گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ از آیات قرآن کریم این طور استنباط می شود که استغفار و ترک گناه باعث توسعه مادی و عمران و آبادی شده و متقابلاً هر گونه نافرمانی خدا و ظلم به دیگران عامل فقر و فلاکت و بدبختی است. با این شاخص بسیاری از کسانی که در زندگی مادی دچار گرفتاریهای متعدد هستند میتوانند اعمال و رفتار خود را بازنگری کرده و با نسخه شفابخش قرآن کریم، از بیماری فقر و فلاکت نجات یابند.
قرآن کریم در آیه 30 سوره شوری میفرماید: " هر مصیبت و گرفتاری که به شما میرسد دستاورد و ثمره اعمال خودتان است تازه این تمام مجازات اعمال شما نیست چرا که بسیاری از کارهای شما را مورد عفو قرار می‌دهد".
در حدیثی از امیرمومنان علی (ع) میخوانیم، که ایشان از پیامبر گرامی خدا(ص) نقل میکند که فرمود: "خیر آیة فی کتاب الله هذهالایة، یا علی ما من خدش عود و لا نکبة قدم الا بذنب و ما عفی الله عنه فیالدنیا فهو اکرم من ان یعود فیه و ما عاقب علیه فیالدنیا فهو اعدل من ان یثنی علی عبده: این آیه (و ما اصابکم من مصیبة...) بهترین آیه در قرآن مجید است، ای علی هر خراشی که از چوبی بر تن انسان وارد می‌شود و هر لغزش قدمی، بر اثر گناهی است که از او سرزده و آن چه خداوند در دنیا عفو میکند، گرامیتر از آن است که (در قیامت) در آن تجدید نظر فرماید و آن چه را که در این دنیا عقوبت فرموده، عادلتر از آن است که در آخرت بار دیگر کیفر دهد."
و به این ترتیب این گونه مصائب علاوه بر این که بار انسان را سبک میکند، او را نسبت به آینده کنترل خواهد نمود.
گرچه ظاهرا این آیه همه مصائب را در برمیگیرد، ولی مطابق معمول ، استثناهایی وجود دارد، مانند مصائب و مشکلاتی که دامنگیر انبیا و ائمه معصومین (ع) می‌شود یا گرفتاری های دیگری همانند آن‌ها که برای کودکان و یا افرادی که مسوول شناخته نمیشوند، پیش می‌آیند و هم چنین مصائبی که بر اثر ندانم کاریها و عدم دقت و مشورت و سهلانگاری در امور حاصل می‌شود، که اثر تکوینی اعمال خود انسانها است و یا مصائبی که گریبان غیر معصومین را میگیرد و جنبه آزمون دارد.
قرآن کریم در این باره میفرماید: "و لنبلونکم بشیء منالخوف و الجوع و نقص من الاموال والانفس والثمرات و بشرالصابرین: به درستی که شما را از طریق انواع ترس و گرسنگی و کمبودهای مادی و جسمی و محصولات مورد امتحان قرار میدهیم و بشارت باد بر کسانی که این آزمون الهی را با صبر و بردباری پشت سر میگذارند" (155 / بقره)..
با این بیان نمیتوان گفت هر گرفتاری و رنجی کیفر گناه است، چرا که گرفتاریهای سخت، فلسفههای گوناگونی دارند که از آن جمله عبارتند از:
1 - شکوفایی استعدادها و توانمندیهای درونی و برونی انسان
2 - هشدار نسبت به آینده او
3 - بیداری از خواب غفلت و غرور و هشیاری از انواع مستیها
4 - کیفر گناهان
5 - بخش مهمی نیز ثمره ندانم کاریها و سهل انگاریهای انسان در زندگی است.
6 - اصل آزمون در زندگی انسان
هر مصیبتی که در زمین یا در جسم و جان شما روی دهد، پیش از آفرینش شما در کتاب (لوح محفوظ) بوده و آگاهی از این امر بر خداوند آسان است و این برای آن است که شما به خاطر آن چه از دست میدهید، غمگین نشوید و به خاطر آن چه در دست دارید، زیاد خوشحال نباشید (هدف از این مصائب عدم دلبستگی شما به مواهب زودگذر دنیا است و یک نوع تربیت و آزمون برای انسان است).
امام معصوم می فرمایند که "ما کسانی هستیم که هرگز به خاطر آن چه از دست دادهایم، غمگین نخواهیم شد و به خاطر آن چه در دست داریم، خوشحال نیستیم "همه را زودگذر میدانیم و چشم به لطف و عنایت خدا بستهایم".
هنگامی که از امام صادق (ع) تفسیر مطلب بالا را را خواستند، فرمود: "میدانید علی (ع) و اهل بیتش بعد از او گرفتار مصائبی شدند، آیا به خاطر اعمالشان بود؟ در حالی که آن‌ها اهل بیت طهارتند و معصوم از گناه"، بودند.
سپس افزود: رسول خدا (ص) پیوسته توبه میکرد و در هر شبانه روز صد بار استغفار مینمود، بیآن که گناهی مرتکب شده باشد، خداوند برای اولیاء و دوستانش مصائبی قرار می‌دهد تا به خاطر صبر در برابر آن از او پاداش گیرند، بیآن که گناهی مرتکب شده باشند".
روشن است که این درباره جوامع انسانی است، که به خاطر اعمالشان گرفتار نابسامانیها میشوند. و در آیه 11 سوره رعد آمده است:: خداوند سرنوشت هیچ جمعیتی را تغییر نمیدهد، مگر این که خویشتن را تغییر دهند".
امثال این آیات که گواهی می‌دهد، در میان اعمال انسان و نظام تکوینی زندگی او ارتباط و پیوند نزدیکی وجود دارد، که اگر بر اصول فطرت و قوانین آفرینش گام بردارند، برکات الهی شامل حال آن‌ها می‌شود و هرگاه فاسد شوند، زندگی آن‌ها به فساد میگراید.
و گاه ممکن است این قضیه در مورد فرد فرد انسانها صادق شود و هر کس در مقابل گناهی که مرتکب می‌شود، به مصیبتی در جسم و جان یا اموال و متعلقاتش گرفتار گردد، همانطور که در آیه فوق آمده است.
در همین زمینه روایات زیادی در منابع اسلامی وارد شده که به گوشهای از آن برای تکمیل این بحث اشاره میکنیم: در خطبه 178 نهجالبلاغه آمده است: "هیچ ملتی از آغوش ناز و نعمت زندگی گرفته نشد، مگر به واسطه گناهانی که انجام دادند زیرا خداوند هرگز به بندگانش ستم روا نمیدارد، هرگاه مردم در موقع نزول بلاها و سلب نعمتها با صدق نیت به پیشگاه خدا تضرع کنند و با دلهای پر اشتیاق و آکنده از مهر خدا از او درخواست جبران نمایند مسلماً آن چه از دستشان رفته به آن‌ها بازمیگرداند و هرگونه مفسدهای را برای آن‌ها اصلاح میکند".
در "جامعالاخبار" حدیث دیگری از امیرمومنان علی (ع) نقل شده است که فرمود: " بلاها برای ظالم تادیب است و برای مومنان امتحان و برای پیامبران درجه و برای اولیاء کرامت و مقام است".
این حدیث شاهد گویایی است برای آن چه در مورد استثناهای آیه بیان کردیم.
در حدیث دیگری در "کافی" از حضرت امام صادق (ع) آمده است که فرمود: هنگامی که انسان گناهش افزون شود و اعمالی که آن را جبران کند، نداشته باشد، خداوند او را گرفتار اندوه میکند تا گناهانش را تلافی کند".
در کتاب کافی اصولاً بابی برای این موضوع منعقد شده و 12 حدیث در همین زمینه در آن آمده است.
تازه همه اینها غیر از گناهانی است که خداوند طبق نص صریح آیه فوق مشمول عفو و رحمتش قرار می‌دهد، که آن نیز به نوبه خود بسیار است.
*آیا باید در مقابل مصائب و مشکلات تسلیم شد
ممکن است کسانی از این حقیقت قرآنی سوء استفاده کنند و هر گونه مصیبتی دامنشان را میگیرد، با آغوش باز از آن استقبال کرده و بگویند که باید در برابر هر حادثه‌ی ناگواری تسلیم شد و از این اصل آموزنده و حرکتآفرین قرآنی نتیجه معکوس، یعنی نتیجه تخدیری بگیرند که این بسیار خطرناک است.
هیچ گاه قرآن نمیگوید در برابر مصائب تسلیم باش و در رفع مشکلات کوشش مکن و تن به ظلمها و ستمها و بیماریها بده، بلکه میگوید: اگر با تمام تلاش و کوششی که انجام دادی باز هم گرفتاریها بر تو چیره شد، بدان گناهی کردهای که نتیجه و کفارهاش دامانت را گرفته، به اعمال گذشتهات بیاندیش و از گناهانت استغفار کن و خویشتن را بساز و ضعفها را اصلاح نما.
گردآورنده: حمید جنیدی مقدم
انتهای پیام/