13 آبان در سه برهه زمانی؛ آغاز "استقلال" و "پیروزی" ملت ایران

حوزه احزاب و تشکلهای گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان - روز 13 آبان که در تقویم نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران به عنوان "روز مبارزه با استکبار جهانی" نام‌گذاری شده، یادآور سه واقعه مهم در تاریخ معاصر ایران است که در سه دوره مختلف رخ داده و این روز را در تاریخ کشورمان به عنوان روزی به یادماندنی به ثبت رسانده است.

پس از 28 مرداد سال 32 بود که عملا ایران وارد بازی قدرت‌های جهانی شد، برنده این بازی ایالات متحده آمریکا بود که تمام‌قد در برابر نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران ایستاد و شاه فراری را به کشور بازگرداند، اشتباه نیست اگر بگوییم بعد از این روز بابی بزرگ در روابط آن زمان ایران با این کشور گشوده شد.

در روز 13 آبان در سه برهه زمانی تاریخ معاصر ایران اتفاقاتی افتاد که هریک به نوعی در پیشبرد انقلابی عظیم توسط مردم اهمیت داشت، به نحوی که نمی‌توان هیچ یک از این اتفاقات را از نظر اهمیت نسبت به دیگری اولی تر دانست چرا که هر کدام در دوره وقوع تاثیر گذاری خاص خود را داشته و شرایط را به نحوی تغییر داده‌اند.

کاپيتولاسيون یا حق قضاوت کنسولي، حقي است که به اتباع بيگانه داده می‌شود و آن ها را از شمول قوانین کشور مصون و مستثنی می کند؛ درواقع در صورت ارتکاب جرم در خاک کشور، دولت ميزبان حق محاکمه آن مجرم را ندارد. کاپيتولاسيون ريشه در استعمار دارد و کشورهای استعمارگر اين قانون را به کشورهای ضعيف تحت‌ سلطه تحميل مي‌کردند؛ کاپیتولاسیون در ایران طی معاهده ترکمانچای برای اتباع روسیه به رسمیت شناخته شد و پس از آن نیز برخی کشورهای استعمارگر دیگر، این امتیاز نامشروع را بعلت ضعف حکومتها کسب کردند؛ نهایتا کاپيتولاسيون در سال 1306، تحت فشار افکار عمومي و فضاي حاکم بر روابط بين‌الملل پس از جنگ اول جهاني، لغو شد. اما هنوز بيش از سه دهه از الغاي کاپیتولاسیون نمي‌گذشت که محمدرضا پهلوي احياگر مجدد آن شد. کابينه اسدالله علم در سيزدهم مهر سال 1342 به دستور شاه، پيشنهاد آمريکا مبني بر اعطای مصونيت قضايی به اتباع آمريکايی را به صورت يک لايحه قانوني در هيأت دولت تصويب کرد. چندی بعد اين خبر به حضرت امام رسيد و ايشان را به خروش و فرياد واداشت به طوريکه در 4 آبان 1343 ايشان طی نطقی تاريخی به رسوايی اين اقدام ننگين پرداختند. فرازهايی از سخنراني ايشان چنين بود: « ... دولت با کمال وقاحت از اين امر ننگين طرفداری کرد، ملت ايران را از سگ‌های آمريکايی پست‌تر کردند. اگر چنانچه کسی يک سگ آمريکايی را زير بگيرد، بازخواست از او مي‌کنند؛‌اگر شاه ايران يک سگ آمريکايی را زير بگيرد بازخواست مي‌کنند؛ و اگر چنانچه يک آشپز آمريکايی شاه ايران را زير بگيرد، مرجع ايران را زير بگيرد، بزرگترين مقام ايران را زير بگيرد، هيچ کس حق تعرض ندارد ...». رژيم که در طول دو سالي که امام قيام کرده بودند، نتوانسته بود با هيچ شيوه‌ای، ايشان را آرام کند، تنها يک راه پيش پاي خود مي‌ديد و آن تبعيد امام بود. در شب 13 آبان 1343، صدها کماندو به همراه مزدوران ساواک به منزل امام در قم حمله‌ور شدند ايشان را دستگير و به تهران منتقل کردند و سپس با يک هواپيمای نظامی ايشان را به ترکيه تبعيد کردند. این سرآغار هجرتی بود که 14 سال بعد پیروزی انقلاب اسلامی را به ارمغان آورد.

حادثه دوم؛ کشتار بیرحمانه دانشجویان دانشگاه تهران


14 سال بعد، یعنی روز سيزدهم آبان 1357 روز اوج تظاهرات و مخالفت دانش‌آموزان و دانشجويان عليه رژيم پهلوی بود. در جنگ و گريز سربازان حكومت نظامی با دانشجويان كه تا پاسي از شب ادامه داشت، چندين نفر شهيد و زخمي شدند.

دانشگاه تهران كه از مدتی پيش به محل گردهمايی دانشجويان مخالف رژيم تبديل شده بود، در اين روز شاهد يكی از گسترده‌ترين تجمعات دانشجويان بود. عده‌ای شعار مي‌دادند، گروهی بحث و تبادل نظر مي‌كردند و برخی نيز سخنراني كرده يا اعلاميه مي‌خواندند. از نخستين ساعات روز 13 آبان تعدادی از دانش‌آموزان معدود دبيرستانهايی كه هنوز فعال بودند، مدارس را تعطيل كرده به سوی دانشگاه تهران تظاهرات كردند. آنها در سر راه خود ديگر دبيرستانها را نيز تعطيل كردند. با افزايش جمعيت دانش‌آموزان، سربازان ارتش وارد عمل شدند و با شليك تير هوايي و انفجار گاز اشك‌آور به مقابله با دانش‌آموزان پرداختند و آنها را متفرق كردند. با شدت يافتن درگيری بين سربازان و دانش‌آموزان شعارهای «مرگ بر شاه» و «معلم به پا خيز محصلت كشته شد» از هر گوشه خيابان، به پا خاست.

درباره تعداد شهدا و مجروحان حادثه 13 آبان مقامات فرمانداری نظامي تهران اعلام كردند كه برخلاف شايعات منتشره هيچكس كشته نشده و تنها سه نفر مجروح شده‌اند. دكتر عبدالله شيبانی، رئيس وقت دانشگاه تهران نيز اظهار داشت كه درگيريهای امروز تنها چهارده مجروح به جای گذاشته است. روزنامه كيهان به نقل از راديو ايران نوشت كه «تا ساعت 12 شب، دوازده نفر از مجروحانی كه به بيمارستان پهلوی منتقل شده بودند درگذشته‌اند و حال دو نفر ديگر از آنها وخيم است.»

آنچه كه موجب بازتاب واقعه 13 آبان در جامعه شد، پخش فيلم درگيريهای اين روز از تلويزيون بود. كاركنان سازمان راديو و تلويزيون در اقدامي بي‌سابقه، فيلم وقايع امروز دانشگاه را در بخش خبري ساعت 21 و 30 به نمايش گذاشتند. در اين فيلم كه صدای تيراندازی، انفجار گاز اشك‌آور و شعارهای تظاهركنندگان ضبط شده بود، صحنه تير خوردن يكي از دانشجويان، هر بيننده‌ای را متأثر ساخت.

امام خمينی(ره) روز بعد طي پيامی به ملت ايران واقعه دانشگاه را محكوم كردند و شاه را مسئول تمام خرابيها و خيانتها دانستند. ايشان ضمن دعوت از مردم به صبر فرمودند: «من از اين راه دور چشم اميد به شما دوخته‌ام و آنچه كه دارم در خدمت به شما كه به حق است، نثار مي‌كنم و صدای آزادي‌خواهي و استقلال‌طلبی شما را به گوش جهانيان مي‌رسانم.»

شاه هم در پيامی كه در روز 15 آبان از تلويزيون پخش شد، بابت خطاهای گذشته از ملت عذر خواست و متعهد شد كه در رفع خرابيها و مفاسد سياسی و اقتصادی بكوشد. او گفت: «من صدای انقلاب شما ملت ايران را شنيدم.»
 


 حادثه ماندگار؛ تسخير لانه جاسوسی آمریکا در تهران
 

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ملت ایران در بهمن 57 و در زمان حکومت دولت موقت در سرتاسر کشور حرکت‌هايي مي‌شد تا جوّ سياسی جامعه را ملتهب و پيچيده کند. بعدها معلوم شد که مرکز تمامی اين فتنه‌ها و جريانات ضدانقلابي، سفارت آمريکا در تهران است در حاليکه موضع منافقانه آمريکا نسبت به انقلاب اسلامی مانع از روشن شدن چهره واقعی آمريکا در ميان مردم شده بود. به همین جهت، امام خميني(ره) بيانات قاطعي عليه ابرقدرت‌ها و بويژه آمريکا ابراز فرمودند و خصوصا با ورود شاه به آمريکا فرمان مقابله را به تمامي دانش‌آموزان و دانشجويان و طلاب علوم ديني صادر کردند.

در چنين شرايطي با هدف وادار کردن آمريکا به استرداد شاه و اموال ملت ايران، دانشجويان تصميم به تسخیر سفارت آمريکا گرفتند. دانشجويان از دانشگاه‌های تهران، پلي‌تکنيک، صنعتی شريف، شهيد بهشتی و ... گرد هم آمدند و طي يک راهپيمايی تا سفارت آمريکا از ديوارهاي سفارت بالا رفته و عليرغم مقاومت محافظين و آمريکايي‌ها، سفارت را به تصرف کامل درآوردند.

در هنگام تسخير سفارت، آمريکايي‌ها به سرعت مشغول نابود کردن بسياری از اسناد دخالت‌ها و تجاوزارت و غارت‌های خود شدند ولی پس از تسخير سفارت به سرعت از نابودي باقي‌مانده اسناد جلوگيري شد و بعدها اسنادی که از لانه جاسوسی آمريکا به دست آمده بود چاپ شده و در اختيار همگان قرار گرفت. به محض انتشار اين خبر، مردم بسياری با خشم و انزجار مقابل لانه جاسوسی تجمع کرده و از حرکت دانشجويان حمايت نمودند.

امام خميني (ره) در پيامي كه به همين مناسبت از پاريس براي امت قهرمان ايران فرستادند، فرمودند:«عزيزان من صبور باشيد كه پيروزی نهايی نزديك است و خدا با صابران است. ايران امروز جايگاه آزادگان است من از اين راه دورچشم اميد به شما دوخته ام. صدای آزاديخواهی و استقلال طلبی شما را به گوش جهانيان می رسانم».

انتهای پیام/