به گزارش
خبرنگار میراث فرهنگی باشگاه خبرنگاران، میل رادکان مشهد هم از لحاظ مهندسی ( معماری شگفت ) و هم از لحاظ شهرت ( آمدن نام در چندین کتاب قدیمی ) از میل رادکان استان گلستان بهتر است و هیچ ربطی به آن ندارد.
میل رادکان اثر ریاضی دان، ستاره شناس و دانشمند بزرگ خراسان ،حکیم خواجه نصیرالدین توسی است. برج رادکان در جاده مشهد چناران در خراسان رضوی واقع شده است.
این برج بر دشت میان توس و رادکان سایه افکنده و همتای دیگر آن نیز در گرگان وجود دارد که به رادکان غربی مشهور است. همین موضوع باعث شده برخی نام رادکان را با راه و مسیر هم پیوند بدانند چنان که «راد» و «رد» در زبان پهلوی به معنای نظم و ترتیب و «رده» آمده و برج رادکان در مسیر راه و جاده درست همین کار را می‌کند که از نامش پیداست.
برج تاریخی رادکان چناران تنها برجی است که توانایی تعیین چهار فصل، سال کبیسه و آغاز نوروز را دارد.
برج به ۱۲ دیوار خشتی بیرونی با پهنا و بلندی پایه گذاری شده که برج را به ۱۲ بخش ۳۰ درجه‌ای تقسیم می‌شود و هر دیواره ۳۰ درجه از زاویه افق را دربر می‌گیرد، دو در دیوار مقابل هم ساخته شده و بر دیواره ۳۶۵ ترک نی ستونی وجود دارد که برج را به ۳۶ ترک ۱۰ درجه‌ای تقسیم کرده‌است.
انتخاب مکان درها، دریچه‌ها در برج اتفاقی نیست، درها درست در راستای طلوع یلدایی (آغاز زمستان) و غروب آغاز تابستان در پهنه برج ساخته شده‌است و این برج تنها برجی است که می‌توان از طریق آن چهار فصل، سال کبیسه و آغاز نوروز را معین کرد.
برج رادکان دارای ویژگی‌هایی است که باعث افتخار ایرانیان بوده و تاکنون علی رغم پژوهش‌های صورت گرفته تنها بخشی از هویت نجومی برج آشکار شده‌است. بدنه این برج بسیار ساده و دارای آجر چینی معمولی و دارای تزئینات آجرکاری و گچ بری است. به منظور استحکام بخشی بیشتر حد فاصل بندهای آجرها با فشار انگشت دست به داخل فشرده شده‌است که قابل توجه می‌باشد. در فواصل معیین سوراخ‌هایی به چشم می‌خورد که جای داربست بوده که در هنگام احداث بنا تعبیه شده‌است. ورودی هلالی شکل آن در ضلع جنوبی گنبد قرار دارد.
زیباترین قسمت بنا در بخش فوقانی آن قرار دارد، که عبارت از دو ردیف قطار بندی و دو کتیبه کوفی و پهلوی است که در میان تزئینات آجرکاری و گچ بری که نام بانی و تاریخ ساخت بر آن نوشته شده‌است.
طرح داخلی گنبد رادکان مدور و دارای نمایی ساده و اندود گچ و آهک است. در تمام بدنه بنا آجر و ملات گچ و آهک بکار رفته‌است. این برج در ۴ کیلومتری جنوب شرقی روستای رادکان و در ۴۲ کیلومتری جنوب کردکوی و ۵۴ کیلومتری جنوب غربی گرگان و ۱۱۷ کیلومتری برج گنبد قابوس در یک منطقه کوهستانی - جنگلی و بر فراز تپه با صفایی که دارای موفقعیت خاص طبیعی و سوق الجیشی است.
در دامنه جنوبی سلسله جبال البرز و دره‌ها و تراس‌های حاشیه شمالی رودخانه نکا که از شرق به غرب جریان دارد قرار دارد. این گنبد در امتداد گنبدهای لاجیم ورسک در کنار شاهراه منتهی به شاهکوه، گردنه شمشیر بر، چشمه علی، جهان نما، بخش یانه سر، بر فراز تپه‌ای که از دور نمایان است، به منظور راهنمایی رهگذران و مسافران ساخته شده‌است.
بر کتیبه‌ای که در زیر گنبد دیده می‌شود، ساخت آن در ۴۰۷ هجری قمری در زمان فرمانروایی اسپهبد ابوجعفر آغاز و در ۴۱۱ هجری قمری بدست احمدبن عمر به پایان رسید. اعتمادالسلطنه بنا را مقبره یکی از سلاطین یا رجال معتبر و هرتسفلد آن را مدفون ارغون خان (ارغون آغا) متوفا به سال ۶۷۳ دانسته است. گدار مستشرق فرانسوی آن را آرامگاه یک زن و مطلع المشس آن را از آثار دیلمی‌ها می داند.
دونالد ویلبر، این بنا را قدیمی ترین مقبره برجی ایران می داند که نیم ستونهایی در نمای خارجی آن ساخته شده است.
به علاوه این بنا را الگوی طراحی برج کاشمر (کشمار) می داند. اما آنچه مسلم است؛ این بنا از آثار قرن هفتم هجری قمری است.
این برج دو ورودی دارد و یکی از آنها رو به ویرانه‌های عمارتی باز می‌شود که اعتماد السلطنه احتمال داده است که مسجد جامع شهر بوده باشد. این بنا در گذر زمان آسیب دیده بود، به طوری که قسمت فوقانی سردر و گنبد داخلی تقریبا خراب شده بود. از این رو، در سال ۱۳۴۶ شمسی سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران آن رامرمت کرد.
خداقوت
متاسفانه در ابتدای یادداشت بدون پشتوانه علمی و فنی از عبارت بهتر بودن و با ارزش تر بودن برج رادکان خراسان نسبت به برج رادکان گلستان گفتید که به دور از حرفه ای گری است. ضمن اینکه قدمت برج رادکان کردکوی بیشتر از نمونه موجود در خراسان است به گونه ای که نمونه خراسان در دسترس و نزدیک سکونت جامعه قدیم و نمونه کردکوی استان گلستان در موقعیت بسیار دور دست که ساختن همچنین بنایی در اونجا کار هر کسی نبود. لطفا در بیان مسایل انصافرا رعایت فرمایید. با تشکر