جنگ موشکی روسیه و آمریکا با تکیه بر اس 300 و پاتریوت

به گزارش خبرنگار دفاعی امنیتی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان؛ دفاع ضد هوایی تاکتیکی ارتش آمریکا و متحدانش بر سامانه زمین به هوای پاتریوت مبتنی است اما در مورد روسیه، این موشک‌های اس 300و اس 400 هستند که از آسمان منطقه مسکو، شرق دور، منطقه بالتیک و جنوب روسیه حفاظت می کنند.

پاتریوت و اس 300 مأموریتی مشابه دارند: نخست حفاظت از تأسیسات راهبردی نظیر رادارهای دفاعی ضد هوایی، پایگاه‌های موشکی، ستادهای مشترک و مناطق صنعتی در برابر حملات هوایی و دوم رهیگیری و انهدام کلاهک‌‌های موشکی.

هر دوی این سامانه‌ها به یک رادار مجهز هستند که به آنتن ساکن آنها امکان می دهد تعداد لازم امواج رادیویی متحرک را تولید کند. به علاوه، این مجموعه شامل یک ایستگاه کنترل و قابلیت‌های پرتاب موشک‌های زمین به هواست، از سوی دیگر این سامانه‌ها متحرک هستند و می توانند به صورت مستقل یا با دریافت اطلاعات خارجی از مراکز کنترل دفاع ضد هوایی و ضد موشکی، ماهواره‌ها و هواپیماهای نظارتی عمل کنند.


اس 300 و پاتریوت در یک نگاه

سامانه اس 300

بیشترین ارتفاع هدف قراردادن اهداف: 27 کیلومتر

حداقل ارتفاع هدف قراردادن اهداف: 15 متر

بیشترین برد: 200 کیلومتر

سرعت موشکها: 7 ماخ (هفت برابر سرعت صوت)

توانایی رصد کردن اهداف تا 300 کیلومتر

تعداد موشکهای رصد شده به صورت همزمان:300

تعداد موشکهای قابل انهدام به صورت همزمان:24

مدت زمان مانور دهی و تغییر جهت: 30 دقیقه

امکان پرتاب موشک به صورت عمودی: دارد

سامانه پاتریوت


حداقل ارتفاع هدف قراردادن اهداف: 60 متر

بیشترین ارتفاع هدف قراردادن اهداف: 24  کیلومتر

بیشترین برد: 160 کیلومتر

سرعت موشکها: 5 ماخ (پنج برابر سرعت صوت)

توانایی رصد کردن اهداف تا 170 کیلومتر

تعداد موشکهای رصد شده به صورت همزمان:100

تعداد موشکهای قابل انهدام به صورت همزمان

مدت زمان مانور دهی و تغییر جهت: 5 دقیقه

امکان پرتاب موشک به صورت عمودی: ندارد

سامانه اس 300

اس-۳۰۰  یک سامانه موشکی سطح‌ به‌ هوای دوربرد و خودکششی با قابلیت استفاده در تمامی ارتفاع‌هاست که در اواخر دهه ۱۹۷۰ توسط شرکت همکاری‌های صنعتی آلماز برای نیروی دفاع هوایی شوروی ساخته شد. مدل‌های مختلف این موشک در نام‌گذاری ناتو با نام‌های سام ۱۰، سام ۱۲ و سام ۲۰ شناخته می‌شوند.

اولین مدل این موشک با نام اس-۳۰۰ پی برای نخستین بار در سال ۱۹۷۹ در شوروی عملیاتی شد، هرچند تکامل آن از سال ۱۹۶۹ به منظور ساخت موشک سطح به هوایی با برد ۷۵ کیلومتر که هم در نیروی زمینی و هم در نیروی دریایی استفاده شود، آغاز شده بود. این موشک در ابتدا برای رهگیری هواپیماها و موشک‌های کروز ساخته شده و بعدها توانایی رهگیری موشک‌های بالستیک نیز به آن افزوده شد.

از جدیدترین مدل های این سامانه می توان به سامانه اس-۳۰۰ پی‌ام‌یو اشاره کرد که یکی از پیشرفته ترین موشکهای زمین به هواست و توانایی آن را دارد تا اهدافی واقع در ارتفاع‌ حداکثر ۲۷ کیلومتری را منهدم سازد. این سامانه توانایی پیگیری همزمان ۱۰۰ هدف و درگیری همزمان با ۱۲ هدف را دارد. زمان آماده‌سازی آن حدود ۵ دقیقه و موشکهای آن از نوع انبارشونده‌ است که مانند مهمات معمولی نیاز به هیچگونه نگهداری در مدت عمر مفید خود ندارند.

اس-۳۰۰ شباهت زیادی با سامانه پدافندی آمریکایی ام‌آی‌ام-۱۰۴ پاتریوت دارد. مدل‌های پیشرفته‌تر اس-۳۰۰ توانایی اجرای تاکتیک «بزن‌دررو» را دارند که بقاپذیری آن‌ها را در شرایط جنگی افزایش می‌دهد و در شرایط ویژه می‌توانند به عنوان یک سلاح تهاجمی عمل کنند؛ برای مثال موشک‌های اس-۳۰۰ چینی مستقر در تنگه تایوان توانایی حمله به فضای هوایی تایوان را دارند و تهدیدی برای تمامی هواپیماهای آمریکایی به شمار می‌روند که ممکن است در درگیری احتمالی به کمک این کشور بیایند؛ به جز هواپیماهای فوق‌العاده رادارگریز بی-۲ و جنگنده اف-۲۲ راپتور. به همین جهت پیش‌بینی می‌شود که مأموریت حمله وسیع به سیستم‌های اس-۳۰۰ به جنگنده‌های اف-۲۲ واگذار شود.

ماهيت اين سلاح پیشرفته کاملا دفاعی است و هدف از استفاده آن محافظت از مکان های مهم در برابر حملات هوايی است. اين سامانه موشکی در جهت تقويت دفاع و پدافند از مرزها و تاسیسات مهم و استراتژیک کاربرد دارد.

موشک سطح به هوای اس۳۰۰ در سال ۱۹۷۹ برای دفاع از ساختمانهای حساس و مهم شوروی ساخته شد. این سامانه پدافندی سپس با تکمیل و توسعه بیشتر برای دفاع در برابر موشک‌های بالستیک بکار می‌رود. تا کنون چندین نوع سامانه پدافندی اس-۳۰۰ با موشک‌های متفاوت و سیستم‌های راداری بهینه شده، افزایش ویژگی مقابله با اخلال الکترونیک، افزایش دقت برخورد باهدف به خصوص برای اهدافی که در ارتفاع کم پرواز می‌کنند و موشک‌های بالستیک طراحی شده است. دسته‌بندی کلی این نوع سامانه‌ها در نمودار درختی زیر نشان داده شده است.

رابرت هیوسون، کارشناس نظامی انگلیسی می گوید: «اس 300، برترین سامانه دفاع موشکی روسیه است. این یک سامانه موشکی زمین به هواست که می تواند هرگونه ابزار نظامی پرنده ویا موشک – از جمله موشک ها کروز – را سرنگون کند. می توان گفت این سامانه معادل روسی سامانه پاتریوت آمریکاست. آنچه این سامانه برای سوریه انجام می دهد، این است که سطح کلی توان دفاع موشکی سوریه را افزایش می دهد. سوریه هم اکنون نیز شمار زیادی موشک زمین به هوای روسی دارد؛ اما اس 300 پیشرفته ترین آن ها خواهد بود».


این سامانه پیشرفته موشکی میتواند تمامی اهداف هوایی مدرن را نابود کند، می تواند هواپیماها، موشک های بالدار و هم دستگاه های پرنده بدون خلبان را نابود کند. واحد شمارش این سیستم گردان می باشد ، هر گردان شامل 4 سیستم و هر سیستم 3 لانچر دارد و هر لانچر قادر است 4 موشک شلیک کند. هر سیستم می تواند به 6 هدف به صورت همزمان حمله کند. برد موشک ها 150 کیلومتر است.هر پرتابگر تعداد 48 موشك NGE را كه دارای برد 150 كيلومتر است حمل مي‌كند. هر سيستم کامل شامل سه پرتابگر و قادر است كه شش هدف را به طور همزمان نشانه بگيرد و 12 موشك را به سمت آن‌ها پرتاب كند. اين سيستم پس از تغيير مكان و پر كردن مهمات مي‌تواند به سرعت برای دفع تكرار حمله دوباره مستقر شود. بايد به ياد داشته باشید كه سامانه موشکی S-300 خود نيازمند حفاظت هستند و برای اين منظور می تواند از موشك‌های زمين به هوای Tor-M1 و موشك‌های Fm-80 به همراه S-300 استفاده كند. اين موشك‌های كوتاه برد مي‌توانند يك سيستم دفاع هوايی كارآمد را برای حفاظت از تاسيسات فراهم كند. به اين ترتيب S-300 می تواند به عنوان سلاحی برای منهدم كردن اهداف پيشرفته در فواصل دور عمل كند. سيستم پدافند زمين به هوای S-300 همواره برای آمريكا و متحدانش يك دردسر بوده است.

اس-۳۰۰ شباهت زیادی با سامانه پدافندی آمریکایی ام‌آی‌ام-۱۰۴ پاتریوت دارد. مدل‌های پیشرفته‌تر اس-۳۰۰ توانایی اجرای تاکتیک «بزن دررو» را دارند که بقاپذیری آن‌ها را در شرایط جنگی افزایش می‌دهد و در شرایط ویژه می‌توانند به عنوان یک سلاح تهاجمی عمل کنند.

سیستم اس-300 یکی از پیشرفته‌ترین موشک‌های ضد هوایی در جهان محسوب می‌شود که قادر به ردیابی همزمان 100 هدف در آسمان و هدف گرفتن هواپیماها و موشک‌ها در شعاع بهینه 120 کیلومتری (شعاع اسمی 150 کیلومتری) است. با آن که ارتش‌های اسرائیل، آمریکا و روسیه پدافندهای پیشرفته‌تری از s-300 (نظیر S-400 یا سیستم‌های مشابه غربی) را در اختیار دارند، اما قابلیت‌ها و توان همین سیستم نیز به حدی بالاست که توان پدافندی در مقابل حملات احتمالی را به میران قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌دهد.«اس – 300» یکی از پیچیده ترین و پیشرفته ترین سامانه های ضدموشکی در جهان محسوب می شود. این سامانه شامل یک پرتابگر موشک سیار است که هر سه تا پنج ثانیه قادر به پرتاب یک موشک است. این موشک می تواند در ارتفاع حداکثر 30 کیلومتری و برد 150 کیلومتری به یک هواپیما اصابت و آن را منهدم کند.


انواع موشک های اس 300

سامانه اس 300 در چندین گونه مختلف ارائه شده است که انواع مدلهای آن به شرح زیر است:
اس ۳۰۰ پی، اس ۳۰۰ اف، اس ۳۰۰ اف ام و اس ۳۰۰ پی ام یو.

همچنین روسیه موشکهای اس 400 را در اختیار دارد که تا برد 600 کیلومتری می تواند اهداف را شناسایی کند، به صورت همزمان 300 هدف را دنبال کرده، 36 هدف را به صورت همزمان منهدم می کند و 72 موشک به صورت همزمان پرتاب می کند.

با توجه به تمرین نظامی در کاپوستین یار، سرعت هدف مورد اصابت سامانه S400 ؛ 2800 متر بر ثانیه است.

سیستم موشکی اس 500 نیز که پیشرفته ترین سیستم موشکی جهان محسوب می شود، می تواند 10 موشک بالستیک (قاره پیما) را هدف قرار دهد. رادار این سیستم نیز می تواند اهداف را در فاصله 900 کیلومتری مورد شناسایی و قرار دهد.

پاتریوت

ام‌آی‌ام-۱۰۴ پاتریوت یک سیستم دفاع هوایی موشکی است که توانایی مقابله با موشک‌های بالستیک تاکتیکی، موشک‌های کروز، و هواگردهای دشمن را در تمامی شرایط آب و هوایی و در هر ارتفاعی داراست. ویژگیهای کلیدی سیستم پاتریوت رادار مرکب چندکاره، هدایت تعقیب از طریق موشک و نرم‌افزار مدرن و همچنین عملکرد خودکار گسترده‌است. پاتریوت موشک ضد بالستیک نیروی زمینی ارتش آمریکاست و ماموریت اصلی آن دفاع در مقابل موشک‌های بالستیک است.

سامانه پاتریوت (Patriot) یک سیستم دفاع هوایی موشکی هدایت‌شونده است کە توانایی مقابله با موشک‌های بالستیک تاکتیکی، موشک‌های کروز و هواپیماهای پیشرفته را در تمامی شرایط آب و هوایی و در هر ارتفاعی دارا است. از مهم‌ترین ویژگی‌های سامانه دفاعی پاتریوت وجود رادار مرکب چندکاره، هدایت تعقیب از طریق موشک، نرم‌افزار پیشرفته و همچنین کارکرد خودکار این سامانه بە صورت گسترده است.

سامانه دفاع موشکی پاتریوت بە طور گسترده‌ای در عملیات‌های انجام شده در عراق شرکت داشته و با استقرار در کویت، موشک‌های عراقی شلیک شده بە کویت در سال ۲۰۰۳ را از بین برده است. ضمن اینکه در عملیات‌های انجام شده در کویت از پیشرفته‌ترین نوع این سامانه یعنی PAC-3 و موشک‌هایی با هدایت پیشرفته‌تر استفاده شده بود.

طراحی این سیستم از سال ۱۹۶۹ و تولید آن از سال ۱۹۷۶ شروع شده و در سال ۱۹۸۱ وارد خدمت رسمی در ارتش آمریکا شد و جایگزین سیستم موشکی هاوک به عنوان سامانه دفاع هوایی تاکتیکی اصلی نیروی زمینی ایالات متحده شد.

پاتریوت توسط شرکت ریتیون در ماساچوست و شعبه موشک‌ها و کنترل آتش کمپانی لاکهید مارتین در فلوریدا ساخته شده‌ است. علاوه بر ایالات متحده، کشورهای آلمان، یونان، اسراییل، ژاپن، کویت، هلند، عربستان سعودی، مصر، اردن، اسپانیا و تایوان نیز مجهز به این موشک هستند و قطر هم قراردادی هفت میلیارد دلاری برای خرید این سیستم در سال ۲۰۱۴ امضا کرد. سیستم دفاع موشکی پاتریوت به طور گسترده در جنگ عراق شرکت داشته و با استقرار در کویت، موفق به از بین بردن تعدادی از موشک‌های عراقی شلیک شده به کویت شد. در عملیات مذکور از نسل جدید این سیستم یعنی PAC-۳ وموشک‌های باهدایت پیشرفته‌تر استفاده شده بود.

سامانه پاتریوت برای شناسایی، هدف‌گیری و شلیک بە موشک‌هایی است کە بە سمت هدف خاصی شلیک می‌شوند و سرعت آن تقریبا ۳ تا ۵ برابر سرعت صوت است. سامانه‌های پاتریوت جدید می‌توانند هواپیماها و همچنین موشک‌های کروز را نیز نابود کنند.

موشک‌های پاتریوت در موقعیت‌های بسیاری استقرار پیدا می کنند، زیرا می‌تواند بە موشک‌هایی مانند اسکاد حمله کرده و شهروندان و سربازان را از حمله موشکی در امان دارد.

 بارها از موشک‌های پاتریوت در زمان جنگ عراق و جنگ خلیج در سال ۱۹۹۱ استفاده شد.

موشک MAM104  که 90 کیلوگرم وزن دارد، پس از پرتاب توسط رادار هدایت می شود. بنا بر ویژگی‌های فنی رسمی، پاتریوت قادر است اهداف را که تا 2500 کیلومتر بر ساعت در فاصله 100 کیلومتری (25 کیلومتر برای اهداف بالیستیک) و تا 25 کیلومتر ارتفاع (11 کیلومتر برای اهداف بالیستیک) پرواز می کنند، رهگیری کند. مدت زمان واکنش این سامانه 15 ثانیه است. پاتریوت می تواند همزمان هشت هدف را نشانه بگیرد و به فاصله سه ثانیه از هم موشک پرتاب کند. به رغم این ویژگی‌های عالی رهگیری، پاتریوت کارایی چندانی ندارد: در عراق، از 91 موشکی عراقی که شلیک شدند، 45 موشک توسط 158 موشک زمین به هوای آمریکایی نابود شدند  و در بیشتر موارد، بدنه موشک عراقی مورد اصابت قرار گرفت تا کلاهک آن.

پاتریوت یک موشک هدایت‌شونده و بسیار پیچیده است. سامانه پاتریوت بە یک رادار وابسته است. این سامانه از راداری زمینی برای جستجو، شناسایی و رهگیری هدف استفاده می‌کند. در زمانی کە رادار پاتریوت روی هدف قفل می‌کند، موشک روی هدف در ۵۰ مایلی قفل می‌شود. در این فاصله، موشک حتی برای انسان قابل رویت نیست. سامانه پاتریوت حتی قادر است بدون مداخله انسان بە طور کاملا اتوماتیک کار کند. موشک‌های پاتریوت از یک سکوی زمینی پرتاب می‌شوند. این باتری ۵ جزء دارد:‌

1.موشک‌ها

2.پرتاب‌گر موشک کە موشک‌ها را پرتاب، هدف گیری ، انتقال و نگهداری می‌کند

3.آنتن رادار برای شناسایی موشک‌های مهاجم

 4.یک کامیون تجهیزات کە معروف بە ایستگاه کنترل درگیری دارای کامپیوتر و کنسول‌هایی برای کنترل سکو است.

5.کامیون قدرت برق، مجهز بە دو ژنراتور ۱۵۰ کیلوواتی است کە برای آنتن رادار برق فراهم می‌کند.

از آنجایی کە سکوی موشک پاتریوت می‌تواند ۱۶ پرتاب‌کننده داشته باشد و همچنین موشک‌های یدکی برای تامین مجدد موشک پرتاب‌کننده‌ها وجود دارد، استقرار سکوی موشک پاترویت کار آسانی نیست. هر کدام از پرتاب‌کننده‌ها بە اندازه یک  تریلی می باشند. همچنین پرسنل عملیاتی، تکنسین ، کارمند پشتیبانی ، سوخت ژنراتورها، نیروهای امنیتی برای حفاظت از سکو استفاده می‌شوند، کاروانی با بیش از ۳۰۰ خودروی نظامی مانند نیروهای پیاده زمین، تانک و نیروهای دریایی برای انتقال یک سکوی موشک پاتریوت بە خط مقدم و عملیاتی کردن آن نیاز است.

انواع موشک‌های پاتریوت

موشک پاتریوت موشک تک مرحله‌ای است کە در دو شکل وجود دارد. یکی موکش قدیمی‌تر PAC-2 است کە بزرگتر است اما نسبت بە نوع جدید خود PAC-3 کارایی کمتری دارد.

سامانه پاتریوت چگونه عمل می‌کند؟

بسته بە نوع موشک باطری سامانه پاتریوت، عملکرد متفاوتی دارد.

آنتن رادار، در آسمان بە دنبال اهداف مهاجم است. وقتی کە هدف را پیدا می‌کند، می‌تواند آن را اسکن کرده و با اتاق کنترل درگیری ارتباط برقرار کند. هدف این اسکن تعیین سرعت و مسیر موشک مهاجم و شناسایی او بە عنوان دوست یا دشمن است. وقتی کە اپراتور یا کامپیوتر تصمیم می‌گیرد کە هدف دشمن است، کامیون کنترل درگیری، زمان موشک‌های پاتریوت را محاسبه کرده و موشکی کە قرار است شلیک شود را انتخاب می‌کند و اطلاعات هدایت اولیه آن موشک را دانلود کرده و سپس آن را شلیک می‌کند. در طول سه ثانیه موشک بە سمت هدف حرکت می‌کند. آنتن رادار زمینی در این بین سه نقش دارد:

1.موشک مهاجم را همچنان ردیابی می‌کند.

2.سرعت موشک پاتریوت را ردگیری می کند و اطلاعات را بە مرکز کنترل درگیری می‌رساند.

3.موشک مهاجم را  برای پاتریوت مشخص می‌کند.


سیگنال، هدف را برای موشک PAC-2 روشن می‌کند کە در راه بە سمت آن است. سپس موشک این سیگنال را بە مرکز کنترل درگیری می‌فرستد. مرکز کنترل درگیری از اطلاعات سیگنال برای ردیابی هدف استفاده می‌کند. مرکز درگیری فرمان‌های هدایتی را بە موشک پاتریوت می‌فرستد تا مسیر خود را درست برود. وقتی کە موشک بە نزدیک‌ترین مکان هدف خود می‌رسد، بمب منفجر می‌شود.

اما برخلاف موشک PAC-2، موشک‌های PAC-3 رادار فرستنده و کامپیوتر با خود حمل می‌کند کە این امر بە موشک اجازه می‌دهد تا خود هدایت باشد. وقتی کە این موشک پرتاب می‌شود، خود هدف را پیدا کرده و مستقیما بە سمت آن می‌رود. این امر مانند برخورد یک گلوله بە گلوله دیگر است. تفاوت این جاست کە هر دو موشک مهاجم و موشک پاتریوت تقریبا سرعتی ۵ برابر یک گلوله دارند. در این سرعت هیچ جای خطایی وجود ندارد، اگر موشک حتی ۱/۱۰۰ ثانیه خطای محاسباتی داشته باشد، ۳٫۵ متر از موشک مهاجم فاصله خواهد داشت.

در هرحال جنگ میان شرق و غرب شکل جدیدی به خود گرفته است و به جنگی موشکی تبدیل شده است. باید منتظر نشست و دید آیا جنگ جهانی دیگری در راه است یا تولید این موشک ها فقط برای مانور قدرت است.

زمان همه چیز را مشخص می کند...

گزارش از حمیدرضا قربانی

انتهای پیام/