در این راستا و به مناسبتبرگزارینخستین دوره آموزشی مهارت قصه گویی برای کتابداران کودک سراسر کشور كه از تاریخ 26 لغایت 29 فروردین ماه، از سوی معاونت توسعه کتابخانه ها و کتابخوانی نهاد و با تدریس استاد مصطفی رحماندوست، شاعر، نوسینده و مترجم کتاب های کودک و نوجوان برگزار می شود، اداره کل امور فرهنگی نهاد پوستر جدید «این چند کتاب» شامل معرفی نه عنوان از کتاب های موجود در کتابخانه های عمومی کشور در مهارت های قصه گویی برای مادران را با عنوان «مادران قصه گو» برای اطلاع مادران و سایر علاقه مندان کتاب و کتابخوانی و اعضای کتابخانه های عمومی منتشر کرده است که در ادامه به اختصار معرفی می شوند.
1.چگونه كودكان و نوجوانان را به مطالعه علاقهمند كنیم؟/ ماشاء الله كاربخش راوری/ انتشارات مدرسه/ تعداد صفحات: 183
گسترش فرهنگ مطالعه، كتابخوانی و رجوع به كتابخانهها، چاپ و انتشار كتاب و شیوهی بهرهبرداری از این ابزار فرهنگساز بیجایگزین فرصت رشد و تعالی را برای جامعه فراهم میآرود و در این میان، ایجاد رغبت و عادت به مطالعه و كتابخوانی در بین كودكان و نوجوانان از اهمیت وی‍ژهای برخوردار است.
این اثر ارزشمند و كاربردی كه در 4 فصل نظام یافته تلاش دارد تا به این سؤال اساسی كه چگونه میتوان كودكان و نوجوانان را به مطالعه علاقهمند كرد پاسخ گوید.
فصل نخست با عنوان "چرا كودكان و نوجوانان باید مطالعه كنند" به تبیین دلایل وجود ضرورت ایجاد عادت به مطالعه در كودكان و نوجوانان پرداخته و آثاری را كه این امر به دنبال خواهد داشت را بیان داشته است.
فصل دوم با عنوان "نقش خانواده" به راهكارهایی كه با رعایت آن، خانواده به عنوان یكی از مهمترین و اثربخشترین عناصر تربیتی بر روی كودك میتواند عادت به مطالعه را در كودك ایجاد نماید اشاره دارد.
در فصل سوم هم به تبیین نقش آموزش و پرورش در رشد میل عادت به مطالعه در كودكان و نوجوانان پرداخته شده و برای این امر راهكارهای متعددی را معرفی كرده است.
در فصل پایانی با عنوان "نگاهی به تجربهی دیگران" به مرور تجربههای موفق در ایجاد عادت به مطالعه در كودكان و نوجوانان در كشورهای مختلف پرداخته است.
مطالعهی این كتاب خواننده را با راهكارهای عملی ایجاد عادت به مطالعه در كودكان و نوجوانان آشنا میكند آن هم بدون پرداختن زیاد به مباحث نظری و تئوریك و از این منظر كتاب از بسیاری آثار مشابه متمایز است.
2. مهارت قصه‌گویی/ آنی پولووسكی/ مترجم: مصطفی رحماندوست/ مدرسه برهان/ 76 صفحه
قصه‌گویی سنتی دیرینه و دیرپا است. گذر زمان، تغییر مكان و گسترش وسایل ارتباط جمعی در اهمیت، ارزش و تأثیر قصه تغییری ایجاد نكرده است. قصه‌گویی آرامش را هم به قصه‌گو و هم به شنونده هدیه میكند و فعالیتی‌ست بی‌خرج و پربار كه اگر به صورت عادت در خانواده‌ها درآید، بسیاری از نابسامانی‌های روانی فرزندان را درمان میكند.
«مهارت قصه‌گوئی» كتابی از خانم آنی پولووسكی است كه یكی از قصه‌گویان حرفه‌ای و با تجربه است. ترجمه‌ی كتاب برای خواننده‌ی ایرانی با ملاحظات مترجم حذف و اضافاتی دارد. در برخی از موارد كه مثال‌های كتاب زبان اصلی با حال و هوای فرهنگ ایرانی سازگاری نداشته با مثال‌هایی بومی جایگزین شده است. مطالب كتاب به صورت خلاصه ترجمه شده و توضیحاتی كه از حد و حوصله خوانندگان خارج بوده، حذف شده است. مترجم كتاب، مصطفی رحماندوست، شاعر «صد دانه یاقوت»، شاعر، نویسنده و مترجم کتاب‌های کودکان و نوجوانان این اثر را به فارسی برگردانده است.
این كتاب دارای پنج بخش است. در هر بخش به سئوالاتی همچون: چرا قصه‌گویی كنیم؟ چه وقت برای قصه‌گویی مناسب است؟ چه نوع قصه‌هایی برای گفتن مناسب است؟ چگونه قصه بگوئیم؟ پاسخ داده است و در بخش پایانی چند قصه مناسب ارائه شده است.
3. هنر قصه‌گویی/ علی خانجانی/ كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان/۱۴۴صفحه
چیستی، چرایی و چگونگی قصه‌گویی محتوای اصلی «هنر قصه‌گویی» را به خود اختصاص داده و نویسنده به شناخت قصه‌گویی و جنبه‌های هنری آن و بررسی انواع قصه‌گویی پرداخته است. بسیاری بر این عقیده‌اند که قصه‌گویی ابزاری کهنه و از کارافتاده و متعلق به روزگار گذشته است. اما به باور علی خانجانی این ابزار، هنری‌ست کارآمد که در دوره‌های زمانی مختلف، با قابلیت‌های بسیاری به روز می‌شود و حیات خود را پی ادامه می‌دهد.
در بخش چگونگی، با اشاره به نمونه‌های موفق و ذكر مثال از قصه‌های آشنا برای مخاطبین، راه‌ورسم قصه‌گویی از انتخاب قصه تا پرورش و آماده‌سازی آن برای اجرا، به مخاطبان کتاب که اولیای تربیتی هستند، آموزش داده می‌شود.
نویسنده یكی از دلایل خود برای نگارش كتاب حاضر را كمبود مطالب كاربردی و متناسب با نیازهای فرهنگی جامعه در این خصوص دانسته است. مولف معتقد است بیشتر مطالب موجود در این زمینه، ترجمه و ناسازگار با شرایط بومی ـ فرهنگی ایران است. بنابراین قصه‌های ترجمه‌ای دور از ذهن و غریب برای قصه‌گویان ایرانی است كه اثر بخشی آن را محدود میكند. منابع تألیفی داخلی نیز بیشتر توسط كسانی نگارش یافته كه عمده تجارب و فعالیت‌های‌شان در حوزه‌های نظری و پژوهشی قصه‌گویی بوده و كمتر با مسائل اجرایی و نیازهای كاربردی علاقمندان مرتبط است. دلیل دیگر، پاسخ دادن به پرسش‌های متعدد و فراوانی‌ست كه از طرف علاقمندان و فراگیران آموزش‌های قصه‌گویی طرح شده، انگیزه‌ی نوشته شدن این اثر است.
4. کودکان به قصه نیاز دارند؛ کاربردهای افسانه و افسون/ برونو بتلهایم/ کمال بهروز کیا/ نشر افکار
کتاب «کودکان به قصه نیاز دارند؛ کاربردهای افسانه و افسون» کاربردها و کارکردهای قصه‌های عامیانه را در فرآیند فرهنگ‌پذیری نشان می‌دهد و نقش قصه‌ها را در دنیای کودکان باز می‌گوید. کارکرد مثبت قصه‌ها در شکل‌گیری شخصیت و نگاهی دوباره به قصه‌های عامیانه بحث اصلی کتاب است.
وجود معنا در زندگی کودکان اهمیت بالایی به لحاظ شخصیتی و رشد دارد. کودک اگر به گونه‌ای تربیت شود که زندگی برایش پرمعنا باشد، در طول عمر خود با مشکلات کمتری روبرو خواهد شد. ادبیات و داستانهای عامیانه از جمله بهترین ابزارهای معنابخشی به زندگی کودکانند. بخصوص قصه‌های عامیانه‌ی خیال انگیز دارای شخصیت‌هایی هستند که کودک میتواند خود را در نقش آنها بیابد و از تجارب آنها درس بگیرد. شخصیت‌هایی که کودک تمایل‌ها و ترس‌های خود را در آنان می‌بیند.
نکته دیگری آنکه کودکانِ هنجار و ناهنجار با هر درجه هوشی، بیشتر قصه‌های عامیانه را می‌پسندند. نویسنده این مسئله و دلیل آن را در کتاب مطرح کرده است. در بخش اول کتاب مفاهیمی کلی در زمینه روان‌کاوی قصه‌ها و مسائل تربیتی مربوط به آن را همراه با مثال هایی از اساطیر و قصه‌های مختلف ارائه می‌کند. بخش دوم قصه‌های مشهوری مانند هنسل و گرتل، گیسوطلا و سه خرس، سفید برفی، بررسی و تأثیر آن بر ذهن کودک را نشان می‌دهد.
5. هنر قصه‌گویی خلاق/ جک دیوید زایپس/ مترجم: مینو پرنیانی/ رشد/ 392 صفحه
«هنر قصه‌گویی خلاق» كتابی كاربردی و مسرت‌بخش برای قصه‌گویان، معلم‌ها، والدین و هر آن كسی‌‌ست كه دست اندركار هستی بخشیدن به قصه‌هاست. كتاب برای قصه‌گویان پر تجربه همانقدر با اهمیت و مفید است كه برای كم تجربه‌ها. این كتاب بر هنجارهای اجتماعی، نگرش‌های اخلاقی و از همه مهمتر احترام به كودكان تأكید دارد و در حقیقت گرد هم آمده از تجربههای شخصی یك قصه‌گوی تواناست.
محور بحث‌های كتاب، قصه‌گویی خلاق‌ست كه امروزه به یكی از برنامه‌های رایج مراكز پیش‌دبستانی است. شیوه نگارش كتاب به گونه‌ای‌ست كه راه‌ها و فنون قصه‌گویی، تفاوت قصه‌ها و بیان خلاقانه آنها آموزش داده می‌شود. خواننده‌ی ایرانی باید با در نظر گرفتن تفاوت‌های فرهنگی بومی با نویسنده اثر، به تجربههای متناسب با فرهنگ خود دست یابد.
در بخش اول با عنوان قصه‌های پریان به ساختار حكایت‌های سنتی و شخصیت‌های مختلف آن، مایه‌ی اصلی و فضای داستان آشنایی می‌شویم. در بخشی دیگر از كتاب به آمیختن قصه‌ها با بازی‌ها و اشعار اشاره شده است. در بخش دوم كتاب با عنوان پی‌گرد در ژانرها به انواع متفاوت حكایات حیوانات با تأكید بر فابل به عنوان ژانری متمایز ولی مربوط به حكایت پریان پرداخته است. در این بخش نویسنده از چگونگی رهبری مردم توسط افسانه‌ها و اسطوره‌سازی و قصه‌های گزاف و شاخ‌دار و اغراق‌آمیز، داستانهای آرزومندانه و داستانهای مرتبط با آرمان‌شهر سخن گفته است. بخش دیگر، درباره‌ی مواجهه غیرمعمول با داستانهای علمی ـ تخیلی است. بخش بعدی، چشم‌اندازی تازه به نمایش‌های خلاق و ویدیو در كار با كودكان را تشریح میكند. و بالاخره بخش آخر استفاده بجا و نابجا از قصه‌گویی را توضیح می‌دهد.
6. نقش دلپذیر؛ قصه‌گویی برای تربیت بهتر کودکان/ حسین فرخ‌مهر/ عابد/ 248 صفحه
داستان مكمل دیگر روش‌های تربیتی‌ست كه تأثیر آن بر ذهن كودك همچون نقش بر سنگ، ماندنی و دیرپاست. برانگیختن حسّ كنجكاوی، دقت، شناخت محیط و كشف حقایق، پاسخ به برخی از نیازهای شناختی انسان، سرگرمی و برخورداری از لحظات شادی، پختگی و رشد احساسات، ایجاد ایمان مذهبی و فضایل ارزنده، برقراری روابط دوستانه میان كودكان و یا میان آنان با والدین و مربیانشان، آماده‌سازی برای زندگی اجتماعی و جامعه‌پذیری، بیان نصیحت به صورت غیر مستقیم به منظور برطرف كردن نواقص و ضعف‌های رفتاری، ایجاد گرایش به كارهای خوب و درونی كردن ارزش‌ها، پرورش خلاقیت كودك و غیره، همگی از طریق قصه‌گوئی میتواند حاصل شود. قصه‌گویی با ذات بشر همخوانی دارد و برای كودكان شادی آفرین است. قصه كودكان را از دانایی سرشار و اشتیاق به یادگیری و دستیابی به تجربههای تازه را برایشان آسان می‌سازد.
موضوعات مطرح شده در بخش‌های هشت‌گانه‌ی «نقش دلپذیر» بیانگر جایگاه و اهداف، اهمیت و فواید، پیشینه و خاستگاه قصه‌گوئی و همچنین ویژگی‌های داستانهای قرآنی، معرفی برخی عناصر قصه‌های ایرانی، انواع داستان و افسانه‌های كهن عامیانه و قومی، نشانه‌های داستان خوب، شیوه‌های قصه‌گویی، انواع و اصول مهارت خلاصه نویسی داستان‌ها، نقش قصه‌گویی در تعلیم و تربیت فكری و روحی كودكان، استفاده از نمایش خلاق همانند چیستان، بازی حدس زدن، پانتومیم و بازی چه احساسی دارم؟ و كاربردهای آموزشی نمایش خلاق است. در بخش پایانی كتاب به برخی از نوآوران و مشاهیر عرصه داستان‌نویسی اشاره شده و به زندگی‌نامه و معرفی آثارشان می‌پردازد.
7. قصه و قصه‌گویی/ محمدرضا یوسفی/ پیك بهار/ 144 صفحه
عمده رهاورد قصه و قصه‌گویی ایجاد شرایطی برای گسترش و شكوفایی خلاقیت در ذهن كودكان و نوجوانان است. خلاقیت، ماندگار و ثابت نیست بلكه هر لحظه می‌باید نو گردد تا روند رشد شخصیت میسر شود. این كتاب با مهارت‌افزایی در زمینه قصه‌گویی، خلاقیت در بازنویسی و بازآفرینی ساختار قصه‌های كهنِ شفاهی را جهت‌دهی میكند تا قصه‌ها با نیازها و خواسته‌های امروزی كودكان و نوجوانان منطبق گردد. از این رو در راستای هنر قصه‌گویی میتوان به بخشی از نیازهای كودك پاسخ داد و با یاری جستن از قصه‌ها آموزش‌های لازم و مناسب را به كودكان آموخت.
قصه‌گویی هنری شفاهی‌ست كه نیاز به شناخت عناصر داستان و ویژگی‌های قصه‌گویی دارد. اگر قصه‌گو فنون قصه‌گویی را بداند و توانمندی قصه‌گفتن را داشته باشد اما قصه را نشناسد، حاصل كارش به هدر می‌رود. قصه‌گو باید بداند ساختار یك قصه چیست و در ارتباط با مخاطبش چگونه قصه‌ای را باید انتخاب كند و آنگاه به قصه‌گویی بپردازد.
عناصر ساختاری قصه نظیر طرح، موضوع، درون‌مایه، شخصیت‌پردازی، فضاسازی، صحنه‌سازی و غیره به طور اجمالی در این كتاب شرح داده می‌شود. قصه‌گویی به عنوان پدیده‌ای شفاهی ـ گفتاری مد نظر نویسنده‌ی كتاب است. بنابراین در پی پاسخ به سئوالاتی‌ست همچون: چه قصه‌ای بگوئیم؟ چگونه قصه بگوئیم؟ در پانزده بخش اصلی كتاب، به مواردی همچون بازنویسی كاربردی قصه‌ها، شیوه‌های قصه‌گویی، مستقیم‌گویی، انتخاب قصه، تخیل در قصه، قصه‌خوانی، قصه‌گویی، لحن، چینش، سكوت‌خوانی، خلاقیت، قصه‌گویی و رسانه‌های دیگر اشاره شده است.
8. آیا برای فرزند خود قصه می‌گویید؟/ رضا پورحسین، پگاه وحیدی‌منش/ لك‌لك/۳۲صفحه
قصه‌گویی یكی از قدیمی‌ترین هنرهایی‌ست كه میان مردم رواج داشته است. در گذشته قصه‌ها وسیله‌ای برای انتقال ارزش‌ها، تاریخ و آداب و رسوم و سرگذشت افراد و جوامع بوده است. کتاب مصوّر « آیا برای فرزند خود قصه می‌گویید؟» از سری کتاب‌های آشنایی با خصوصیات روان‌شناختی خردسالان است که به موضوع قصه‌گویی برای کودکان اختصاص دارد. نگارنده با پرداختن به تأثیرات روان‌شناختی، اجتماعی و هنری قصه‌گویی، مهارت‌های لازم را برای قصه‌گویی مؤثّر معرفی کرده است.
برخی از مهارت‌های لازم در قصه‌گویی كه در این كتاب ارائه می‌شود بدین شرح است:
ــ قبل از ارائه قصه، برای كودك چندبار آنرا بخوانید و به هر نحوی كه می‌توانید آن را برای ارئه بهتر به كودك آماده كنید.
ــ به این نكته توجه داشته باشید كه كودكان در سنین پایین، دامنه‌ی تمركز كمتری دارند و نباید با آنها سختگیرانه برخورد كرد تا به طور مداوم به تمام داستان گوش دهند.
ــ با استفاده از ایما و اشاره و حالات صورت، جلوه‌های بصری را به داستان اضافه كنید.
ــ هنگام گفتگو بین شخصیت‌های مختلف داستان، بهتر است از لحن‌های مختلف استفاده كنید.
ــ قبل از جستجو برای انتخاب یك داستان، هدف خود را از گفتن داستان مشخص كنید.
ــ در زمان‌های مناسب كه در داستان درباره‌ی ارزش‌ها مسائلی یادآوری شده، به تناسب بحث كنید. البته نیازی نیست كه همه‌ی مطالب را برای كودك توضیح دهید. به او فرصت دهید تا عقایدش را بیان كند و خودش درباره مسائلی كه شنیده است فكر و نتیجه‌گیری كند.
9. کودکان به قصه نیاز دارند؛ کاربردهای افسانه و افسون/ برونو بتلهایم/ کمال بهروز کیا/ نشر افکار
کتاب «کودکان به قصه نیاز دارند؛ کاربردهای افسانه و افسون» کاربردها و کارکردهای قصه‌های عامیانه را در فرآیند فرهنگ‌پذیری نشان می‌دهد و نقش قصه‌ها را در دنیای کودکان باز می‌گوید. کارکرد مثبت قصه‌ها در شکل‌گیری شخصیت و نگاهی دوباره به قصه‌های عامیانه بحث اصلی کتاب است.
وجود معنا در زندگی کودکان اهمیت بالایی به لحاظ شخصیتی و رشد دارد. کودک اگر به گونه‌ای تربیت شود که زندگی برایش پرمعنا باشد، در طول عمر خود با مشکلات کمتری روبرو خواهد شد. ادبیات و داستانهای عامیانه از جمله بهترین ابزارهای معنابخشی به زندگی کودکانند. بخصوص قصه‌های عامیانه‌ی خیال انگیز دارای شخصیت‌هایی هستند که کودک میتواند خود را در نقش آنها بیابد و از تجارب آنها درس بگیرد. شخصیت‌هایی که کودک تمایل‌ها و ترس‌های خود را در آنان می‌بیند.
نکته دیگری آنکه کودکانِ هنجار و ناهنجار با هر درجه هوشی، بیشتر قصه‌های عامیانه را می‌پسندند. نویسنده این مسئله و دلیل آن را در کتاب مطرح کرده است. در بخش اول کتاب مفاهیمی کلی در زمینه روان‌کاوی قصه‌ها و مسائل تربیتی مربوط به آن را همراه با مثال هایی از اساطیر و قصه‌های مختلف ارائه می‌کند. بخش دوم قصه‌های مشهوری مانند هنسل و گرتل، گیسوطلا و سه خرس، سفید برفی، بررسی و تأثیر آن بر ذهن کودک را نشان می‌دهد.