به گزارش خبرنگار
حوزه افغانستان باشگاه خبرنگاران جوان، محیط زیست در افغانستان با وجود آن‌که وضعیت چندان مناسب و قابل توجهی ندارد اما به علل گوناگون این نامطلوبی محیط زیست برای مردم این کشور چندان هم ملموس نیست، به‌گونه‌ای که شرایط آن برای مردمانش حاد جلوه نمی‌کند. بی تردید شناخت ظرفیت‌ها و منابع زیست‌محیطی در این کشور کمک شایانی به شناخت تهدیدها و درنتیجه اقدامات راه‌گشا درجهت رفع آن مشکلات می‌نماید.
نخستین عاملی که در هرنقطه از جهان موجب ایجاد ظرفیت‌های بدیع جهت بهره‌مندی از ظرفیت‌های زیستی می‌شود، وجود دریاچه‌ها و دریاها و نیز منابع آبی است که در تراکم جمعیت، حرف اول را می‌زند.
*نگاهی به دریاچه‌ها و طبیعت‌های آبی افغانستانعلاوه بر دریاچه‌های آب‌شیرین این کشور که آب آنها به‌دلیل قرار گرفتن در موقعیت مناسب جغرافیایی و بهره‌مندی از نزولات آسمانی، شیرین است، دریاچه‌های شوری نیز در این کشور وجود دارند که علت شوری آنها عبور از سرزمین‌های نمکی و در اثر یکجا ماندن آب می‌باشد.
از میان این دریاچه‌های شور می‌توان به مواردی از قبیل آب ایستاده غزنی،دریاچه نمک‌زار هرات، دریاچه داغ نمدی در فراه، دریاچه اندخوی در فاریاب اشاره کرد.
در خصوص دریاچه‌های شیرین هم باید گفت که به‌دلیل آن‌که در آنها آب وارد شده از قسمت دیگر آن خارج می شود، آب دریاچه دائما تجدید می‌شود و به صورت آب شیرین و یا با شوری کم باقی می‌ماند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به بندامیر در بامیانف شیوا، چقمقتین، زرکول (ویکتوریا ) در بدخشان اشاره کرد.
*اهمیت‌های زیست‌محیطی دریاچه‌ها در افغانستان دریاچه‌ها از نظر اقتصادی اهمیت زیادی دارند. در دریاچه‌های وسیع و بزرگ ، حمل‌و‌نقل کشتی‌ها صورت می‌گیرد. از دریاچه‌های شور نیز نمک به‌دست می‌آورند. از دریاچه‌های کوچک به منظور رشد و پرورش ماهی، مرغابی و سایر گونه‌ها استفاده می‌کنند.
علاوه بر این‌ها دریاچه‌ها هوا را مرطوب و تعدیل می کنند و سواحل برخی از آنها ، مانند دریاچه بندامیر، تفرج‌گاه‌های مناسبی محسوب می‌شوند.
*پوشش گیاهی افغانستان
در مناطق مختلف افغانستان پوشش‌های گیاهی متنوعی قابل مشاهده است. لازم به‌ذکر است عوامل آب‌و‌هوایی و جنس خاک در پراکندگی رویش‌های گیاهی این کشور نقش به‌سزایی دارند. در رابطه با جنگل‌های این کشور باید گفت که تمامی كوههای افغانستان جنگل‌دار است به استثنای كوههای غربی كه عاری از جنگل می‌باشند. جنگلات افغانستان عموما به دو دسته، ميوه‌دار و غيرميوه‌ای تقسيم می‌شوند. جنگل‌های پراکنده و بوته‌ای، بنا بر مساعدت آب و هوا به صورت پراکنده در دامنه‌ی کوهستان ها و دشتها، در نقاط مختلف کشور می‌رویند.
در شمال افغانستان درختهای تبریزی و بید، درختچه‌های گز و انواع نی در بستر دره‌ها و در کناره رودها ( به خصوص سواحل جنوبی آمودریا) چمن زارهای پوشیده از علف ، بوته‌های کوچک درمنه و درختهای پراکنده‌ی پسته می رویند.
در مناطق کوهستانی افغانستان از قبیل هندوکش ، کوه بابا ، سفید کوه ، فیروز کوه؛ در ارتفاع بیش از 4000 متری برف‌های دائمی آنها را پوشانده است و عموما گیاهی وجود ندارد.
در شرق و جنوب شرقی افغانستان متنوع‌ترین پوشش گیاهی دیده می‌شود. در جنگل‌های این ناحیه درختان سوزنی برگ مانند درخت لمنز، نشتر، سرپ، جلغوزه، ارچه و غیره و درختان پهن برگ مانند بلوط، زیتون دیده می‌شود.
*جغرافیای متنوع، دلیل اصلی پراکندگی زیست‌محیطی افغانستان افغانستان در قلب قاره آسیا واقع شده و دور از دریا قرار دارد و به همین دلیل آب‌و‌هوای آن مرطوب نیست. رطوبت نسبی در آن کم و در طول سال ابر و مه کمتر تشکیل می‌شود و مقدار بارندگی از 250 میلیمتر به طور متوسط در سال بالاتر نمی رود. ( 840 میلیمتر در جهان و 600 میلیمتر در آسیا)
در جنوب و جنوب غربی کشور که دارای آب و هوای گرم و خشک است، مقدار بارندگی در طول سال خیلی کم بوده و از 100 میلی متر فراتر نمی رود. همچنین در بیابانهای این ناحیه مانند دشت مارگو، ریگستان و دشت بکوا و جنوب گرشک ، ولایت نیمروز، جنوب فراه گیاهانی می رویند که در برابر خشکی و گرمای هوا، جنس نامساعد خاک و شوری ناشی از تبخیر آب مقاومند. از جمله ی این گیاهان، درمنه، بوته های تاغ و سیف، درختچه ی گز و بوته های خاردار را می توان نام برد.
*معضل سیاسی- امنیتی، عامل اصلی مخرب زیستی
اما آن‌چه که این بی‌توجهی و عدم اهمیت از آن نشات می‌گیرد معضل سیاسی- امنیتی است. به‌واقع عامل ذکر شده به‌مانند تیغی دوپهلو، هم محیط زیست را به ورطه نابودی می‌کشاند و هم عوامل غیرمستقیم موثر در تخریب محیط‌زیست را تقویت می‌کند، به‌گونه‌ای که می‌توان عامل ناخوشایند توسعه نیافتگی در این مقوله را به کابوس وحشتناک جنگ مرتبط ساخت.
در کشورهای جهان سوم بیشتر مشکلات محیط زیست ناشی از محیط اجتماعی می باشد. به‌عنوان نمونه احتیاج به مواد سوخت، در افغانستان به قطع درختان جنگل‌ها و بوته‌های چراگاه‌ها اقدام می شود؛ درختان و مراتع سبزی که که محیط زیست را در برابر فرسایش خاک و انتقال تپه‌های ریگی محافظت می کنند.
در بُعد دیگر به‌دلیل عدم رسیدگی به مشکلات پیش‌روی مردم روستاها در افغانستان، مسئله‌ای جدید به‌نام مهاجرات به‌شهرها و رشد شهرنشینی آغاز می‌شود که با شکل‌گیری این مقوله و افزایش نفوس در شهرها، افزایش انواع آلودگی‌های زیست‌محیطی از قبیل آلودگی هوا، آب، خاک و آلودگی صوتی پابه عرصه می‌گذارد.
مسایل زیست محیطی به‌ویژه آلودگی هوا، دشواری‌های زیادی را برای مردم افغانستان به‌وجود آورده است؛ به‌گونه‌ای که می‌توان آسیب‌های ناشی از آلودگی‌های هوا را هم سطح هزینه‌های ناشی از ناامنی، فقر و مواد مخدر قرار داد.
*عوامل پراکنده دیگر مخرب زیست محیطی بهره‌برداری نامناسب از مراتع طبیعی موجود در دامان طبیعت از قبیل چرای بی‌رویه‌ی دام‌ها در چراگاه، باعث تخریب عمده‌ی مراتع طبیعی و در ادامه محو ونابودی درختان کوهی، بوته‌ها و گیاهان چراگاهی بعضی از نواحی افغانستان شده است.
بنابراین باید توجه داشت که نتیجه نابودی مولفه‌های موثر در حفظ محیط زیست؛ کاهش تولیدات زراعتی، فقر، بیکاری، بیماری و در نهایت نابودی منابع طبیعی افغانستان را در پی خواهد داشت. عاملی که گفته می‌شود سوء مدیریت‌های موجود در لایه‌های مدیریتی و دولتی نیز به این معضل دامن می‌زند.
انتهای پیام/
گزارش از: وحید امیدی‌موحد