ارائه می دهد.
تاریخ روابط ایران و ترکیه
از لحاظ تاریخی، ترکیه و ایران به دلیل قرابت جغرافیایی و مرز مشترک آینه تمام نمای یکدیگر بوده اند. ترک ها در ایران بزرگترین اقلیت قومی را تشکیل می دهند و در برهه هایی از تاریخ، ایران تحت حاکمیت فرمانروایان ترک، از جمله صفویه و قاجاریه، بوده است.
در حقیقت شکاف بین عثمانی ها و صفوی ها ناشی از رقابت دو سلسله ترک شیعه و سنی بود.
پس از انقلاب اسلامی ایران، تهران رویه ای ضدغرب‌گرایی را در پیش گرفت؛ درحالی که ترکیه روز به روز تمایل بیشتری به سمت غرب نشان می داد.
پس از پایان دوران جنگ سرد، ترکیه غرب‌گرا و ایران ضدغرب بر سر اعمال نفوذ بیشتر در منطقه خاورمیانه، قفقاز، آسیای مرکزی، خلیج فارس و حتی افغانستان و پاکستان با یکدیگر رقابت می کردند.
سایه جنگ عراق
تجاوز آمریکا به خاک عراق در سال 2003، نقطه عطفی در ارزیابی سیاست های منطقه ای آنکارا و تهران بود. در ابتدا، هر دو کشور تجاوز آمریکا را محکوم کردند؛ زیرا – به ادعای این اندیشکده -- از کاهش نفوذ خود در منطقه نگران بودند. به ادعای نگارنده، در وهله دوم نیز هر دو کشور نگران حمایت آمریکا از کردها طلب بودند.
در ادامه این مطلب آمده است: اما برخلاف مخالفت اولیه آنکارا با تجاوز آمریکا به عراق، این کشور روابط خود را با آمریکا نزدیک تر کرد تا منافع منطقه ای ترکیه به خطر نیفتد. در همین حین، واشینگتن نیز در موقعیت پیچیده ای قرار گرفت. آمریکا برای ایجاد ثبات در عراق به ایران نیاز داشت؛ اما گفته می شود برخی نظامیان ایرانی مواضع آمریکا را در عراق مورد هدف قرار می دادند و با آمریکا می جنگیدند. در این هنگام، ترکیه به عنوان رابط و واسطه ای میان ایران و آمریکا عمل می کرد.
بزرگترین تلاش ترکیه برای پر کردن شکاف میان آمریکا و ایران مربوط به سال 2010 بود. در این سال ترکیه و برزیل از دولت ایران خواستند در اظهارنامه ای با محدود شدن فعالیت های هسته ای خود موافقت کند؛ اما این امر به نتیجه ای نرسید.
همچنین ترکیه در زمان تحریم های بین المللی نقش موثری در ارتباط تهران با سایر کشورها داشت.
جنگ سوریه و سیاست های متفاوت ایران و ترکیه در قبال این جنگ، روابط دوستانه این دو کشور را به حاشیه راند و رقابت منطقه ای آنکارا و تهران را تشدید کرد. ترکیه با حمایت از گروه های مخالف بشار اسد، در جهت سرنگونی رئیس جمهور سوریه و شعله‌ور کردن آتش جنگ در این کشور فعالیت کرد. از سوی دیگر، ایران حمایت کامل خود از بشار اسد را اعلام کرد. همچنین ایران جنگ با عوامل القاعده و گروه تروریستی داعش در عراق و سوریه را آغاز کرد.
در مقابل، ریاض و آنکارا حمایت خود را از مخالفان اسد و تروریست های داعش تشدید کردند. پس از آن، روسیه نیز به حمایت از اسد وارد جنگ سوریه شد و پس از سرنگونی جنگنده روسی، تنش هایی بین مسکو و آنکارا ایجاد شد. نزدیکی، نفوذ و قدرت تهران در سوریه، منافع ترکیه را به خطر انداخته است.
آینده روابط تهران و آنکارا
تلفیق رقابت های راهبردی ترکیه و ایران بر سر کنترل منطقه با تفاوت های مذهبی و فرقه ای بین این دو کشور، فضای مشوشی را در منطقه ایجاد کرده است. این فضا، تمامی اقدامات در جهت بازگرداندن ثبات به منطقه را بی تاثیر خواهد کرد.
با این حال، دلایل محکمی برای از سرگیری همکاری ها و تنش زدایی میان تهران و آنکارا وجود دارد. بحران سوریه، ایران و ترکیه را رو به روی هم قرار داد؛ اما دو کشور هنوز هم چالش های مشترکی پیش رو دارند. نفوذ روزافزون روسیه در منطقه یکی دیگر از چالش های مشترک ایران و ترکیه است. علاوه بر این، نابودی داعش و جنگ با تروریسم به همکاری مشترک کشورهای منطقه، از جمله ایران و ترکیه، نیاز دارد.
با این وجود، ترکیه با گسترش روابط خود با عربستان سعودی و آغاز رابطه با اسرائیل، پل های پشت سر خود را خراب کرده و امیدها برای همکاری مجدد تهران و آنکارا بسیار کمرنگ شده است.
انتهای پیام/