به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل؛ جمعه مسجد اردبیل باقیمانده یک بنای بزرگ از دوره سلجوقیان است که در محله پیر شمس‌الدین در میان گورستانی قرار گرفته است.
این اثر تاریخی در کنار آتشکده‌ای قرار گرفته و ساختمان قبلی مسجد مربوط به آتشکده شامل حیات، ایوان و طاق باشکوهی بوده که در حمله مغول‌ها تخریب شده و فعلا قسمتی از مسجد سالم است.
این مسجد آخرین بار در دوران ایلخانی مورد مرمت قرار گرفته است و بنای تاریخی مسجد جمعه اردبیل به شمار 248 به ثبت تاریخی رسیده است.
جمعه مسجد اردبیل نماد معماری دوران سلجوقی، ایلخانی و صفوی استمدیرکل میراث فرهنگی و صنایع و گردشگری استان اردبیل گفت: جمعه مسجد اردبيل به عنوان یکی از قدیمی ترین بناهای تاریخی این استان و برگرفته از معماری دوران سلجوقی، ایلخانی و صفوی است.
کریم حاجی زاده افزود: اين مسجد که در برخی از نسخه ها و کتابها از آن به عنوان مسجد جامع نيز ياد شده، بازمانده مسجد عظيم و گسترده و کم نظيری است که در دوره های مختلف اسلامی بويژه دوره سلجوقی شکل گرفته و تا اوايل دوره صفوی آباد بوده است.
وی گفت: مسجد در دوره های سلجوقی و ايلخانی بسيار گسترده تر و عظيم تر و وسيع تر از بنای مکعبی فعلی بوده و بنای سرپای موجود صرفا گنبدخانه و ايوان مسجد بزرگ را تشکيل می داده است. مرور زمان باعث شده اجزای بنا تا حدی که امروز ديده می شود ويران شود.
علت اصلی انهدام و خرابی مسجد، زلزله شديدی بوده که موجب تخريب اين بنا شده است.
شکل گيری و نقشه مسجد جمعه اردبيل برخلاف مساجد دوره سلجوقی که اغلب به صورت چهار ايوانی بنا می‌شده، ساخته شده است. اين موضوع يکی از مختصات استثنايی پلان مسجد جمعه اردبيل محسوب می شود.
معماری بی‌نظیرمسجد
جمعه مسجد از سه بخش اصلی تشکیل شده است. اولين قسمت مناره‌ای است که شيوه معماری سلجوقی دارد و از دو قسمت پايه هشت‌ضلعی و بدنه استوانه‌ای به قطر پنج متر تشكيل شده است.
دومين قسمت اصلی بنا، مسجد تیرپوش است به ابعاد ۸.۹ × ۵.۱۲ متر كه روی نه ستون چوبی قرار گرفته و ستون‌ها هم بر پايه‌های سنگی غیر منتظم استوار شده‌اند. در ورودی چوبی تكه كوب شده، ميخ‌های آهنی برجسته‌ای دارد و بالای يك لنگه آن نوشته‌ای كنده‌كاری شده است.
سومين قسمت بنا، مسجد قديم است كه بنايی مركب از چهار تاق و گنبد است. تمام بنا آجری و به مقدار خيلی كم در تزئينات آن كاشی به كار رفته و بسياری از نما تقریباً از بين رفته و تنها مقداری از آن باقی مانده است.
جمعه مسجد اردبیل یکی از بناهای تاریخی استان اردبیل است که امیدواریم مسئولان در مرمت و نگهداری این بنای عظیم تاریخی تمام تلاش خود را بکار گیرند.
جمعه مسجد موقوفه ۷۵۰ ساله در اردبیل
علاوه بر اینکه تاریخ رفته بر جمعه مسجد و تحولات این بنا در طول حکومت‌های سلجوقی، ایلخانی و صفوی در برخی مواقع مبهم و نیازمند شفاف‌سازی است و نشان می‌دهد مطالعات در این خصوص کافی و جامع نبوده، ازجمله موضوعات قابل‌توجه پیرامون این مسجد موقوفه بودن آن است که اخیراً توسط مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان اردبیل مطرح شد.
احیای اسناد حقوقی موقوفات و جلوگیری از تعرض سودجویان ازجمله سیاست‌های اوقاف در ۱۴ ماه گذشته است.
حجت‌الاسلام اکبر قیامی گفت: ما در اردبیل موقوفاتی از ۲۰۰ تا ۸۰۰ سال داریم و غنای تاریخی موقوفات قابل‌توجه است؛ یکی از این موقوفات جمعه مسجد است که اسناد وقفی بودن آن را در اختیار داریم.
وی با تأکید به اینکه در طول سال‌های اخیر برای مرمت و بهسازی این اثر تلاش و کوشش شده است، افزود: احیای اسناد حقوقی موقوفات و جلوگیری از تعرض سودجویان ازجمله سیاست‌های اوقاف در ۱۴ ماه گذشته است.
به نظر می‌رسد مدیران دستگاه‌های متولی به ارزش تاریخی این بنا پی برده و به آن تأکید دارند و بااین‌وجود جمعه مسجد امروز مورد بی‌مهری است و حتی نتوانسته در لیست یکی از ۱۵ پروژه عمرانی احیا و بازسازی موقوفات و بقاع متبرکه اداره کل اوقاف و امور خیریه استان قرار گیرد.
این در حالی است که احیای موقوفات به کرات از سوی این نهاد اجرایی تأکید شده و اداره کل اوقاف و امور خیریه استان چنین موقوفاتی را سرمایه‌های فرهنگی و مذهبی این شهر می‌داند و هرچند به افزایش درآمد خود تأکید داشته اما اقدام درخوری برای این بنا صورت نگرفته است.
تنها گردشگران این بنا مسافران شرکت‌کننده در تور اردبیل گردی هستند که بدون اینکه برنامه‌ریزی از قبل تعیین‌شده‌ای داشته باشند و این بنا را بشناسند به همراه راهنمایان گردشگری به آن سری می‌زنند.
محدودیت اعتبار گریبانگیر اثر غنی تاریخی
در طول سال‌های گذشته بازسازی و مرمت غیراصولی این بنا از سوی کارشناسان و رسانه‌ها بارها طرح شده است. بطوریکه در حال حاضر نیز تمامی دیوارهای داخلی بنا با پارچه و موکت پوشانده شده و هیچ اثری از گچ‌بری‌ها و کتیبه‌های تاریخی که زمانی در این بنا دیده می‌شد مشاهده نمی‌شود.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان اردبیل گفت: امسال عملیات بهسازی گنبد و محوطه‌سازی را در دستور کار داشتیم که عملاً امکان‌پذیر نشد.
وی افزود: بهسازی و مرمت فضای داخلی بر اساس طرح مصوب انجام شده و هیچ فردی حق تخطی از این طرح را ندارد و این‌طور نیست که بی‌حساب‌وکتاب مرمتی صورت گرفته باشد.
عالی‌قدر در پاسخ به اینکه اگر با تمام ظرفیت برای مرمت این بنا اقدام می‌شود چرا عملیات مرمت متوقف شده است، افزود: دلیل توقف تخصیص نیافتن اعتبارات مناسب است و اگر به ما اعتبار بدهند عملیات را ادامه خواهیم داد.
وی بابیان اینکه از ابتدای سال هیچ عملیات مرمتی بر روی این بنا انجام نشده است، تصریح کرد: ما برای کل پروژه اعتبار نخواستیم و اعتبارات به‌صورت مقطع به مقطع و با مشخص کردن عملیات موردنظر درخواست می‌شود؛ بطوریکه امسال عملیات بهسازی گنبد و محوطه‌سازی را در دستور کار داشتیم که عملاً امکان‌پذیر نشد.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان اعتبار درخواست سال جاری را ۱۵ میلیارد ریال عنوان کرد و گفت: ۹ ماه از سال گذشته و ریالی تخصیص نداریم و حتی برای سال آینده نیز درخواست کردیم تا اعتبار بدهند.
انتهای پیام/س