به گزارش خبرنگار فرهنگي باشگاه خبرنگاران، نشست ويژه برنامه نقد نغمه شب گذشته دوشنبه 19 دي با رويكرد بررسي رديف ني استاد حسن كسائي با حضور محمدرضا لطفي در سالن آمفي تئاتر فرهنگسراي شفق برگزار شد.
محمدرضا لطفي موسيقيدان بزرگ كشورمان با اشاره به اين موضوع كه آثار "كسائي" را هيچ كس نمي تواند نقد كند، گفت: "كسائي" با 60 سال فعاليت همه حرف ها را زده و من نه به خود و نه به هيچ كس ديگر اجازه نقد و بررسي آثار او را نمي دهم.
وي افزود: "استاد كسائي" مجموعه آلبومي به همراه كتابچه اي را آماده كرده اند كه كار بسيار ارزنده اي است.
لطفي اظهار داشت: نقد و بررسي آثار بعضي از بزرگان كه تعدادشان محدود است از مسير منطقي تاريخي به دور بوده و اين نه به دليل عشق من به "حسن كسائي"، بلكه به دليل عظمت،بينش، معرفت و حال استاد به عشق و فرهنگ ايران زمين است.
اين موسيقدان بزرگ كشورمان گفت: ني نوازي "كسائي" در جان ايراني ها نشسته و از مردم كوچه و بازار، كسبه، عرفا، علما و انديشمندان همه يك دل و يك صدا "كسائي"، را پذيرفته اند.
وي تصريح كرد: اين مجموعه اثر ارائه شده توسط كسائي در دو بخش تقسيم بندي شده كه يك بخش آن "بسته آموزشي مدون شده" را براي اولين بار است كه او در سن كهولت دراين مجموعه به ني نوازي مي پردازد.
لطفي ادامه داد: اين ني نوازي به لحاظ معنويف حالت و عمق عرفاني در بخش هاي اخيري كه درخصوص استوديو ضبط مي شنوم توسط "عسگري" صدابردار پيشكسوت ما به خوبي ضبط شده است.
وي با اشاره به نكته مهم درخصوص ضبط مجموعه ني نوازي "استاد كسائي" افزود: نكته مهم و قابل توجه، صداي ضبط ني و ساز بودف كه فركانس هاي طبيعي را به گوش ها مي رساند چون در بسياري از اوقات ما فركانسي طبيعي را براي شنيدن آثار ضبط شده نداريم و بيشتر آن ها بر روي صفر و يك قطع مي شود.
لطفي اظهار داشت: نقد من به بخش ديگر كه به نوشتن اين كتاب است برمي گردد كه "محمود جواد كسائي" به عنوان فرزند هميشه بي قرار استاد، بهتر بود كار نوشتن اين اثر را به شخص ديگري مي سپردند و اين به ارزش "كسائي" اضافه مي كرد.
وي گفت: سخت است فرزندي بتواند همه مطالب واجب را به دليل رابطه خوني و عشق جاري، بيان كند و ما براي تحقيقات علمي نياز به قلم يك استاد پيردل و مسلط بر موسيقي چند صد ساله داشتيم.
وي افزود: من "حسن كسائي" را هنرمندي كامل مي دانم به اين دليل كه چه در هنگام"سلو" نيز در زمان جواب آواز، مانند پدري مراقب قول آواز "تاج اصفهاني" است.
وي با بيان و يادآوري يك خاطره، اظهار داشت: بسيار سخت بوده كه ني را با ساز ديگري هماهنگ كرد و در مجلسي استاد با ني نوازي، ديگران را دچار مشكل درخصوص هماهنگ شدن با خود كرد.
لطفي اظهار داشت: يكي ديگر از بزرگواري هاي "حسن كسائي" در جلساتي كه "اديب خوانساري" به عنوان پيرمرد حضور داشتند به دليل حفظ و جلوه استادي "خوانساري" ني كوچكي را آورد و خود يك شوشتري پر از احساس و زيبا را با "استاد خوانساري" زدند كه بسيار ماندگار شد.
وي با اشاره به مخالف بودن "كسائي" با ظاهر موسيقي تصريح كرد: "كسائي" براي تمامي ما استادي كرده و هميشه با ظاهر موسيقي مخالف است نه با كسي كه هميشه خوب مي نوازد و هميشه با رديفي مخالف بوده كه به جاي باطن امر، ظاهر است.
وي افزود: به اين دليل حوصله گوش دادن به كساني را كه در راديو، رديف را با حال باطني نمي زنند را نداشت.
لطفي ادامه داد: در اين مجموعه اي كه "كسايي" ارائه داده شما رديف هاي "كسائي" را با جوهر قطعات مي بينند و اين رديف ها براي دوره عالي نوازنده هاي ني و موسيقدان ها نيست، بلكه براي افرادي كه خواهان آموزش ني تا پايان دوره متوسطه اند، اختصاص دارد.
وي افزود: اساتيد موسيقي از اين مجموعه براي آموزش به مدت 5 يا 6 سال مي توانند استفاده كنند.
لطفي با ابراز خرسندي از ضبط تمام دانش استاد "كسائي" در طي 60 سال گفت: خوشبختانه تمامي دانش استاد در طول 60 سال ني نوازي اش ضبط شده و تمام مختصات حرفه اي ني نوازي را در گوشه هاي مفصل اجرا شده و نيز آن ها را در آواز خواني هايي چون "تاج" و "اديب خوانساري" اين قطعات را به خوبي مي توان شنيد.
وي با ابزار تاسف از بي توجهي به ساخت مستندي در خصوص اساتيد بزرگ موسيقي، تصريح كرد: نزديك به يكصد موسيقيدان از بين ما رفته اند و باعث تعجب است كه يك مستند در خصوص آن ها ساخته نشده است.
لطفي با اشاره به اينكه هر كسي را نمي‌توان صاحب مكتب دانست، اظهار داشت: مكتب دوره اي و فردي نيست و زماني سخن از مكتب "هندي" يا "عراقي" را بيان مي‌كنيم متعلق به كسي نيست و آن در طول دوره خاصي در مكاتب ديگر حل شده است.
وي با بيان اين مطلب كه ما مي توانيم بگوييم "مكتب ني كسايي" افزود: ما در ساز مكتب نداشته ولي در رديف صاحب مكتب هستيم و "كسايي" در ادامه "نائب اسدالله" به جلو آمده، اما "كسايي" مكتب ني اصفهان را به ني نوازي ايران تبديل كرده و 70 درصد نوازنده ها در تفليد "كسائي" هستند.
لطفي افزود: در مكتب "ني" يك سمت "نائب اسدالله" در سمت ديگر آن كسائي است.
وي اظهار داشت: معتقدم كساني كه روي آثار موسيقي ايران زمين كار مي‌كنند بايد اينها را جمع آوري كرده تا قانون علمي در خصوص "ني" جمع آوري شده و اين مكتب را مدون سازد.
اين موسيقدان بزرگ كشورمان با اشاره به تاكيد كسايي بر نام هاي رديف آوازي، افزود: بيشتر تاكيد "كسائي" برنامه هاي رديف آوازي است و نكته مهم آن بود كه در اصفهان مكتب رديف به مفهوم مكتب شيراز در رديف ومكتب تهران در رديف در موسيقي اصفهاني به آن شكلي كه در شيراز و اصفهان انسجام پيدا كرده، ضعيف است و علت را د رعدم پيداكردن نسبت رديفي تار نوازي در تاريخ اصفهان مي دانم.
لطفي ادامه داد: بيشتر ساختارهاي موسيقي دستگاهي آوازي در رديف اصفهان كم است و علت ذوق و قريحه جان مايه فرهنگي اصفهاني ها است و اصفهاني ها خيلي حوصله در خصوص مسائل تفسيري را ندارند.
وي گفت: كاري كه "كسائي" با "ني" كرد توانست آن را در كنار ساز "تار" قرار دهد و نبايد او را با ديگر اساتيد موسيقي مقايسه كرد.
وي درخصوص اينكه آيا "جليل شهناز" صاحب مكتب به مانند "كسايي" است، اظهار داشت: "شهناز" در جايگاه خود استادي فوق العاده است و نبايد اين دو استاد را با هم مقايسه كرد.
وي ادامه داد: من اين دو بزرگوار را با هم مقايسه نمي كنم چون ساز "شهناز" را در ديگران قبل از او مي شنويم ولي در ساز "كسائي" فقط "كسائي" است و در ذهن تاريخي گوششان چيزي ديگر را نمي شنويد.
لطفي تاكيد كرد: "كسائي" ساز را تكامل داد ولي "جليل شهناز" كار خاصي انجام نداد و بدانيم كه استاد "كسائي" "ني" را با دندان نيز مي نواخت.
وي، اظهار داشت: هيچ "ني نوازي" قادر نبوده با نوازنده "گيتار" همنوازي كند ولي "حسن كسائي"، "ني" را كنار ساز "تار" قرار داد.
* كسائي تكرار نشدني است
همچنين "محمد جواد كسايي" فرزند ارشد حسن كسايي افزود: شايد لازم باشد تا 1000 سال بگذرد تا اشخاصي مانند پدر و "جليل شهناز" پا به عرصه وجود بگذارند.
وي ادامه داد: به ياد دارم كه پدرم مي گفت رسيدن به اين درجه نتيجه ديدن 50 استاد و ممارست است.
كسايي اظهار داشت: امروزه بيشتر به جنبه هاي مكانيكي موسيقي توجه شده و كمتر به جنبه هاي احساسي آن تمركز مي شود.
وي با اشاره به استاد لطفي درخصوص "كسائي" خاطرنشان كرد: به گفته استاد لطفي، كسائي با "ني" آواز مي زند و بدانيم كه مكتب آوازي ريشه 400 ساله دارد./ي2