«احتمال جیره بندی آب در کلانشهر‌ها» به اخباری تبدیل شده که هر از چند گاهی آژیر آن از سوی مدیر عاملان شرکت‌های آب منطقه‌ای استان‌ها به صدا در می‌آید و دوباره خاموش می‌شود. اما در بحران آب، زمانی همه چیز غم انگیز و دراماتیک‌تر می‌شود که پدیده مهاجرت را هم به آن اضافه کنیم.
همین چند روز گذشته بود که عیسی کلانتری مشاور معاون اول رئیس جمهور در امور آب از مهاجرت ۷۰ درصد مردم در صورت ادامه وضعیت فعلی آب خبر داد.
اما مشکل کجاست؟
براساس گزارشات موجود، میزان هدر رفت آب در ایران بین ۲۸ تا ۳۰ درصد بوده که این رقم در مقایسه با سایر کشورهای دنیا بین ۹ تا ۱۲ درصد است.
کار‌شناسان معتقدند یکی از عوامل اصلی هدر رفت آب، برداشت‌های غیرمجاز از شبکه آب رسانی و فرسودگی تاسیسات آب و شبکه‌های آبرسانی است.
طبق آمار‌ها از کل اراضی ۱۶۴ میلیون هکتاری کشور، درحال حاضر ۱۸. ۸ میلیون هکتار در چرخه تولید محصولات کشاورزی قرار دارد که از این مقدار حدود ۸ میلیون هکتار به صورت آبی و حدود ۶. ۳ میلیون هکتار به صورت دیم و بقیه به صورت آیش آبی و دیم مورد بهره‌برداری است.
مختصات اراضی و مقدار صرف منابع آب در بخش کشاورزی به گفته بسیاری از کار‌شناسان از جمله دلایل عمده هدر رفت آب در کشور است، کار‌شناسان معتقدند که این مسئله متوجه روش‌های سنتی آبیاری به جای روش های نوین در بخش کشاورزی است بخشی که ۹۲ در صد منابع آبی کشور را به خود اختصاص داده است و بزرگ‌ترین و مهمترین مصرف کننده آب است.
شیوه‌های غلط کشاورزی در هدر رفت آب
بهرام بیرانوند عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس در این مورد معتقد است: همانطور که با کاهش نزولات جوی دست به گریبان هستیم در استفاده از منابع آبی و مدیریت آن‌ها نیز با مشکل مواجه‌ایم. اینکه مدام صحبت از صرفه جویی آب در مصارف روزانه داشتیم باشیم درست است اما باید بدانیم که هدررفت اصلی آب در حوزه کشاورزی و صنعت صورت می‌گیرد و هنوز مدیریت کارامدی ایجاد نشده تا مانع از این هدررفت شود.
همچنین مجیدجلیل سرقلعه عضو کمیسیون عمران مجلس در این رابطه می‌گوید: فشار بی‌امان برداشت‌های زیرزمینی و استفاده از ۹۰ درصد منابع آبی در کشاورزی و باغات، منابع آبی را به شدت کاهش داده بطوریکه از ۲۷۰ میلیارد متر مکعب آب استحصال شده، فقط ۱۳۰ میلیارد متر مکعب آن تجدید می‌شود و بقیه هدر می‌رود.
وی افزود: در بخش کشاورزی بهینه‌سازی روش‌های آبیاری زیرزمینی و زیر سطحی و استفاده از الگوی کشت‌های مقاوم و سازگار با خشکی و شوری خاک باید مورد توجه قرارگیرد. همچنین در حوزه مصرف و شرب باید شبکه‌های آب رسانی مجهز و بروزرسانی شود به طوری که از هدر رفت آب شرب جلوگیری شود.
طبق اظهارت کار‌شناسان نداشتن الگوهای مناسب در فرایند استفاده منابع آبی در بخش کشاورزی حلقه مفقودی است که عدم شناسایی آن می‌تواند تا پای خطرات جدی در بحران آب پیش رود.
مهاجرت برای «آب»
اما سریال تلخ خشکسالی تنها به طرح مسئله و موانع و مشکلات در این زمینه ختم نشده و زمانی غم انگیز می‌شود که به ایستگاه مهاجرت می‌رسد؛ مهاجرتی که اینبار نه برای شغل و زندگی بهتر بلکه بخاطر بحران کم آبی صورت می گیرد.
در همین رابطه عیسی کلانتری؛ مشاور معاون اول رئیس جمهور در امور آب چندی پیش هشدار داده بود که خطرات ناشی از کم آبی تاکنون نادیده گرفته شده و اگر کاهش استحصال آب شکل نگیرد، باید ۷۰ درصد مردم کشور را ترک کنند.
وی در این رابطه ادامه داد: سرانه آب شیرین برای هر نفر در سال ۱۳۰۰ متر مکعب است. طبق آخرین آمار وزارت نیرو، با توجه به بارش‌های پنج ساله گذشته، سرانه آب کشور به کمتر از هزار متر مکعب خواهد رسید و این نشان از بحرانی بزرگ دارد.
کلانتری همچنین بیان کرد: بارش‌های ایران اکنون یک چهارم میانگین بارش‌های جهان است. از سوی دیگر در سال ۱۳۴۴ میزان آب تجدیدپذیر ایران را ۱۳۲ میلیارد متر مکعب برآورد کردند ولی اکنون وزارت نیرو این مقدار را ۱۰۱ میلیارد متر مکعب برآورد کرده است.
کلانتری افزود: در ایران از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۹۲ حدود ۱۳۰ میلیارد متر مکعب از مخازن برداشت اضافی صورت گرفت و بیلان منفی ایجاد شده است. این در حالی است که بیش از نصف این مقدار (یعنی حدود ۶۲ درصد آن) بین سال‌های ۸۴ تا ۹۲ صورت گرفت. در واقع کل آب‌های استاتیک ایران ۴۹۰ میلیارد متر مکعب است که از این مقدار ۱۷۰ میلیارد متر مکعب آب شیرین داریم و ما تا کنون حدود ۱۳۰ میلیارد متر مکعب از آب شیرین را برداشت کرده‌ایم. برداشت آب‌ها همچنین بر اثر فشار بالادستی، محل ذخیره آب‌ها را هم نابود می‌کند.
قبول کنیم که کشور کشاورزی نیستیم
کلانتری در بخش دیگری از سخنانش با انتقاد از بخش کشاورزی گفت: کشور کشاورزی نیستم. یعنی برای توسعه اقتصادی نباید روی کشاورزی برنامه‌ریزی کنیم. ۹۲ درصد آب شیرین را بخش کشاورزی مصرف کرده است اما همین بخش ۱۱ درصد در تولید ناخالص داخلی سهم داشته است. به عبارتی هشت درصد آب شیرین برای ۸۹ درصد مصرف شده است و در واقع تحقق افق ۱۴۰۴ با وضعیت فعلی بسیار دشوار است.
کلانتری تصریح کرد: اگر کاهش استحصال آب شکل نگیرد، باید ۷۰ درصد مردم کشور را ترک کنند. چندسال قبل سازمان ملل پیش بینی کرد که جزایری در دنیا مثل مالدیو در جنوب غرب آسیا، با جعیت ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار نفری تا سال۲۰۲۵ به زیر آب خواهند رفت. من آن زمان عضو کمیته توسعه پایدار سازمان ملل بودم و برای اسکان این تعداد نفر جمعیت به مکان‌های مختلفی سفر کردیم. بسیج دنیا برای اسکان این جمعیت چند هزار نفری با وجود نداشتن مشکلات سیاسی، هنوز به جایی نرسیده است. آن وقت ما در ایران با ۴۰ تا ۵۰ میلیون جمعیت چه خواهیم کرد؟
اما اظهارات کلانتری در حالی مطرح می‌شود که در حال حاضر شهرهایی مانند نیشابور، شاهرود و رفسنجان؛ تحت خطرات جدی کم آبی هستند که این امر می‌تواند به پدیده مهاجرت در این استان‌ها دامن بزند.
هروی: بحران کم آبی دامن گیر شهرهای بزرگ می‌شود
در همین رابطه جواد هروی، نماینده مردم خراسان جنوبی در مجلس در رابطه با پدیده مهاجرت مردم به دلیل خشکسالی و کم آبی می‌گوید: اگر مهاجرت مردم مناطق محروم به دلیل بحران کم آبی آغاز شود این بحرانی دامن شهرهای بزرگ را هم خواهد گرفت.
وی با بیان اینکه بحران آب در خراسان جنوبی حاشیه نشینی فلج کننده‌ای را برای کلان شهرهای کشور در پی خواهد داشت، افزود: متاسفانه در خراسان جنوبی غفلت و بی‌توجهی نسبت به خشک شدن قنات و افت آب‌های سطحی باعث مهاجرت بی‌رویه روستائیان به شهرهای بزرگ کشور شده است.
صالحی نسب: با معضل کمبود آب نمی‌توان شوخی کرد/ «پدیده مهاجرت» مردم بر اثر بی‌آبی جدی است
همچنین ناصر صالحی نسب نائب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس در گفتگو با خبرنگار پارلمانی باشگاه خبرنگاران معتقد است که دولت‌ها تنها پس از شکل گیری مشکلات در زمینه آب به این موضوع ورود کرده و قبل از آن هیچ اقدامی انجام نمی‌دهند.
وی افزود: مسئولین نباید مشکلات و مباحث مربوط به آب را شوخی بگیرند چراکه حیات انسان‌ها به آب وابسته است.
صالحی نسب تصریح کرد: بی‌تدبیری مسئولین ذیربط در زمینه آب مشکلات بخش منابع آبی کشور را دو چندان کرده است.
این نماینده مجلس تاکید کرد: کمیسیون کشاورزی مجلس به عنوان یک کمیسیون تخصصی در زمینه آب همواره آمادگی خود را در جهت جلوگیری از هدر رفت اب اعلام کرده است و تنها این دولت است که در زمینه بحران آب انگیزه‌ای برای ارئه لوایح جهت بر طرف کردن این مسئله ندارد.
نائب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس در ادامه در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه به چه میزان پدیده مهاجرت مردم با در نظر گرفتن خطرات کم آبی جدی است گفت: پدیده مهاجرت در حال اتفاق افتادن بوده و این مسئله به شدت جدی است.
وی در ادامه با اشاره به مشکلات زیست محیطی تالاب هور العظیم ادامه داد: به عنوان مثال با خشک شدن این تالاب بسیاری از مشاغل در این منطقه از بین رفته است که پس از ان ما شاهد پدیده مهاجرت در این ناحیه بودیم.
صالحی نسب در ادامه تاکید کرد: در زمینه مهاجرت مردم طی سیاست‌های غلط دولت در بخش کشاورزی باید این مطلب را عنوان کرد که مهاجرین مناطق هویزه و دشت آزادگان نه تنها از دیروز بلکه از ۱۰ الی ۱۲ سال پیش مهاجرت خودر ا آغاز کرده‌اند.
کاهش ۱۲ درصدی بارش‌های کشور نسبت به سال گذشته
گفتنی است هشدارهای پی در پی بسیاری مسئولین در موضوع خشکسالی و متناسب با آن شروع پدیده مهاجرت بر اثر کم آبی در حالی مطرح می‌شود که حجم بارش‌های کشور از ابتدای سال جاری تاکنون درمقایسه با مدت مشابه کاهش داشته است که این امر می‌تواند خود مختصات بحران کم ابی را وسیع‌تر کند.
اما داستان به اینجا ختم نشده و آمارهای منتشر شده از سوی وزارت نیرو نشان می‌دهد که حجم آب موجود در مخازن سدهای کشور در پایان فروردین ماه، ۲۴ میلیارد و ۸۵۰ میلیون مترمکعب به ثبت رسیده است که در مقایسه با زمان مشابه سال گذشته، معادل ۷. ۱ درصد کاهش نشان می‌دهد.
با همه این تفاسیر و تشریح بحران کم آبی و خطرات پدیده مهاجرت که به نوعی می‌تواند تهدید امنیتی هم به حساب آید؛ باید منتظر ماند و دید سیاست‌های منفعلانه دولت در زمینه بحران آب چه زمانی قرار است جدی شود؟ چراکه زنگ خطر مهاجرت بر اثر کم آبی مدت زیادی است که نواخته شده و اگر گوش‌هایی آن را به موقع نشوند، شاید فردا هم دیر باشد.
انتهای پیام/