توسعه شهرنشینی و استفاده روزافزون از فناوری های پیشرفته هر چند به ظاهر آسایش را برای زندگی انسان ها به ارمغان آورده اما در مقابل خساراتی را به محیط زیست و طبیعت وارد کرده است که بشر به مرور زمان متوجه آن شد.
تخریب لایه ازون یکی از این خسارات است که توسعه آن کشورهای جهان را بر آن داشت در کنار هم قرار گیرند و از این سپر حفاظتی در مقابل انواع تشعشات محافظت کنند از این رو در سال 1985 برای نخستین بار 28کشور در وین گرد هم آمدند و کنوانسیونی را امضا کردند که بر اساس آن قرار شد مواد مخربی که انسان ساطع کننده آن است و موجب تخریب لایه ازون می شود را کنترل کنند.
بعد از آن در سال 1987 نیز 46 کشور در مونترال کانادا پروتکل دیگری امضا کردند که مقرر شد فهرستی از اقداماتی که به لایه ازون آسیب وارد می کند را شناسایی و کنترل کنند و بر این اساس روند اقدامات لازم تدوین شد که به پروتکل مونترال معروف شد و اکنون 197 کشور عضو پروتکل مونترال هستند.
پروتکل مونترال یکی از اسناد مهم سازمان ملل در زمینه حفاظت از محیط زیست بین المللی و لایه ازون است و ایران نیز تاکنون در راستای اجرای تعهدات خود در بندهای آن موفق بوده و مورد تشویق و تقدیر جامعه جهانی نیز قرار گرفته است.
بان کی مون دبیر کل سازمان ملل در پیامی به مناسبت روز جهانی حفاظت از لایه ازون گفت: لایه ازون تا اواسط قرن حاضر در مسیر ترمیم قرار می گیرد از این رو احتمال می رود هر ساله از بیش از دو میلیون مورد ابتلا به سرطان پوست جلوگیری شود.
وی ادامه داد:در زمان نه چندان دور، بشریت در آستانه فاجعه ای که خود مسبب آن بود قرار گرفت، استفاده ما از مواد آسیب رسان به ازون از قبیل کلروفلوروکربن ها (CFCs) در لایه ازون حفره ای ایجاد کرد که از ما در برابر اشعه های مضر ماوراء بنفش خورشید حفاظت می کرد.
دبیرکل سازمان ملل گفت:اما با این چالش مقابله کردیم، 30 سال پیش، جامعه بین المللی معاهده وین برای محافظت از لایه ازون را امضاء کرد، تحت پروتکل مونترال، جهان برای کاهش تولید و مصرف کلروفروموکربن ها و دیگر مواد آسیب رسان به ازون متحد شد.
بان کی مون افزود:با هم موفق شده ایم لایه ازون فراجوی را تا اواسط قرن حاضر در مسیر ترمیم قرار دهیم، در نتیجه احتمال می رود هر ساله از بیش از دومیلیون مورد سرطان پوست و تعداد به مراتب بیشتر از آب مروارید جلوگیری شود.
درحالی که منتظر به کارگیری دستور کار سال 2030 برای توسعه پایدار هستیم و تلاش دولت ها در اواخر امسال در پاریس برای ساختن راه رو به جلو تازه و دسته جمعی برای تغییرات آب و هوایی ایجاد شده است، موفقیت پروتکل مونترال باید برای ما الهام بخش باشد، این نکته بیانگر آن است زمانی که ملت ها با هم بر روی چالشی جهانی اقدام کنند توانمند هستیم.
امسال هم سازمان ملل شعار روز جهانی لایه ازون را ' لایه ازون تنها سپر حفاظتی بین شما و پرتو زیانبار فرابنفش' تعیین کرده است و مراسم بزرگداشت این در ایران 29 شهریورماه برگزار می شود.
ابراهیم حاجی زاده مدیر طرح ملی حفاظت از لایه ازون کشور به خبرنگار علمی ایرنا گفت: بررسی ها نشان می دهد دو عامل طبیعی و انسانی موجب تخریب لایه ازون شده است از این رو در سال 1985 برای نخستین بار 28 کشور در وین گرد هم آمدند و کنوانسیونی را امضا کردند که بر اساس آن قرارشد مواد مخربی که انسان ساطع کننده آن است و موجب تخریب لایه ازون می شود را کنترل کنند و قرار شد این روند مورد بررسی قرار گیرد.
وی افزود: بعد از آن در سال 1987 نیز 46 کشور در مونترال کانادا پروتکل دیگری امضا کردند که مقرر شد فهرستی از اقداماتی که به لایه ازون آسیب وارد می کند را شناسایی و کنترل کنند و بر این اساس روند اقدامات لازم تدوین شد که به پروتکل مونترال معروف شد.
حاجی زاده ادامه داد: در سال 1375 نیز اصلاحیه این پروتکل در لندن به امضا رسید و به اصلاحیه لندن معروف شد، بر این اساس قرار شد مواد مخرب لایه ازون شناسایی و مکانیزم کنترل آنها مشخص شود.
وی گفت: بعد از آن کنوانسیون لندن مطرح شد که ایران در سال 1368 عضویت این کنوانسیون را پذیرفت و در همان سال نیز مجلس شورای اسلامی پروتکل مونترال را تصویب کرد و ایران عضو آن شد.
وی افزود: بعد از آن ایران در سال 1375 معاهده کپنهاک و 1380 به اصلاحیه مونترال پیوست که تمام این موارد در مورد نحوه کاهش گازهای مخرب لایه ازون و حفاظت از این سپر حفاظتی فعالیت می کنند.
حاجی زاده گفت: آخرین اقدام در این زمینه اصلاحیه پکن بود که انجام شد و در آن بحث تجارت مواد مخرب لایه ازون مطرح شد، در این اصلاحیه تاکید شد اگر کشوری مواد مخرب لایه ازون را از چرخه مصرف خود در بخش صنعت و کشاورزی خارج نکند، کشورهای دیگر حق تجارت با آن کشور را ندارند که ایران در سال 1391 به این اصلاحیه پیوست.
وی با بیان اینکه اکنون 197 کشور عضو پروتکل مونترال هستند اظهار کرد: به اعتقاد سازمان ملل و جامعه جهانی این پروتکل یکی از موفق ترین پروتکل ها در جهان است و تاکنون اقدامات سازنده ای در راستای اجرای مفاد آن انجام شده است.
مدیر طرح ملی حفاظت از لایه ازون کشور گفت: کاهش تدریجی مصرف مواد مخرب لایه ازون در زمان تعیین شده برای کشورها و انتقال فناوری از کشورهای توسعه یافته به کشورهای در حال توسعه اهداف پروتکل مونترال است.
وی ادامه داد: در ایران 5 هزار تن گاز سی اف سی که جزو گازهای مخرب لایه ازون هستند استفاده می شود که بر اساس پروتکل مونترال قرار شد تا ابتدای ژانویه 2015 حدود 10 درصد ( 500 تن ) از مصرف این گازها در کشور کاهش یابد که برای این منظور در حال همکاری با 25 کارخانه ای که این گازها را مصرف می کنند هستیم.
به گفته وی ایران موفق به حذف این 10 درصد تا ابتدای ژانویه 2015 شد.
حاجی زاده اظهار کرد: این گازهای مخرب بیشتر در صنایع برودتی کارخانه ها و منازل استفاده می شوند از این رو در حال جایگزینی فناوری های جدید در صنایع هستیم.
وی گفت: البته باید در نظر داشت انجام چنین کار بزرگی نیاز به برنامه ریزی مدون و تامین اعتبار زیادی دارد زیرا زمانی که کارخانه ای قرار است روند فعالیت خود را تغییر دهد باید فعالیت خود را برای مدتی متوقف کند از این رو افرادی که در آن بخش مشغول به کار هستند درآمد خود را از دست می دهند که باید به گونه ای جبران شود.
مدیر طرح ملی حفاظت از لایه ازون کشور افزود: تامین بودجه این کار بر عهده سازمان ملل است و ایران از حدود 10 سال گذشته تاکنون 70 میلیون دلار اعتبار دریافت کرده است.
وی با بیان اینکه این اعتبار به صورت بلاعوض است گفت: اعتبار مورد نیاز در اختیار کارخانه ها قرار می گیرد تا با استفاده از آن، فناوری های خود را به روز و سیستم قبلی را امحا کنند.
حاجی زاده اظهار کرد: ایران تاکنون عملکرد بسیار خوبی داشته و تاکنون چندین لوح تقدیر از سازمان ملل دریافت کرده است و توانسته این فناوری را در کشور بومی سازی کند.
وی درباره حذف فیزیکی گازهای مخرب لایه ازون گفت: در 10 سال گذشته 9 هزار و 500 تن گاز مخرب لایه ازون از هزار و 358 کارخانه در کشور حذف شد که به اعتقاد کارشناسان سازمان ملل بسیار موفقیت آمیز بوده است.
حاجی زاده افزود: بر اساس مفاد پروتکل مونترال باید تمام گازهای مخرب لایه ازون در دنیا تا سال 2030 جمع آوری شود اما بررسی ها نشان داد گازهای مخرب لایه ازون نه تنها موجب تخریب این سپر طبیعی می شوند بلکه در تسریع روند گرمایش زمین و تغییر اقلیم نیز نقش بسزایی دارند از این رو کشورهای عضو پیشنهاد کردند این تاریخ به سال 2020 کاهش یابد که این موضوع در حال بررسی است.
به گفته وی تحقیقات نشان می دهد گازهای مخرب لایه ازون چندین برابر گازهای گلخانه ای در گرمایش زمین تاثیر دارند.
حاجی زاده گفت: سازمان حفاظت محیط زیست موظف است به گازهایی که منجر به تخریب لایه ازون می شوند نظارت و مجوز ورود آن را صادرکند.
همچنین مریم حسنی کارشناس دفتر طرح ملی حفاظت از لایه ازون به خبرنگار علمی ایرنا با بیان اینکه فعالیت های این دفتر در بخش های مختلف تقسیم بندی شده است گفت: اجرای پروژه های حذف واحدهای مصرف کننده مواد مخرب لایه ازون، تعویض تجهیزات این کارخانه ها و تولید محصولات سازگار با محیط زیست و لایه ازون، اعمال قوانین، نظارت و پایش عملکردها، برنامه های اطلاع رسانی و آموزشی و همکاری در سطح ملی و بین المللی از جمله برنامه های این دفتر است.
وی افزود: در فاز اول حذف گازهای مخرب لایه ازون موفق به حذف 9 هزار و 500 تن از این مواد شدیم و طی دو سال اخیر وارد فاز جدیدی از این فعالیت ها یعنی حذف هیدروفلوروکلروکربن ها شده ایم.
حسنی ادامه داد: در فاز اول این پروژه قرار بود حداکثر تا پایان سال 2015 میلادی هزار و 270 تن از این مواد مخرب حذف شود که در حال اجرای آن هستیم و در پایان سال تعیین شده گزارش عملکرد این فعالیت ارایه می شود.
وی گفت: اکنون نیز در حال تدوین سند فاز دوم این پروژه هستیم که در مرحله شناسایی مصرف کننده ها قرار داریم، در فاز اول واحدهای فعال در زمینه سیستم های سرمایشی، تهویه مطبوع، اسفنج سازی و یخچال سازی فعالیت می کنند کار می شد که قرار است در فاز دوم نیز همین واحدها در ابعاد وسیع تری دنبال شوند.
حسنی اظهار کرد: پروتکل مونترال جزو موفقیت ترین پروتکل های بین المللی است که در زمینه حفاظت از لایه ازون فعالیت می کند و ایران جزو کشورهای موفق در اجرای تعهدات خود به مفاد آن است و موفق به دریافت تقدیرنامه های زیادی شد.
لایه ازون یا ازون سپهر لایه ای به ضخامت 300 دابسون (3 میلی متر) در لایه استراتوسفر جو زمین است با غلظت بالایی از مولکول ازون (O3)، که در سال 1913 توسط دو فیزیکدان فرانسوی به نام های ' شارل فابری' و 'هانری بویسون' کشف شد.
این لایه با جذب بیشترین درصد پرتو فرابنفش خورشید، موجب ادامه زندگی بر روی کره زمین می شود. لایه ازون پرتوهای پرانرژی فرا بنفش را جذب کرده و آنها را به شکل پرتوهای فرو سرخ در می آورند و به سطح زمین می فرستند.
در اوایل سال 1930، ترکیباتی به نام کلروفلوئوروکربن ها (سی اف سی ها) در آمریکا اختراع شد و در صنعت و خانه مورد استفاده قرار گرفت. این ترکیبات به لایه استراتسفر راه یافتند و عناصر کلر و برم موجود در آنها در واکنش های شیمیایی موجب تخریب تدریجی لایه ازون شد. به ویژه، لایه ازون بر فراز قطب جنوب به شدت کاهش یافت.
در سال 1987، سازمان ملل متحد توافق نامه ای جهانی برای متوقف کردن تولید، فروش و پخش سی اف سی ها تهیه کرد. این توافق نامه به توافق نامه مونترال یا پروتکل مونترال معروف است و اکنون 197 کشور عضو آن هستند.
***اثرات لایه ازون بر آب و هوا
موادی که غلظت ازون را کاهش می دهند، گازهای گلخانه ای هستند. از آن جا که اچ سی اف سی ها نیز گازهای گلخانه ای هستند، می توانند میزان مواد کاهش دهنده ازون را افزایش دهند.
در حالی که بسیاری از بخش های جهان گرم شده است اما قسمت هایی از نیمکره جنوبی سرسختانه سرد مانده اند و دلیل آن شکاف لایه ازون در آن بخش ها است.
بنا به گزارش آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا، ازون تا سال 2050 به سطح معمولی و طبیعی خود باز خواهد گشت، در حالی که این گزارش خوبی است، اما بر میزان گرمایش زمین خواهد افزود.
منبع: ایرنا
انتهای پیام/