به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران شیراز؛ این هنر به وقت زیاد و ظرافت بالایی نیاز دارد و به همین علت کمتر کسی تمایل به یادگیری آن دارد.
این هنر جزو صنایع دستی در حال فراموشی است؛ زیرا در حال حاضر کمتر از 5 نفر در این رشته به صورت حرفه ای مشغول فعالیت هستند.
مسئول آموزش، توسعه و ترویج معاونت صنایع دستی فارس گفت: جوک با قدمت بیش از یک هزار سال، در اصل مادر خاتم به حساب می آید و به نظر می رسد که قدمت آن بیشتر از خاتم باشد؛ البته اسناد و شواهدی که نشان دهد دقیقا جوک متعلق به چه زمانی است و در طول تاریخ چه کسانی به این هنر می پرداخته اند وجود ندارد.
ربیعی افزود: در هنر جوک از چوب های روشن و تیره (معمولا سفید و سیاه) استفاده می شود؛ نتیجه کار به رنگ جوگندمی در می آید و نام جوک نیز از همین واژه جوگندمی گرفته شده است.
وی در مورد مراحل ساخت جوک بیان کرد: روش و فرایند کار در جوک همانند روش کار در خاتم است. در خاتم سازی دو مرحله وجود دارد؛ مرحله خاتم سازی یا خاتم پیچی و مرحله خاتم چسبانی یا خاتم کاری.
ربیعی ادامه داد: در مرحله خاتم سازی، خاتم سازان سه ماده اصلی خاتم یعنی چوب های رنگی، استخوان و فلز را به صورت نوارهایی برش می دهند و به صورت مثلثی در کنار هم قرار می دهند تا ایجاد طرح کند.
سپس خاتم سازان این طرح ها را در کنار یکدیگر قرار می دهند که با کنار هم قرار دادن آن ها یک سطح صاف به وجود می آید که به آن قامه می گویند.
قامه ها از سطح و به صورت نازک و بدون هیچ عمقی برش داده می شوند و بعد از این برش است که برگه های خاتم ایجاد می شود.
در این مرحله خاتم کار یا خاتم چسبان این برگه ها را با توجه به طرح و نقشی که بر روی زیرساز مورد نظر است برش می دهد و بر روی زیر ساز که جنسی از چوب دارد می چسباند.
مسئول آموزش، توسعه و ترویج معاونت صنایع دستی فارس اضافه کرد: در جوک بعد از تشکیل قامه، قامه ها را نه به صورت برگی و نازک، بلکه با ارتفاع و عمق حدود 10 سانتی متر برش می دهند و جوک کاران با این برش ها شیء مورد نظر خود را می سازند.
ربیعی در مورد ساختار جوک گفت: جوک احتیاج به زیر ساز ندارد و برش های ایجاد شده، بر روی یک شیء چوبی دیگر یا زیرساز چسبانده نمی شود بلکه خود برش ها با چسبانده شدن به هم شیء خاصی را به وجود می آورند که فقط دو رنگ در آن مشاهده می شود.
وی کار هنرمندان جوک کار شیرازی را متعالی توصیف کرد و افزود: هنر جوک کاران شیرازی در این است که با توجه اینکه تعداد رنگ هایی که می توان از آن ها در این هنر استفاده کرد محدود است، ولی جوک کاران توانسته اند بر خلاف این محدودیت، طرح ها و نقوش زیبایی را ایجاد کنند که این موضوع، برتری تفکر صنعتگران شیرازی را به نمایش می گذارد.
ربیعی در مورد چوب مورد استفاده در جوک گفت: در جوک از چوب درختانی استفاده می شود که به صورت طبیعی تیره و روشن هستند. در این هنر از چوب درختانی مثل چوب درخت فوفل و عناب برای رنگ تیره، چوب درخت نارنج برای رنگ روشن و از چوب درخت گردو که به صورت طبیعی روشن و تیره است، استفاده می شود.
جوک هنری پر هزینه است و بازار محصولات آن به دلیل قیمت بالا، پر رونق نیست و بنابراین از این هنر بیشتر برای مرمت آثار تاریخی و مذهبی به کار برده می شود.
در دی ماه امسال با هدف بیرون آوردن این رشته از صنایع دستی در حال فراموشی، کارگاه آموزش جوک کاری در شیراز راه اندازی شد که در حال حاضر، 35 نفر هنرمند شیرازی در این کارگاه مشغول آموزش هستند.
اکنون جوک کاران شیرازی به دنبال خلق طرح ها و نقوش جدید با استفاده از این هنر هستند و این حکایت از آن دارد که این هنر گنجایش و ظرفیت زیادی برای تنوع و تغییر و به روز شدن دارد.
انتهای پیام/ع