به گزارش خبرنگار
سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، منطقه سبز بغداد (المنطقة الخضراء) ،مشهورترین نام برای منطقه بین‌المللی بغداد است. این محدوده به وسعت ۱۰ کیلومترمربع در محلهٔ کرخ واقع در پایتخت عراق واقع شده است که مراکز دولتی و ادارات مهم حکومت ائتلاف موقت عراق، سفارتخانه‌های آمریکا و انگلیس، و نیروهای چندملیتی باقی‌مانده در خاک عراق در آنجا قرار دارند. دورتا دور منطقه سبز بغداد دیوارهای بتنی بلند کشیده شده است و خودروهای زرهی با دقت از آن مراقبت می‌کنند.
حالت فوق العاده در بغداد
طی هفته های اخیر بغداد پایتخت عراق شاهد ناآرامی گسترده ای بود، به طوری که هزاران معترض به منطقه سبز وارد و همانند سیلی عظیم وارد ساختمان پارلمان شدند و این پس از آن بود که نمایندگان مجلس نتوانستند درباره تشکیل دولت تکنوکرات کاری انجام بدهند و خواسته اصلاحات و مبارزه با فساد را برآورده کنند.
به دنبال این حرکت مردمی حالت فوق العاده در بغداد برقرار شد و همه ورودی‌های این شهر بسته شد و تدابیر امنیتی در اطراف بانک مرکزی و بانکهای بزرگ مانند الرشد و الرافدین به اجرا درآمد. معترضان خشمگین همه موانع بتونی را کنار زدند و به پارلمان وارد شدند در این میان نیروهای امنیتی اقدامی در برابر معترضان انجام ندادند.
همانطور که ذکر شد مراکز حساس دولتی مانند؛پارلمان و کاخ ریاست جمهوری و دفتر نخست وزیری و برخی سفارتخانه‌ها از جمله سفارت آمریکا و انگلیس در منطقه سبز قرار دارد. تظاهرات اخیر خارج از منطقه سبز برپا بود اما پس از اینکه نمایندگان در تشکیل کابینه تکنوکرات موفقیتی به دست نیاوردند و دقایقی پس از نشست خبری مقتدا صدر که در آن بحران سیاسی کنونی را محکوم کرد بدون اینکه رهبر جریان صدر دستور ورود طرفدارانش را به منطقه سبز بدهد اما آنها وارد این منطقه شدند.
معترضان پس از مدتی از این ساختمان خارج شدند. اما اوضاع در خارج از پارلمان نگران کننده بود. فیلمی از حیدر العبادی منتشر شد که وی را بسیار نگران نشان می داد. رسانه‌های عراقی اخباری درباره پناه‌بردن سفیران برخی سفارتخانه‌ها به سفارت آمریکا مخابره کردند. ورودی‌های بغداد بسته شدند زیرا هر احتمالی وجود داشت به ویژه که داعش در غرب بغداد به مثابه خطری در کمین بود تا از هرج و مرج به وجود آمده نهایت استفاده را ببرد.
تحلیل ماجرا
اما آنچه درباره حادثه اخیر عراق می توان گفت این است که این واقعه حرکتی آنی که به ناگاه شکل گرفته باشد، نبود بلکه نتیجه مشکلات انباشته عراق و نارضایتی از عملکرد سیاستمداران بود. معترضان هنگامی که از روند مبارزه با مفسدان نا امید شدند و بی توجهی به فقیران را مشاهده کردند دست به اعتراض گسترده زدند.
عراق با قومیت‌ها و مذاهب و ادیان و عشایر گوناگون، عراقی که بخشی از اراضی اش تحت اشغال است و شهروندانش آواره هستند و عراقی که سرزمین فقیران و یتیمان است به انسجام نیاز دارد.اما نکته دوم فارغ از موضوعی که در بالا به آن اشاره شد خطر فراوان حرکت اعتراضی در منطقه سبز بغداد بود. آمریکایی‌ها معمولا از آنچه هرج و مرج سازمان یافته می نامند به خوبی بهره برداری می کنند تا به مطامع خود برسند.
اگر حرکت اعتراضی اخیر از کنترل خارج می شد تبعات سختی برای عراق و عراقی‌ها به دنبال داشت. اگر داعش همزمان با تسخیر پارلمان از سوی معترضان به بغداد یورش می برد شرایط سختی رقم می خورد به ویژه که داعشی‌ها از این نوع شرایط به خوبی سوء استفاده می کنند و قدرت رسانه ای خاصی دارند. بنابراین این حرکت آکنده از مخاطرات برای کیان عراق بود.
نکته سوم در این اعتراضات خطر بعثی‌ها است. بعثی‌ها ید‌طولایی در بهره‌بردن از نابسامانی شرایط دارند آنها که در حال حاضر با داعش در مناطق تحت اشغال همسویی آشکاری دارند می‌توانستند از شرایط اگر نیروهای مردمی نبودند نهایت بهره را ببرند تا مجددا بر گردن عراقی‌ها سوار شوند و کشتار به راه بیندازد.
نباید از یاد برد که شیخ‌نشین‌های خلیج فارس و در راس آنها امارات و عربستان سعودی روی دیدن حاکمیت کنونی در عراق را ندارند و به دنبال براندازی آن هستند. آنها هرگز مایل نیستند که عراق در اتحادیه عرب و دیگر مجامع به مخالفت با نظریات و دیکته‌های آنها برخیزد به ویژه که نشست‌هایی که در برخی کشورهای عربی با حضور بعثی‌ها و مخالفان حاکمیت کنونی برگزار می‌شود همگی در راستای براندازی نظام کنونی است.
اگر عصیان خاصی در الرصافه و الکرخ صورت می‌گرفت آیا وضعیت مشابه موصل در بغداد رخ نمی داد؟ اگر نیروهای مردمی در کمربندی بغداد حضور نداشتند و موقعیت خود را تقویت نمی کردند آیا شب تلخی نمی خورد؟ قدر مسلم آن است که برای برون رفت از بحران کنونی باید نوعی همگرایی میان همه طیف‌ها در عراق به وجود آید و همه قومیت‌ها و طیف‌ها با تعامل مثبت عراق را به جلو سوق دهند. نه فقر و نبود آب و برق و خدمات رفاهی زیبنده عراق است نه تسخیر پارلمان و حرکاتی شبیه به آن.
به هر حال حادثه اخیر خطری بود که به خیر از کنار عراق گذشت و گرنه اعتراضات اجتماعی معمولا همانند سیل‌های غیر قابل کنترل هستند که مهار آن بسیار سخت و در برخی موارد غیر قابل مهار است. عراق در حال حاضر همانند بیماری است که از درد به خود می‌پیچد و نیازمند طبیب حاذق است تا نسخه ای مناسب عراق بپیچد و زخم‌های آن را التیام بخشد.
این در حالی است که، عراق شاهد اتفاقاتی بود که برای همه کسانی که خواهان تثبیت روند سیاسی در این کشور هستند، نگران کننده بود. طرفداران مقتدا صدر وارد پارلمان عراق و منطقه امنیتی سبز (الخضرا) شدند. معترضان میدان تحریر را ترک کردند و موانع را در مناطق امنیتی پشت سر گذاشتند. راهپیمایان با ورود به داخل پارلمان عراق وارد سالن نشست‌ها شدند. راهپیمایان با نشستن به جای نمایندگان پارلمان عراق در مقابل دوربین‌ها با نشان دادن وسایل نمایندگان به همه نشان دادند که دیگر نمی‌توانند به این پارلمان اعتماد کنند و خود مستقیما به جای آنها تصمیم گیری خواهند کرد.
این اعتراضات در حالی روی داد که عراق هنوز از زخم ناشی از دشنه تفرقه و نفاق رنج می‌برد و شماری از شهرهای عراق دراشغال تروریست‌های تکفیری است. هرچند بغداد صحنه تجمع هزاران معترض بود اما در جنوب کرکوک نیروهای مردمی و پیشمرگه‌ها موفق شدند یکی از مهمترین مراکز تروریستها را آزاد کنند. خبر خوشی که در سایه تحولات بغداد نادیده گرفته شد و دیده نشد.
اگرچه فرایند مبارزه با فساد می‌تواند امر مقدسی برای همه به خصوص در عراق کنونی باشد اما کشاندن مردم به خیابان‌ها و امتیازگیری به قیمت به مزایده گذاشتن حاکمیت سیاسی عراق می‌تواند عواقب بس دردناکی برای کشوری داشته باشد که بسیار خسته و زخمی از زخم دشمنان است. کمااینکه دیدیم داعش در چنین روزی در تمامی محورها تلاش کرد اندکی پیش روی بکند هرچند موفق نشد ولی این حقیقت را نمی‌توان نادیده گرفت که گروکشی در خیابان تاثیر بسیار منفی بر حاکمیت قانون در این کشور بگذارد.
عراق درگیر در بحران ها و مسائلی چندگانه است. از مبارزه با تروریست ها گرفته تا پی گیری اصلاحات برای زدودن فساد دولتی، از خطر چند دستگی و تجزیه گرفته تا سهم خواهی گروه های مختلف شیعی، سنی و کرد در قدرت و حاکمیت، در این میان تظاهرات برای انجام اصلاحات رنگ و بوی خاصی به حال و هوای سیاسی عراق بخشیده و فضای عراق را آغشته به اصلاحات و انقلاب کرده است. به دنبال ادامه اعتراض در ماه گذشته روز جمعه یعنی 31 اردیبهشت (طی یک ماه دوبار منطقه سبز اشغال شد )صدها تن از معترضان عراقی، به ساختمان‌های دولتی در منطقه خضراء حمله کردند.
العبادی، چالش نخست وزیری و عراقی نا آرام
ﻋﺒﺎﺩﯼ ﺍﺯ ﯾﮏ ﺳﻮ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﺭﺗﺸﯽ نه چندان مستحکم و قوی درگیر مبارزه ﺑﺎ ﮔﺮﻭﻩﻫﺎﯼ تروریستی ﺑﻪ ﻭﯾﮋﻩ ﺩﺍﻋﺶ ﺩﺭ ﻏﺮﺏ، ﻣﺮﮐﺰ ﻭ ﺟﻨﻮﺏ ﺷﺮﻗﯽ ﻋﺮﺍﻕ است . ﺍﺯ ﺳﻮﯾﯽ ﺩﯾﮕﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎﺑﯿﻨﻪﺍﯼ ﺭﺍ ﻫﺪﺍﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮﺩ و اصلاحاتی را در آن رقم زند ﮐﻪ ﻃﯽ ﯾﮏ ﺩﻫﻪ ﺍﺯ ﻓﺴﺎﺩﻫﺎﯼ ﻣﺎﻟﯽ ﻭ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳﺮﺷﺎﺭ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ سوی دیگر امنیت و آرامش برای ﺧﯿﻞ ﻣﺮﺩﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﻣﻨﯿﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺯﯾﺮ ﻓﺸﺎﺭﻫﺎﯼ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﮐﻤﺮ ﺧم ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ تامین کند .
آنچه در فرایندهای سیاسی جدید عراق مشهود است این است که ماجرای اصلاحات العبادی و اعتراض حامیان مقتدی صدر به اینجا ختم نخواهد شد. چرا که مقتدی صدر در بیانیه‌ای روز 31 اردیبهشت یعنی پس از خشونت پلیس ، دولت را به کشتار مردم بی‌گناه متهم کرد. آنچه که از متن بیانیه صدر فهمیده می شود و دربیانیه به آن اشاره شده است تغییری عمیق برای تعیین و تقسیم متناسب قدرت در ساختار سیاسی جدید عراق است.
از سوی دیگر بحث فساد، فرقه گرایی و سهمیه بندی سیاسی مطرح شده که نشان دهنده عدم رضایت مخالفان از وضعیت موجود است. مخالفت پی درپی پارلمان و به تعویق انداحتن معرفی کابینه جدید نیز حکایت از ترس جریان های مختلف عراق در از دست دادن وزارت خانه های کلیدی و از بین رفتن وضع موجود باشد. ترکیب این وضعیت با مبارزه دولت و مردم عراق با تروریستها، نبود حکومت و دولت مقتدر مرکزی با اختلافات عمیق میان سنی ها، کردها و شیعیان،افزون بر آن حضور قدرت های منطقه ای از جمله ایران، عربستان، ترکیه و قدرت های فرامنطقه ای به خصوص آمریکا عراق را به آوردگاه رقبای مختلفی داخلی، منطقه ای و جهانی قرار داده که راه برون رفت از این وضعیت ساده نخواهد بود.
از یک سو وضعیت عراق نیازمند توافق قدرت های منطقه ای و جهانی حاضر در عراق است این توافق نیازمند همگرایی است، این همگرایی برای حمایت و شکل دولتی عراق ضروری است. از سوی دیگر هر کدام از گروه های داخلی عراقی(کردها، شیعیان و سنی ها) به کشوری بیرونی وابسته است، این گروه ها یکدست نیستند و اختلافاتی در دیدگاه خود دارند و این نیازمند حل موضوع از طریق توافق سیاسی گروه های مختلف درون عراق به وسیله توزیع متناسب قدرت در ساختار سیاسی عراق است. مشکلاتی که دست به هم داده و وضعیت عراق را به وضعیت امروز انداخته است.
به هر روی شرایط کنونی عراق ابدا نمی تواند به ایجاد آرامش و ثبات این کشور یاری رساند. چنانچه می دانیم پس از تجاوز نیروهای ائتلاف به منطقه و مشخصا عراق؛ چهره امنیت و آرامش از این کشور رنگ باخته است حال انکه بستر مناسبی برای پرورش گروه های تکفیری و افراطی و غده های بدخیمی نظیر دولت عراق و شام را فراهم آورد. با توجه به مجموعه مسایلی که مطرح شد؛عراق کشوری کوچک اما با تکثر قومیتی، بشدت در تیر رس تجزیه و چندپارچگی قرار دارد و بیم آن می رود که عراقی واحد، تبدیل به آرزوهای محال مردم رنج کشیده و ستمدیده این مرز و بوم شود. امیدوایم یک روز برای همیشه صدای آژیر قرمز تجزیه و نفاق در عراق واحد قطع شود و تمام این سرزمین به منطقه ای سبز و امین مبدل گردد.
محمدرضاشجاعیان
انتهای پیام/